Η πίστη δεν είναι μια διανοητική αποδοχή κάποιων αληθειών, ούτε μια ηθική στάση ζωής που απλώς κοσμεί εξωτερικά τον άνθρωπο. Στην ορθόδοξη παράδοση, και ιδιαίτερα μέσα από τα συγγράμματα του Αγίου Εφραίμ του Σύρου, η πίστη παρουσιάζεται ως ζωντανή σχέση με το Θεό, ως φωτιά που ανάβει στην καρδιά και την καθιστά ικανή να αγαπήσει, να μετανοήσει και να αγωνιστεί.
Ο ίδιος ο Χριστός είπε πως «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται», δείχνοντας ότι η πίστη συνδέεται άμεσα με το πένθος, τα δάκρυα και την καρδιακή συντριβή. Χωρίς αυτά, η πίστη καταντά μια ψεύτικη κατάσταση, μια αυτοϊκανοποίηση, χωρίς δύναμη να σώσει. Ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος, ο κατεξοχήν υμνητής των δακρύων, μας παραδίδει ότι δάκρυα κατά Θεόν είναι άρτος και πόση της ψυχής. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει τα δάκρυα της μετανοίας, παραμένει ξένος από την αληθινή πνευματική ζωή, διότι η καρδιά του δεν έχει μαλακώσει, δεν έχει σπάσει ο εγωισμός της. Έτσι η πίστη του μένει εξωτερική, χωρίς καρπό.
Τα δάκρυα κατά τον Άγιο Εφραίμ δεν είναι απλά συναισθηματισμός. Δεν έχουν να κάνουν με μια ευσυγκίνητη φύση ούτε με μια θλίψη ψυχολογική. Είναι καρπός της χάριτος που επισκέπτεται τον άνθρωπο όταν αυτός ταπεινωθεί, όταν δει το πλήθος των αμαρτιών του και στραφεί με ειλικρίνεια προς τον Θεό. Τότε τα μάτια γίνονται πηγή ύδατος και κάθε δάκρυ γίνεται μαρτυρία ότι η ψυχή ξύπνησε. Ότι η πίστη δεν είναι στείρα ιδέα, αλλά βίωμα. Ο ίδιος ο Κύριος δάκρυσε μπροστά στον τάφο του Λαζάρου και δάκρυσε πάνω από την Ιερουσαλήμ. Αυτό μας δείχνει ότι τα δάκρυα δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά έκφραση βαθιάς αγάπης και θείας συμπόνιας. Όταν λοιπόν ο άνθρωπος πενθεί για τις αμαρτίες του με δάκρυα, τότε συμμετέχει σε αυτή την αγάπη, γίνεται όμοιος με τον Χριστό και η πίστη του αποκτά πραγματικό βάθος.
Η μετάνοια αποτελεί το κέντρο της πνευματικής ζωής. Δεν είναι απλώς η εξομολόγηση μιας πράξης, αλλά μια διαρκή στροφή της ψυχής προς το Θεό. Ο Άγιος Εφραίμ τονίζει ότι ο άνθρωπος που δεν μετανοεί καθημερινά, δεν γνωρίζει ακόμη το Θεό. Γιατί η μετάνοια είναι η αναγνώριση της αδυναμίας μας και η εναπόθεση του εαυτού μας στο έλεος του Θεού. Χωρίς μετάνοια, η πίστη είναι νεκρή. Μπορεί να μιλάμε για τον Χριστό, να ψάλλουμε, να νηστεύουμε, αλλά αν δεν μετανοούμε, η καρδιά μας μένει κλειστή. Η μετάνοια είναι η πόρτα της βασιλείας, η αρχή και το τέλος της πνευματικής οδού. Δεν υπάρχει στιγμή στη ζωή του πιστού που να μην χρειάζεται αυτήν την κίνηση επιστροφής.
Ο αγώνας εναντίον των παθών είναι το πεδίο όπου αποδεικνύεται αν η πίστη μας είναι αληθινή. Ο Άγιος Εφραίμ με τα πύρινα λόγια του ξεκαθαρίζει ότι ο χριστιανός που μένει αδρανής, που δεν μάχεται τα πάθη του, είναι σαν στρατιώτης που αφήνει τα όπλα και παραδίνεται στον εχθρό. Η πνευματική ζωή δεν είναι ρομαντική ανάπαυση, αλλά συνεχής πόλεμος. Πόλεμος με τη φιλαυτία, με τη φιληδονία, με τον εγωισμό, με την υπερηφάνεια. Και σε αυτόν τον πόλεμο τα δάκρυα και η μετάνοια είναι τα ισχυρότερα όπλα. Όποιος αγωνίζεται έτσι, ζει την πίστη του. Όποιος όμως αποφεύγει τη μάχη, ζει σε ψευδαίσθηση. Νομίζει ότι πιστεύει, αλλά στην πραγματικότητα απλώς συμβιβάζεται με τον εαυτό του.
Ο Άγιος Εφραίμ γράφει για τον κίνδυνο της πλάνης. Πολλοί θεωρούν ότι έχουν πίστη επειδή εκτελούν κάποιες εξωτερικές πράξεις. Ανάβουν κερί, προσκυνούν, λένε μια προσευχή, αν όμως δεν έχουν καρδιά συντετριμμένη και δάκρυα, αν δεν παλεύουν με τις αδυναμίες τους, τότε η πίστη τους είναι σαν το δέντρο χωρίς ρίζες. Θα πέσει με τον πρώτο άνεμο πειρασμού. Η αληθινή πίστη δεν μετριέται με το πόσες φορές πηγαίνουμε στην εκκλησία, αλλά με το πόσο μεταμορφώνεται η ζωή μας. Αν γινόμαστε πιο ταπεινοί, πιο πράοι, πιο γεμάτοι αγάπη, τότε η πίστη μας είναι ζωντανή. Αν όχι, τότε ζούμε μέσα στην αυταπάτη.
Τα δάκρυα της προσευχής έχουν και έναν ακόμη βαθύτερο καρπό. Καθαρίζουν το νου και φωτίζουν την καρδιά. Ο Άγιος Εφραίμ λέει ότι το δάκρυ είναι δεύτερο βάπτισμα, γιατί όπως το πρώτο βάπτισμα, καθαρίζει τον άνθρωπο από το προπατορικό αμάρτημα, έτσι και τα δάκρυα της μετάνοιας τον καθαρίζουν από τις καθημερινές του πτώσεις. Όταν ο άνθρωπος συνηθίζει να προσεύχεται με δάκρυα, τότε η πίστη του δεν είναι θεωρία, αλλά εμπειρία. Νιώθει τον Θεό παρόντα, αγγίζει το έλεος του, αισθάνεται την αγάπη του να τον θερμαίνει. Τότε ακόμη και οι μεγαλύτεροι πειρασμοί δεν τον συντρίβουν, γιατί ξέρει ότι έχει τον Πατέρα του στον ουρανό να τον στηρίζει.
Η πνευματική μάχη είναι διαρκής και δεν σταματά ποτέ. Ακόμη και όταν ο πιστός αποκτήσει ειρήνη στην καρδιά του, οι πειρασμοί δεν παύουν να έρχονται. Ο Άγιος Εφραίμ μας θυμίζει ότι ο διάβολος πολεμάει πιο σφοδρά εκείνους που έχουν αρχίσει να αγαπούν τον Θεό. Γι' αυτό χρειάζεται να είμαστε πάντα άγρυπνοι, να έχουμε την προσευχή στα χείλη και την μετάνοια στην καρδιά. Η νίκη δεν έρχεται από τη δική μας δύναμη, αλλά από τη χάρη του Θεού. Όμως η χάρη δίνεται μόνο σε εκείνους που αγωνίζονται, όχι σε όσους μένουν αδρανείς. «Η πίστη είναι σαν φλόγα. Αν την αφήσεις χωρίς λάδι, θα σβήσει. Αν όμως την τροφοδοτείς με δάκρυα και αγώνα, θα λάμψει και θα φωτίσει τον δρόμο σου μέχρι την αιωνιότητα».
Η κοινωνία μας συχνά προσπαθεί να μας πείσει ότι η πίστη είναι υπόθεση συναισθήματος ή παράδοσης. Όμως η ορθόδοξη παράδοση διδάσκει ότι η πίστη είναι έργο καρδιάς που συντρίβεται, που πενθεί και που καθημερινά επιστρέφει στο Θεό. Ο Άγιος Εφραίμ δεν ήταν θεωρητικός. Έζησε μέσα στα δάκρυα και στην άσκηση και έτσι η διδασκαλία του είναι μαρτυρία ζωής. Μας καλεί όλους να μην επαναπαυόμαστε σε μια επιφανειακή πίστη, αλλά να επιζητούμε εκείνα τα δάκρυα που αναγεννούν τον άνθρωπο.
Η φωνή του Αγίου Εφραίμ του Σύρου αντηχεί μέχρι σήμερα. Πίστη χωρίς δάκρυα, μετάνοια και αγώνα είναι νεκρή. Αυτός ο λόγος δεν είναι η υπερβολή, αλλά η ουσία της πνευματικής ζωής. Δάκρυα που μαλακώνουν την καρδιά, μετάνοια που μας επιστρέφει στο Θεό και αγώνας που αποδεικνύει την πίστη μας. Χωρίς αυτά, ο χριστιανός μένει μόνο με το όνομα, χωρίς δύναμη, χωρίς χαρά, χωρίς σωτηρία. Με αυτά όμως, η ζωή μας γίνεται δρόμος φωτεινός, γεμάτος ελπίδα, ακόμη και αν είναι γεμάτος δυσκολίες. Γιατί ο Χριστός κατοικεί εκεί όπου υπάρχει ταπείνωση, συντριβή και δάκρυα. Έτσι η πίστη παύει να είναι ιδέα και γίνεται ζωή. Παύει να είναι νεκρή και γίνεται ανάσταση. Και τότε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, η ψυχή μας βρήκε τον δρόμο προς την αληθινή βασιλεία.
ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΣΗ ΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΛΗΚΤΡΟΛΟΓΗΣΗ
