Ἀδελφοί, οἱ ἅγιοι πάντες διὰ πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπὸ ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμῳ, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων· ἔλαβον γυναῖκες ἐξ ἀναστάσεως τοὺς νεκροὺς αὐτῶν· ἄλλοι δὲ ἐτυμπανίσθησαν, οὐ προσδεξάμενοι τὴν ἀπολύτρωσιν, ἵνα κρείττονος ἀναστάσεως τύχωσιν· ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον, περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς. Καὶ οὗτοι πάντες μαρτυρηθέντες διὰ τῆς πίστεως οὐκ ἐκομίσαντο τὴν ἐπαγγελίαν, τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμῶν κρεῖττόν τι προβλεψαμένου, ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι. Τοιγαροῦν καὶ ἡμεῖς, τοσοῦτον ἔχοντες περικείμενον ἡμῖν νέφος μαρτύρων, ὄγκον ἀποθέμενοι πάντα καὶ τὴν εὐπερίστατον ἁμαρτίαν, δι᾿ ὑπομονῆς τρέχωμεν τὸν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα, ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν ᾿Ιησοῦν.
1. Ἀληθινοὶ νικητὲς
Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων σήμερα, καὶ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ μνήμη ὅλων τῶν ἁγίων ποὺ ἔζησαν σὲ κάθε τόπο καὶ ἐποχὴ καὶ ἀγωνίσθηκαν μὲ πίστη καὶ αὐταπάρνηση νὰ μείνουν σταθεροὶ στὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. «Τοῦ Κυρίου μου πάντας ὑμνῶ τοὺς φίλους», λέει ὁ στίχος στὸ Συναξάρι τῆς ἑορτῆς κι εἶναι, στ’ ἀλήθεια, ἡ σημερινὴ ἑορτὴ εὐκαιρία νὰ τιμήσουμε καὶ νὰ ὑμνήσουμε ὅλους τοὺς ἁγίους, τοὺς φίλους τοῦ Θεοῦ.
Τί ἔκαναν λοιπὸν οἱ ἅγιοι καὶ τοὺς ἀξίζουν ὕμνοι καὶ ἐγκώμια;... Τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα ἀναφέρει πολλὰ καὶ ἀξιοθαύμαστα κατορθώματά τους: ἔφραξαν στόματα λιονταριῶν, ἔσβησαν τὴν καταστρεπτικὴ δύναμη τῆς φωτιᾶς, διέφυγαν τὸν κίνδυνο τῆς σφαγῆς, πῆραν δύναμη κι ἔγιναν καλὰ ἀπὸ ἀρρώστιες, ἀναδείχθηκαν ἰσχυροὶ καὶ ἀνίκητοι στὸν πόλεμο, ἔτρεψαν σὲ φυγὴ τὶς ἐχθρικὲς παρατάξεις.
Ἐπιπλέον ὁ θεόπνευστος Ἀπόστολος ἐγκωμιάζει καὶ αὐτοὺς ποὺ δοκίμασαν ἐμπαιγμοὺς καὶ μαστιγώσεις, δεσμὰ καὶ φυλακίσεις, καθὼς καὶ αὐτοὺς ποὺ λιθοβολήθηκαν, πριονίσθηκαν καὶ ὑπέμειναν κι ἄλλα μαρτύρια καὶ κακουχίες. Ποιὸ εἶναι ὅμως τὸ θαυμαστὸ σὲ ὅλα αὐτά; Στὴν περίπτωση ἐκείνων ποὺ γλύτωσαν καὶ «ἔφυγον στόματα μαχαίρας» τὸ θαῦμα εἶναι φανερό· στὴν περίπτωση αὐτῶν οἱ ὁποῖοι «ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον» ποιὸ τὸ θαυμαστό;... Καὶ τὰ δύο εἶναι θαυμαστά, ἐξηγεῖ ὁ ἐρμηνευτὴς Ζιγαβηνός, διότι φανερώνουν πίστη ἡ ὁποία «καὶ ἀνύει (=κατορθώνει) μεγάλα, καὶ πάσχει μεγάλα». Πίστη ἔχει κι αὐτὸς ποὺ πιστεύει ὅτι ὁ Θεὸς μπορεῖ νὰ τὸν γλυτώσει ἀπὸ τοὺς κινδύνους καὶ πράγματι σώζεται, πίστη ὅμως ἔχει κι αὐτὸς ποὺ τόσο πολὺ ἐπιθυμεῖ τὰ αἰώνια ἀγαθά, ὥστε νὰ προχωρεῖ στὸ μαρτυρικὸ θάνατο ὄχι ἁπλῶς χωρὶς φόβο ἀλλὰ μὲ προθυμία καὶ χαρά! Νικητὴς δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ γλυτώνει προσωρινὰ τὴ ζωή του, ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ ὑπομένει τὴν ὅποια δυσκολία καὶ μένει σταθερὸς μέχρι τὸ τέλος στὸ δρόμο τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸς πραγματικὰ βαδίζει στὰ ἴχνη τῶν Ἁγίων Πάντων, στὸ δρόμο τῆς νίκης καὶ τῆς αἰωνίου δόξης.
2. Τὸ μυστικὸ τῆς νίκης
Ποιὸ εἶναι ὅμως τὸ μυστικὸ αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων ποὺ εὐαρέστησαν στὸν Θεὸ καὶ ἀπέκτησαν τόσο μεγάλη τιμὴ καὶ δόξα; Μᾶς τὸ ἀποκαλύπτει ὁ ἅγιος Ἀπόστολος. Εἶναι ἡ πίστη: «Οἱ ἅγιοι Πάντες διὰ πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας»· ἐπειδὴ εἶχαν πίστη, καταπολέμησαν καὶ ὑπέταξαν βασίλεια καὶ ἐπέτυχαν πολλὰ ἀκόμη κατορθώματα.
Κι ὅταν μιλᾶμε γιὰ πίστη, ἐννοοῦμε πίστη στὸν ἀληθινὸ Τριαδικὸ Θεό. Πίστη στὸν ἐνανθρωπήσαντα Θεὸ Λόγο, τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Πίστη ποὺ ξεπερνᾶ τὴ λογικὴ καὶ τὶς αἰσθήσεις καὶ μεταγγίζει στὴν ψυχὴ ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στὴν παντοδυναμία καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Πίστη ποὺ βλέπει τὰ «μὴ βλεπόμενα» καὶ ἐνισχύει τὴν προσδοκία «ἄλλης βιοτῆς αἰωνίου». Αὐτὴ ἡ πίστη, ποὺ θέρμαινε τὶς ψυχὲς ὅλων τῶν ἁγίων καὶ τῶν μαρτύρων, ἂς ἐμπνέει καὶ τὴ δική μας ζωή, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίζουμε μὲ ἀνδρεία καὶ ὑπομονὴ τὶς κάθε εἴδους δυσκολίες «ἀφορῶντες εἰς τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν», δηλαδή, στρέφοντας τὰ βλέμματα καὶ τὴν προσοχή μας στὸν Κύριο Ἰησοῦ, ποὺ εἶναι ὁ ἀρχηγὸς καὶ θεμελιωτὴς τῆς πίστεώς μας.
3. Μαθητεία στοὺς βίους τῶν Ἁγίων
Τὸ 11ο κεφάλαιο τῆς πρὸς Ἑβραίους ἐπιστολῆς ἔχει χαρακτηρισθεῖ ὡς ὁ «ὕμνος τῆς πίστεως». Ὡστόσο τὰ ἐντυπωσιακὰ κατορθώματα τῆς πίστεως ποὺ ἀναφέρονται ἐκεῖ εἶναι ἐλάχιστα σὲ σχέση μὲ τὰ ἀναρίθμητα θαυμαστὰ σημεῖα ποὺ συναντοῦμε στὴ ζωὴ τῶν ἁγίων. Ὁ ἅγιος Ἀπόστολος τονίζει μάλιστα ὅτι μᾶς περιβάλλει «νέφος μαρτύρων», δηλαδὴ ἀπειράριθμο πλῆθος ἁγίων μαρτύρων. Πόσα ἔχουμε νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τοὺς ἁγίους μας!
Ὁ μεγάλος Σέρβος θεολόγος καὶ σύγχρονος ἅγιος Ἰουστίνος Πόποβιτς, ποὺ τὸν ἑορτάζουμε αὐτὲς τὶς μέρες, στὶς 14 Ἰουνίου, ἔλεγε: «Οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων εἶναι Ὀρθόδοξη Ἐγκυκλοπαίδεια... Ἐὰν ποθεῖς τὴν ἀγάπη, τὴν ἀλήθεια, τὴ δικαιοσύνη, τὴν ἐλπίδα, τὴν πραότητα. τὴν ταπείνωση, τὴ μετάνοια, τὴν προσευχὴ ἢ ὁποιαδήποτε ἀρετὴ καὶ ἄσκηση, στοὺς Βίους τῶν Ἁγίων θὰ βρεῖς ἕνα πλῆθος ἁγίων διδασκάλων γιὰ κάθε ἄσκηση καὶ θὰ λάβεις τὴ βοήθεια τῆς χάριτος γιὰ κάθε ἀρετή. Ἐὰν περνᾶς μαρτύρια γιὰ τὴν πίστη σου στὸν Χριστό, οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων θὰ σὲ παρηγορήσουν καὶ θὰ σὲ ἐνθαρρύνουν, θὰ σὲ ἐνδυναμώσουν καὶ θὰ σὲ ἀναπτερώσουν, ὥστε τὰ μαρτύριά σου νὰ μεταβληθοῦν σὲ χαρά. Ὁποιονδήποτε πειρασμὸ οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων θὰ σὲ βοηθήσουν νὰ τὸν νικήσεις καὶ τώρα καὶ πάντοτε...».
Ἂς ἀγαπήσουμε λοιπὸν τὰ Συναξάρια καὶ τὰ Μαρτυρολόγια, ποὺ μᾶς περιγράφουν τοὺς βίους καὶ τὰ μαρτύρια τῶν ἁγίων. Ἂς γνωρίζουμε ὁ καθένας μας τουλάχιστον τὸν βίο τοῦ ἁγίου ποὺ φέρουμε τὸ ὄνομά του ἢ τοῦ προστάτου καὶ πολιούχου μας. Γενικά, ἂς ἔρθουμε πιὸ κοντὰ στοὺς ἁγίους μας, γιὰ νὰ ξεκολλήσει ὁ νοῦς μας ἀπὸ τὰ γήινα καὶ τὰ φθαρτὰ καὶ νὰ στραφεῖ στὰ οὐράνια καὶ τὰ αἰώνια ἀγαθά.
