Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἡ περασμένη καὶ ἡ παροῦσα Κυριακὴ μὲ τὶς εὐαγγελικὲς περικοπές τους μᾶς δείχνουν περίτρανα ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ζητᾶ πολλὰ ἀπὸ ἑμᾶς. Τὴν προηγούμενη ἑβδομάδα ὁ ἁμαρτωλὸς τελώνης μὲ μόνο λίγες λέξεις καρδιακῆς προσευχῆς ἔφυγε δικαιωμένος ἀπὸ τὸν Ναό, ἐνῶ τὴν παροῦσα ἡμέρα ὁ ἐπίσης ἁμαρτωλός, ὁ ἄσωτος υἱός, μὲ μόνο λίγο θάρρος καὶ λίγες λέξεις καρδιακῆς μετανοίας ἐπιστρέφει στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ ἄσωτος γίνεται σεσωσμένος καὶ διαχρονικὸ παράδειγμα γιὰ τὸν καθένα μας.
Ἀλήθεια, μέσα ἀπὸ τὴν σημερινὴ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου ὁ καθένας μπορεῖ νὰ δεῖ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό. Τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τὴν ἐλευθερία, κάποτε τὸ χρησιμοποιοῦμε λανθασμένα. Ἐπιλέγουμε πολλὲς φορὲς τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ αὐτή, ἐνῶ ἀρχικὰ μπορεῖ νὰ μᾶς γοητεύει, τελικὰ μᾶς βγάζει σὲ ἀδιέξοδο. Καὶ ἐκεὶ ποὺ νομίζουμε ὅτι ἔχουμε καλύψει τὰ κενά μας, τελικὰ εἴμαστε ἄδειοι. Ὁ δρόμος τῆς ἁμαρτίας ποὺ τραβήξαμε μὲ αὐτοπεποίθηση, τελικὰ ἀποδεικνύεται λανθασμένος. Ὅλα, ὅμως, μποροῦν νὰ ἀνατραποῦν, ἀρκεῖ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν πτώση μας καὶ νὰ θέλουμε νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν πρώτη μας κατάσταση. Ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη καὶ ἡ ἀγκαλιά Του χωράει τοὺς πάντες. Χωράει τοὺς Ἁγίους, ἀλλὰ καὶ τὸν κάθε πεπτωκότα, τὸν κάθε ἐξόριστο. Αὐτὴ ἡ ἀγκαλιὰ χωράει ὅσους θέλουν νὰ ἀνήκουν σὲ αὐτήν.
Ἔχουμε τὸ θάρρος νὰ τρέξουμε πίσω σὲ αὐτὴν τὴν ἀγκαλιά; Νὰ παραβλέψουμε τὰ γύρω, νὰ φορέσουμε τὸ δαχτυλίδι καὶ νὰ ποῦμε «Κύριε σὲ Ἐσένα ἀνήκω»; Ὁ Θεὸς δὲν ζητάει πολλά. Ἕνα βῆμα νὰ κάνουμε πρὸς Ἐκεῖνον μὲ καρδιακὴ μετάνοια, ὁ Ἴδιος, ὡς Φιλόστοργος Πατέρας, θὰ τρέξει νὰ μᾶς προϋπαντήσει, νὰ μᾶς ζεστάνει, νὰ μᾶς χαρίσει αὐτὸ ποὺ στερηθήκαμε μὲ τὴν ἁμαρτία, τὴν ἀληθινὴ Ζωή.
Γιὰ αὐτὸ ἦρθε ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο∙ γιὰ νὰ σώσει τὸ πλανώμενο πρόβατο. Κὶ ὅταν ἕνα πλανώμενο πρόβατο σώζεται, ὅταν ἕνας ἀπὸ ἑμᾶς συνειδητοποιεῖ τὸν άληθινὸ προορισμὸ τῆς ζωῆς του, χαρὰ γίνεται στὸν Οὐρανὸ μεγαλύτερη ἀπὸ ὅταν σώζονται ἐνενήκοντα ἐννέα δίκαιοι. Τότε, ὁ μόνος ποὺ δὲν χαίρεται εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀκόμη φορᾶ τὴ μάσκα τοῦ εὐσεβισμοῦ, ἐκεῖνος ποὺ ἡ τυπολατρικὴ τήρηση τῶν νόμων ποτὲ δὲν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ ἀσκήσει αὐτοκριτικὴ καὶ νὰ δεῖ μὲ εἰλικρίνεια τὴν εἰκόνα τῆς ψυχῆς του. Καὶ γιὰ αὐτόν, ὅμως, ἡ ἀγκαλιὰ τοῦ Πατέρα παραμένει ὑπομονετικὰ ἀνοιχτή, ἄν ποτὲ θελήσει.
Μαζὶ μὲ τὴν διδακτικὴ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου, συνέπεσε σήμερα ἡ μνήμη τῶν τριῶν ἁγίων Ἱεραρχῶν καὶ οἰκουμενικῶν Διδασκάλων, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοὺς ὁποίους δικαιολογημένα ἡ Ἐκκλησία ἀποκαλεῖ «μεγίστους φωστῆρες τῆς τρισηλίου Θεότητος».
Ἡ ἑορτή τους θεσπίσθηκε τὸν 11ο αἰώνα, ὕστερα ἀπὸ μία ἔριδα ποὺ δημιουργήθηκε στοὺς κύκλους τῶν λογίων τῆς ἐποχῆς, οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν τὸν ἔνα ἤ τὸν ἄλλο ἅγιο ἀνώτερο. Γιὰ νὰ σταματήσει αὐτὴ ἡ ἔριδα, οἱ τρεῖς ἄγιοι ἐμφανίσθηκαν θαυματουργικὰ στὸν Μητροπολίτη Εὐχαΐτων Ἰωάννη τὸν Μαυρόποδα, προτρέποντάς τον νὰ θεσπίσει μία κοινὴ ἑορτὴ γιὰ τοὺς τρεῖς, διότι εἶναι ἑνωμένοι καὶ ἴσοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ οὐδέποτε στόχευσαν στὴ διχόνοια, ἀλλὰ πάντοτε στὴν ὁμόνοια τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι, ὁ Ἰωάννης συνέταξε τὴν ἀκολουθία ποὺ ψάλλουμε μέχρι σήμερα καὶ ὅρισε τὴν κοινὴ μνήμη τῶν ἁγίων στὶς 30 Ἰανουαρίου, διότι μέσα στὸν Ἰανουάριο γιορτάζουν καὶ οἱ τρεῖς.
Ἡ μνήμη τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ἔχει καθιερωθεῖ στὴν πατρίδα μας ὡς ἑορτὴ τῆς παιδείας καὶ δικαίως. Οἱ ἄγιοι ἔλαβαν σημαντικὴ μόρφωση σπουδάζοντας σὲ φημισμένα ἐκπαιδευτήρια τῆς ἐποχῆς. Ὁ Βασίλειος καὶ ὁ Γρηγόριος ἔφτασαν μέχρι τὴν Ἀθήνα γιὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὶς σπουδές τους. Ἔδειξαν τέτοιο ἦθος καὶ τέτοια συνέπεια, ὥστε οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ ὁποῖοι ἐκτίμησαν τὸ πνεῦμα καὶ τὴ μόρφωσή τους, νὰ τοὺς προσφέρουν τὴν ἔδρα τῆς διδασκαλίας. Ἀπὸ τοὺς δύο, ὁ Γρηγόριος ἀποδέχθηκε τὴν πρόταση καὶ τίμησε τὴν σχολὴ ὡς καθηγητὴς γιὰ λίγα χρόνια, ἐνῶ ὁ Βασίλειος ἔφυγε γιὰ νὰ μονάσει στὰ βουνὰ τοῦ Πόντου. Ὁ δὲ Ἰωάννης, σπούδασε στὴν πατρίδα του τὴν Ἀντιόχεια, κοντὰ στὸν περίφημο διδάσκαλο, εἰδωλολάτρη Λιβάνιο. Ἀποτέλεσε πρότυπο μαθητοῦ καὶ τόσο τὸν ἀγάπησε ὁ δάσκαλός του, ὥστε νὰ ὁμολογήσει: «τὸν Ἰωάννη θὰ ἄφηνα διάδοχο στὴ σχολή μου, ἀλλὰ μοῦ τὸν κέρδισαν οἱ χριστιανοί».
Κάποιοι δῆθεν προοδευτικοὶ τῶν ἡμερῶν μας, ὑποτιθέμενοι «λόγιοι καὶ φίλοι τῆς ἀληθείας», ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ζαλισμένοι ἀπὸ τὴν δυτική, μονόπλευρη μόρφωσή τους καὶ τὰ πάθη τους, τολμοῦν νὰ καταφέρονται ἐναντίον τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν, χαρακτηρίζοντάς τους ὡς «ἀνθέλληνες» οἱ ὁποῖοι στὴν πραγματικότητα «κατέστρεψαν τὴν ἑλληνικὴ παιδεία». Αὐτά, βέβαια, τὰ λένε κάποιοι ἄνθρωποι ποὺ ψάχνουν ἀφορμὲς γιὰ νὰ πολεμήσουν τὴ μάνα τοῦ Ἔθνους, τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀγνοῶντας ὅτι δίχως αὐτήν, ἄν ζοῦσαν σήμερα, θὰ ἦταν στὴ δούλεψη κάποιου πασᾶ, στὴν καλύτερη περίπτωση.
Οἱ τρεῖς Ἱεράρχες οἱ ὁποῖοι δῆθεν «κατέστρεψαν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα» ἄφησαν πίσω τους τεράστιο ὄγκο συγγραφικοῦ ἔργου σὲ ποιά γλώσσα; Στὰ ἑλληνικά! Τίμησαν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, τίμησαν καὶ τὴν ἑλληνικὴ σκέψη καὶ φιλοσοφία, διότι ἀφαίρεσαν ἀπὸ αὐτὰ ὅλα τὰ ἄχρηστα καὶ περιττὰ στοιχεῖα ποὺ ὁδηγοῦσαν στὴν παρακμή τους καὶ τὰ ἐνέταξαν στὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ διδασκαλία, μὲ σκοπὸ τὴ δόξα τῆς ἀποκεκαλυμμένης ἀληθείας καὶ τὸν ἁγιασμὸ τῶν ἀνθρώπων. Μᾶς δίδαξαν μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὅτι ἡ κοσμικὴ παιδεία δὲν πρέπει νὰ ἀπορρίπτεται, ἀλλὰ νὰ παίρνουμε ἀπὸ αὐτὴν ὅ,τι μᾶς εἶναι χρήσιμο γιὰ τὴν ψυχική μας ὠφέλεια.
Πέρα ἀπὸ αὐτὸ τὸ εὐλογημένο πάντρεμα ἑλληνισμοῦ καὶ χριστιανισμοῦ μέσα ἀπὸ τοὺς λόγους τους, τὸ παιδαγωγικὸ ἔργο τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ἐκτείνεται στὸν βίο τους. Μᾶς παιδαγωγοῦν μὲ τὸ παράδειγμά τους, τὸ ὁποῖο φρόντισαν μὲ ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια νὰ τοὺς καλλιεργήσουν οἱ ἅγιοι γονεῖς τοῦς. Ἤξεραν οἱ γονεῖς αὐτῶν τῶν ἱερῶν ἀνδρῶν τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο γέννησαν ἀνθρώπους. Ἤξεραν ὅτι εἶχαν καθῆκον νὰ τοὺς μορφώσουν μὲ τέτοιο τρόπο ὥστε νὰ γίνουν χρήσιμοι στὴν κοινωνία. Καὶ αὐτὸ ἔπραξαν καὶ τὰ κατάφεραν.
Ἔχοντας, λοιπόν, ὅλα τὰ ἐφόδια ἀπὸ τὴν οἰκογένειά τους καὶ ἀπὸ τὶς σπουδές τους, οἱ Ἅγιοι δὲν ἄγγιξαν τὴ Θεολογία μέσω τῆς λογικῆς, ἀλλὰ ἔφθασαν σὲ αὐτὴν μέσῳ τῆς ἀγάπης, τῆς ἄσκησης, τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς. Πλημμύρισαν ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τότε θεολόγησαν μὲ ἀκρίβεια καὶ δίδαξαν. Πράγματι, διαβάζοντας κανεὶς τὰ συγγράμματά τους, καταλαβαίνει εὔκολα ὅτι ἦταν ἄνθρωποι θεούμενοι, ἄνθρωποι ποὺ ὅ,τι ἔκαναν, ὅ,τι ἔλεγαν καὶ ὅ,τι ἔγραφαν εἶχε ὡς στόχο τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἐπιστροφὴ τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτόν.
Ἡ πνευματική τους ζωὴ ἀκτινοβολοῦσε τόσο, ὥστε καὶ οἱ τρεῖς νὰ κληθοῦν στὸ ἀρχιερατικὸ ἀξίωμα χωρὶς τὴν θέλησή τους. Ἀναδείχθηκαν ἄξιοι ποιμένες καὶ μάλιστα ἀναγκαῖοι ὅσο ποτέ, διότι μὲ τοὺς ἀγῶνες τους ἔσωσαν τὴν ὀρθοδοξία στὴν ἐποχή τους καὶ τὴν κράτησαν ἑνωμένη, προστατεύοντάς την ἀπὸ τοὺς κληρικοὺς τῆς «καριέρας».
Δὲν ἦταν τέτοιοι οἱ τρεῖς Ἱεράρχες. Καὶ δὲν ἤθελαν τοὺς ἄλλους νὰ εἶναι ἔτσι. Ἤθελαν ὅσοι διακονοῦν τὴν Ἐκκλησία νὰ ἐκπέμπουν Φῶς Χριστοῦ. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἔκαναν κινήσεις γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοίκησης.
Ἕνα ἄλλο σημαντικὸ γνώρισμα τῶν τριῶν, ἦταν ἡ δικαιοσύνη τους, γιὰ χάρη τῆς ὁποίας θυσίασαν τὸν ἑαυτό τους. Γιὰ χάρη τῆς δικαιοσύνης, συχνὰ ἦρθαν ἀντιμέτωποι μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία, ὑπερασπιζόμενοι τὰ δίκαια τῶν ἀνυπεράσπιστων καὶ φτωχῶν ἐναντίον ὅσων πλούτιζαν εἰς βάρος τῶν συνανθρώπων τους. Τόσο σθεναρὰ ὕψωναν τὴ φωνή τους, ὥστε νὰ καταστοῦν ἐνοχλητικοὶ γιὰ τὰ κέντρα τῆς ἐξουσίας, τὰ ὁποῖα τοὺς ὁδήγησαν μέχρι τὸν θάνατο.
Πρίν, ὅμως, ἀσκήσουν ἔλεγχο στοὺς ἄδικους πλουσίους, εἶχαν φροντίσει οἱ ἴδιοι νὰ ἀποτινάξουν ἀπὸ πάνω τους ὁποιασδήποτε μορφῆς ἰδιοκτησία. Τύχαινε καὶ οἱ τρεῖς νὰ ἦταν εὔποροι, μὲ μεγάλη οἰκογενειακὴ περιουσία. Ὅλη τους τὴν περιουσία τὴν ἔδωσαν γιὰ νὰ φτιαχτοῦν εὐαγῆ ἰδρύματα, γιὰ νὰ βροῦν θεραπεία οἱ ἀσθενεῖς, τροφὴ οἱ πεινασμένοι, φροντίδα τὰ ὀρφανὰ καὶ κάθε κοινωνικὰ ἀδύναμος.
Λοιπόν, μέσα σὲ ὅλη αὐτὴ τὴν κατάντια ποὺ βρίσκεται ἡ κοινωνία μας, ἄνθρωποι σὰν τοὺς τρεῖς Ἱεράρχες δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ χρειαζόμαστε; Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ εἶναι οἱ προστάτες τῆς παιδείας μας καὶ τοὺς τιμᾶ τόσο πολὺ ἡ Ἐκκλησία. Αὐτοὶ προστατεύουν καὶ ἀναδεικνύουν τὴν ἁληθινὴ ρωμέικη παιδεία ἡ ὁποία θρέφει τὴν πατρίδα μας ἐδὼ καὶ 17 αἰῶνες. Τοὺς ἔχουμε ψηλὰ γιὰ νὰ θυμόμαστε ὅτι μόνο ἄν ἀκολουθήσουμε τὸ παράδειγμά τους, ἡ κοινωνία μας θὰ μεταμορφωθεῖ πρὸς τὸ καλύτερο. Αὐτὸ, ἀκόμη καὶ οἱ ἄθεοι, πρέπει νὰ τὸ σεβαστοῦν πρὸς ὄφελός τους. Ἐκτὸς ἄν πρόκειται γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δίωκαν τοὺς μεγάλους Ἱεράρχες.
Ἐν κατακλείδι, εἶναι τόσο μεγάλο τὸ ἔργο τῶν σήμερα τιμωμένων τριῶν Ἱεραρχῶν, ποὺ θὰ χρειάζονταν ὁλόκληροι τόμοι γιὰ νὰ τὸ καλύψουν. Εὔχομαι, ὅμως, μέσα ἀπὸ τὰ λίγα λόγια ποὺ ἀκούσατε νὰ σχηματίσατε μία εἰκόνα γιὰ τὸ μέγεθος τῶν ἱερῶν ἀνδρῶν. Ἀπὸ ὅσα ἀνέφερα, σίγουρα κάποιος τὰ ἔκανε περισσότερο καὶ κάποιος λιγότερο. Αὐτὸ, ὅμως, ποῦ ὁ πρῶτος ἔκανε λιγότερο, τὸ ἔκανε περισσότερο ὁ δεύτερος. Δὲν ἀνέφερα συγκεκριμένα ὀνόματα σὲ κάθε τους ἐνέργεια, διότι ὅπως εἴπανε οἱ ἴδιοι «εἴμαστε ἕνα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ». Ἐπομένως, ὅ,τι ἔκανε ὁ ἕνας τὸ ἔκαναν καὶ οἵ ἄλλοι.
Εὐχή μου «οἱ Θεολόγοι, αἱ Βάσεις, οἱ Χρυσολόγοι οἱ ἔνθεοι» νὰ ἐμπνέουν τὸν καθένα μας, καὶ κυρίως τὰ νέα παιδιὰ ποὺ φοιτοῦν στὰ σχολεῖα, ὥστε νὰ ἀναδειχθοῦμε μιμητές τους, ἔστω καὶ λίγο.
Χρόνια πολλὰ στοὺς μαθητές, μὲ τὴν προτροπὴ νὰ πάρετε τὰ πολλὰ καλὰ ἀπὸ τὸ σχολεῖο σας, γιὰ νὰ μπορεῖτε νὰ τὰ προσφέρετε αὔριο.
ὁ Ἐπίσκοπός σας
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
