Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2023
ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΩΝ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ - ΜΕΡΟΣ Δ' (Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου)
Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2023
Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2023
ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΩΝ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ - ΜΕΡΟΣ Γ' (Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου)
(PG 59.556-7)
ΜΕΡΟΣ Α'
ΜΕΡΟΣ Β'
ΜΕΡΟΣ Δ'
ΜΕΡΟΣ Ε'
ΜΕΡΟΣ ΣΤ'
ΜΕΡΟΣ Ζ'
ΜΕΡΟΣ Η'
ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΕΩ (τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας κ. Χρυσοστόμου)
Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Σήμερα ἡ Ἐκκλησία μᾶς θυμίζει ὅτι ὁ Χριστός, ποὺ ἦρθε στὴν Γὴ ὡς ταπεινὸ Βρέφος, πρόκειται νὰ ἐπανέλθει. Αὐτὴ τὴ φορά, ὅμως, στὴ Δευτέρα Παρουσία, θὰ ἔλθει μὲ πολλὴ δόξα καὶ θὰ κρίνει ζώντας καὶ νεκρούς. Τότε, λοιπόν, «βίβλοι ἀνοιγήσονται καὶ πράξεις φανερωθήσονται». Καμία πράξη καὶ σκέψη, κανένας λόγος μας δὲν θὰ μείνει κρυφός.
Ἐνδεχομένως, κάποιοι ἀκούγοντας γιὰ δικαστήριο, νὰ σκεφτοῦν μὲ ποιὸ τρόπο θὰ ἐξαγοράσουν τὸν Κριτή, ὅπως συμβαίνει στὰ κοσμικὰ δικαστήρια. Ἐδώ, ὡστόσο, τὰ πράγματα εἶναι διαφορετικά. Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι Κριτὴς Δίκαιος καὶ δὲν ἐξαγοράζεται. Κρίνει ἀπροσωπολήπτως, μὲ βασικὸ κριτήριο τὴν ἀγάπη.
Κὶ ἀφοὺ ξεχωρίσει τοὺς δικαίους ἀπὸ τοὺς ἀδίκους, τοὺς μὲν θὰ τοὺς ὁδηγήσει στὴν αἰώνια χαρὰ τοῦ Παραδείσου, τὴν ὁποία ἐπέλεξαν, τοὺς δὲ στὴν αἰώνια δυστυχία τῆς κολάσεως, τὴν ὁποία ἐπίσης ἐπέλεξαν.
Τί ἔκαναν οἱ δίκαιοι γιὰ νὰ ἀξίζουν τὸν Παράδεισο;
Πίστεψαν καρδιακὰ στὸν Ἀληθινὸ Θεὸ καὶ Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ Τὸν ἀγάπησαν. Τὴν πίστη δὲν τὴν ἔκαναν σημαία γιὰ νὰ παρουσιάζονται ὡς ὁμολογητὲς καὶ σωτῆρες καὶ νὰ κρίνουν τοὺς ὑπολοίπους, ἀλλὰ τῆς ἔδωσαν ζωὴ μὲ τὴν βοήθεια τῆς ἀγάπης. Καὶ αὐτὴ τὴν ἀγάπη, δὲν τὴν κράτησαν γιὰ τὸν ἑαυτό τους, ἀλλὰ τὴν ἐξέφρασαν μέσα ἀπὸ πράξεις σταυρικῆς προσφορᾶς γιὰ τὸ καλὸ τῶν συνανθρώπων τους. Τάισαν τοὺς πεινασμένους, πότισαν τοὺς διψασμένους, ἔντυσαν τοὺς γυμνούς, ἐπισκέφθηκαν τοὺς ἀσθενεῖς, παρηγόρησαν τοὺς φυλακισμένους καὶ ὅλα αὐτὰ ἦταν σὰν νὰ τὰ ἔκαναν στὸν Ἴδιο τὸν Θεό.
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, τί ἔκαναν οἱ ἄδικοι γιὰ νὰ ἀξίζουν τὴν κόλαση;
Ὁ Χριστὸς στὸ Εὐαγγελικὸ Ἀνάγνωσμα δὲν ἀνέφερε τὶς ἁμαρτίες τους. Ἀνέφερε μόνο ὅτι τὸν πτωχό, τὸν πεινασμένο, τὸν διψασμένο, τὸν ἀσθενῆ, τὸν φυλακισμένο συνάνθρωπό τους δὲν τὸν περιποιήθηκαν. Κάποιοι ἀπὸ αὐτοὺς μπορεῖ νὰ ἔζησαν μὲ συνεχῆ μυστηριακὴ ζωή, μὲ νηστεῖες, ἡ μὲ παρθενία. Κολάσθηκαν, ὅμως, διότι ἡ ἀγάπη τοὺς γιὰ τὸν Θεὸ ἦταν ψεύτικη καὶ τυπολατρική, ἐφόσον δὲν βοήθησαν τὸν ἀδελφό τους ποὺ εἶχε ἀνάγκη. Καὶ ἐφόσον δὲν βοήθησαν τὸν ἀδελφό τους, δὲν βοήθησαν οὔτε τὸν Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς ἀκόμη νὰ ἐμφανιζόταν μπροστὰ τους, δὲν θὰ Τὸν βοηθοῦσαν.
Ἀγαπητοί,
Ἄν διαβάσουμε τοὺς βίους τῶν Ἁγίων, θὰ δοῦμε ὅτι κανεὶς δὲν κέρδισε τὸν Παράδεισο δίχως θυσίες, δίχως νὰ προσφέρει στὴν κοινωνία τῶν συνανθρώπων του. Καὶ αὐτό, διότι ἀγάπησαν ἀληθινὰ τὸν Θεὸ καὶ τὸν πλησίον. Ἄν ὁ Χριστὸς μᾶς ἀγάπησε τόσο ποὺ σταυρώθηκε γιὰ ἑμᾶς, αὐτὸ ὀφείλουμε νὰ πράττουμε καὶ ἑμεῖς ὁ ἕνας γιὰ τὸν ἄλλο∙ νὰ ἀγαποῦμε καὶ νὰ θυσιαζόμαστε.
Μετ’ εὐχῶν,
ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος
Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2023
H ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΜΝΗΜΟΣΥΝΩΝ. Γιατι τελούνται τα 3ήμερα και τα 9μερα μνημόσυνα.
Όλοι σχεδόν έχουμε πάει σε μνημόσυνο συγγενικού ή προσφιλούς μας προσώπου. Πόσοι όμως γνωρίζουν ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός του;
ΤΑ ΨΥΧΟΣΑΒΒΑΤΑ (Ποιὰ εἶναι, πότε καὶ γιατί τελοῦνται)
Πέμπτη 16 Φεβρουαρίου 2023
ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΨΕΥΔΟΠΡΟΦΗΤΩΝ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΔΙΔΑΣΚΑΛΩΝ - ΜΕΡΟΣ Β' (Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου)
ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ (Μέρος 12ο)
Ἁγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου τῆς Ρωσικῆς Διασπορᾶς
12. Άλλα συναισθήματα
Η ανάπτυξη ανιδιοτελών συναισθημάτων στην παιδική ηλικία.
Χριστιανική ελπίδα.
Το αισθητικό συναίσθημα, που εξετάσαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, είναι ένα από τα συναισθήματα της ανθρώπινης καρδιάς. Αλλά βεβαίως για έναν Χριστιανό είναι όχι λιγότερο σημαντικά και πολλά άλλα συναισθήματα -για παράδειγμα, τα αισθήματα συμπάθειας και αντιπάθειας, οι οικογενειακές, φιλικές και εθνικές προσκολλήσεις, τα αισθήματα ελέους και συμπόνιας κ.λπ. Και, φυσικά, όλα αυτά τα υψηλά συναισθήματα πρέπει να αναπτύσσονται στην καρδιά ενός Χριστιανού -αν είναι δυνατόν, από πολύ μικρή ηλικία.
Αλίμονο -αυτό συνήθως δεν συμβαίνει! Δυστυχώς, σε αρκετές -κάποιες φορές σε πολλές- πολύ καλές χριστιανικές οικογένειες, η ζωή είναι ρυθμισμένη με τέτοιο τρόπο που οι γονείς αφαιρούν σκόπιμα από τα παιδιά τους εικόνες ανθρώπινης ανάγκης, θλίψης, σοβαρών καταστροφών και δοκιμασιών. Μια τέτοια υπερβολική προστασία των παιδιών από την σκληρή πραγματικότητα βεβαίως φέρνει μόνο αρνητικά αποτελέσματα. Παιδιά που μεγάλωσαν σε ένα «θερμοκήπιο», χωρίς επαφή με την ζωή, μεγαλώνουν χαϊδεμένα, κακομαθημένα και μη προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα, και συχνά γίνονται αναίσθητοι εγωιστές, συνηθισμένοι μόνο να απαιτούν και να λαμβάνουν και να μην είναι σε θέση ποτέ να υποχωρήσουν, να υπηρετήσουν, να είναι χρήσιμοι στους άλλους.
Αλλά η ζωή είναι σκληρή και μερικές φορές τιμωρεί αφόρητα οδυνηρά τέτοιους ανθρώπους, και μάλιστα κάποτε ήδη από νεαρή ηλικία, από τα σχολικά χρόνια. Και για αυτό, αγαπώντας τα παιδιά, πρέπει να τα σκληραγωγήσετε από την παιδική ηλικία. Και το πιο σημαντικό: τόσο μπροστά στα μάτια των γονιών, όσο και μπροστά στα μάτια των παιδιών τους θα πρέπει πάντα να υπάρχει ένας καθορισμένος χριστιανικός στόχος ότι τα παιδιά, μεγαλώνοντας και αναπτυσσόμενα σωματικά, θα αναπτυχθούν επίσης και πνευματικά: θα γίνουν καλύτεροι, πιο ευγενικοί, πιο ευσεβείς, πιο ευαίσθητοι… Και για αυτό, εικόνες ανθρώπινης ανάγκης και θλίψης πρέπει να τίθενται ενώπιον των παιδιών και να τους δίνεται η ευκαιρία να βοηθούν. Και τότε τα ίδια τα παιδιά θα έλκονται από την καλοσύνη και την αλήθεια, γιατί ό,τι είναι αγνό, ευγενικό και φωτεινό είναι ιδιαίτερα κοντινό και συγγενικό με την αδιάφθορη παιδική ψυχή.
Τα συναισθήματα για τα οποία έχουμε μιλήσει μέχρι στιγμής, συμπεριλαμβανομένων του υψηλότερου από αυτά -έλεος και συμπόνια- βρίσκονται σε όλους τους ανθρώπους. Στρεφόμενοι τώρα σε αισθήματα καθαρά χριστιανικού τύπου, θα επικεντρωθούμε στο αίσθημα της χριστιανικής ελπίδας. Η χριστιανική ελπίδα μπορεί να οριστεί ως μια εγκάρδια διά βίου μνήμη Θεού από τον Χριστιανό, άρρηκτα συνδεδεμένη με την κυριαρχία της Πατρικής Του αγάπης και βοήθειας. Ένας άνθρωπος που έχει μια τέτοια ελπίδα στην καρδιά του, παντού και πάντα νιώθει τον εαυτό του κάτω από την πατρική σκέπη, όπως ακριβώς παντού και πάντα στον φυσικό κόσμο βλέπει τον απέραντο θόλο του ουρανού από πάνω του. Και επομένως, ένας Χριστιανός που έχει ελπίδα στον Θεό δεν θα απελπιστεί ποτέ, δεν θα νιώσει ποτέ απελπιστικά μόνος. Η κατάσταση μπορεί να φανεί «απελπιστική» μόνο για έναν άπιστο. Αυτός που πιστεύει και ελπίζει στον Θεό γνωρίζει την εγγύτητά Του με τη θλιμμένη ανθρώπινη καρδιά, και θα βρει ανακούφιση, ενθάρρυνση και βοήθεια από Αυτόν.
Αλλά, φυσικά, η κορωνίδα και η κορυφή της χριστιανικής ελπίδας είναι στο μέλλον. Εμείς οι Χριστιανοί γνωρίζουμε ότι το Σύμβολο της Πίστης μας, το οποίο περιέχει όλες τις βασικές αλήθειες του Χριστιανισμού, τελειώνει με τις λέξεις: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν». (Η λέξη «προσδοκώ» σημαίνει περιμένω, μα όχι μόνο περιμένω, αλλά και ελπίζω και εύχομαι με όλη μου την καρδιά να έρθει σύντομα). Έτσι, η πλήρης πραγματοποίηση της χριστιανικής φωτεινής ελπίδας θα έρθει όταν η ζωή τελικά θριαμβεύσει επί του θανάτου και η Αλήθεια του Θεού έναντι του εγκόσμιου ψεύδους. Τότε «όλα θα περάσουν, μόνο η αλήθεια θα μείνει», λέει μια ρωσική παροιμία. Τότε όλη η θλίψη των πασχόντων θα καλυφθεί, γιατί «ἐξαλείψει ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν, καὶ ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγὴ οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι· ὅτι τὰ πρῶτα ἀπῆλθον» (Αποκ. κα΄ 4). «Καὶ εὐφροσύνη αἰώνιος ὑπὲρ κεφαλῆς αὐτῶν» (Ησ. λε΄ 10). Εδώ είναι η κορυφή, η κορωνίδα και η πλήρης πραγματοποίηση της χριστιανικής ελπίδας και ο θρίαμβος εκείνων οι οποίοι στην επίγεια ζωή διώχθηκαν, καταπιέστηκαν και εξορίστηκαν για την Αλήθεια του Χριστού…
Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2023
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΟ ΓΑΜΟ (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἔστειλε σὲ μιὰ πνευματική του θυγατέρα, (τὴν Ὀλυμπιάδα), τὴν κατωτέρω παραινετικὴ ἐπιστολὴ ὡς «δῶρο» γιὰ τὸν γάμο της, ποὺ μόλις τέλεσε. Ἡ κατωτέρω ἐπιστολὴ ἔχει βάθος Θεολογίας καὶ ψυχολογίας. Καὶ πάνω ἀπ᾿ ὅλα δίνει στὴ σύζυγο πολύτιμες συμβουλὲς γιὰ ἕναν πετυχημένο γάμο. Γράφει:
Κόρη μου, στοὺς γάμους σου ἐγὼ ὁ πνευματικός σου πατέρας, ὁ Γρηγόριος, σοῦ κάνω δῶρο τοῦτο τὸ ποίημα. Καὶ εἶναι ὅ,τι καλλίτερο ἡ συμβουλὴ τοῦ πατέρα. Νὰ εἶσαι ἁπλή. Τὸ χρυσάφι, δεμένο σὲ πολύτιμες πέτρες, δὲν στολίζει γυναῖκες σὰν καὶ σένα. Πολὺ περισσότερο τὸ βάψιμο. Δὲν ταιριάζει στὸ πρόσωπό σου, τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, νὰ τὴν παραποιῇς καὶ νὰ τὴν ἀλλάζῃς, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ ἀρέσῃς. Ξέρε το ὅτι αὐτὸ εἶναι φιλαρέσκεια καὶ νὰ μένῃς ἁπλὴ στὴν ἐμφάνιση. Τὰ βαρύτιμα καὶ πολυτελῆ φορέματα, ἂς τὰ φοροῦν ἐκεῖνες, ποὺ δὲν ἐπιθυμοῦν ἀνώτερη ζωή, ποὺ δὲν ξέρουν τί θὰ πῇ πνευματικὴ ἀκτινοβολία. Ἐσύ, ὅμως ἔβαλες μεγάλους καὶ ὑψηλοὺς στόχους στὴ ζωή σου. Κι αὐτοὶ οἱ στόχοι σοῦ ζητοῦν ὅλη τὴ φροντίδα κι ὅλη τὴν προσοχή. (…)
Μὲ τὸ γάμο, ἡ στοργὴ καὶ ἡ ἀγάπη σου νὰ εἶναι φλογερὴ καὶ ἀμείωτη γιὰ κεῖνον, ποὺ σοῦ ’δωσε ὁ Θεός. Γιὰ κεῖνον, πού ’γινε τὸ μάτι τῆς ζωῆς σου καὶ σοῦ εὐφραίνει τὴν καρδιά. Κι ἂν καταλάβῃς πὼς ὁ ἄνδρας σου σὲ ἀγαπάει περισσότερο ἀπ᾿ ὅσο τὸν ἀγαπᾶς ἐσύ, μὴ κυττάξῃς νὰ τοῦ πάρῃς τὸν ἀέρα, κράτα πάντα τὴ θέση ποὺ σοῦ ὁρίζει τὸ Εὐαγγέλιο.
Ἐσὺ νὰ ξέρῃς ὅτι εἶσαι γυναίκα, ἔχεις μεγάλο προορισμό, ἀλλὰ διαφορετικὸ ἀπὸ τὸν ἄνδρα, ποὺ πρέπει νὰ εἶναι ἡ κεφαλή. Ἄσε τὴν ἀνόητη ἰσότητα τῶν δύο φύλων καὶ προσπάθησε νὰ καταλάβῃς τὰ καθήκοντα τοῦ γάμου. Στὴν ἐφαρμογή τους θὰ δῇς πόση ἀντοχὴ χρειάζεται γιὰ ν᾿ ἀνταποκριθῇς, ὅπως πρέπει, σ᾿ αὐτὰ τὰ καθήκοντα, ἀλλὰ καὶ πόση δύναμη κρύβεται στὸ ἀσθενὲς φύλο.
Θὰ ξέρῃς, πόσο εὔκολα θυμώνουν οἱ ἄνδρες. Εἶναι ἀσυγκράτητοι καὶ μοιάζουν μὲ λιοντάρια. Σ᾿ αὐτὸ τὸ σημεῖο ἡ γυναίκα πρέπει νὰ εἶναι δυνατότερη καὶ ἀνώτερη. Πρέπει νὰ παίζῃ τὸ ρόλο τοῦ θηριοδαμαστῆ. Τί κάνει ὁ θηριοδαμαστὴς ὅταν βρυχᾶται τὸ θηρίο; Γίνεται περισσότερο ἤρεμος καὶ μὲ τὴν καλωσύνη καταπραΰνει τὴν ὀργή. Τοῦ μιλάει γλυκὰ καὶ μαλακά, τὸ χαϊδεύει, τὸ περιποιεῖται καὶ πάλι τὸ χαϊδεύει κι ἔτσι τὸ καταπραΰνει (…)
Ποτὲ μὴ κατηγορήσῃς καὶ ἀποπάρῃς τὸν ἄνδρα σου γιὰ κάτι ποὺ ἔκανε στραβό. Οὔτε πάλι γιὰ τὴν ἀδράνειά του, ἔστω κι ἂν τὸ ἀποτέλεσμα δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ ἤθελες ἐσύ. Γιατί ὁ διάβολος εἶναι αὐτός, ποὺ μπαίνει ἐμπόδιο στὴν ὁμοψυχία τῶν συζύγων. (…)
Νὰ ἔχετε κοινὰ τὰ πάντα καὶ τὶς χαρὲς καὶ τὶς λύπες. Γιατὶ ὁ γάμος ὅλα σᾶς τὰ ἔκανε κοινά. Κοινὲς καὶ οἱ φροντίδες, γιατί ἔτσι τὸ σπίτι θὰ στεριώση. Νὰ συμβάλλῃς ἐκφράζοντας τὴ γνώμη σου, ὁ ἄνδρας ὅμως ἂς ἀποφασίζη.
Ὅταν τὸν βλέπῃς λυπημένο, συμμερίσου τὴ λύπη του ἐκείνη τὴν ὥρα. Γιατὶ εἶναι μεγάλη ἀνακούφιση στὴ λύπη, ἡ λύπη τῶν φίλων. Ὅμως ἀμέσως νὰ ξαστεριάζῃ ἡ ὄψη σου καὶ νά ’σαι ἤρεμη χωρὶς ἀγωνία. Ἡ γυναίκα εἶναι τὸ ἀκύμαντο λιμάνι γιὰ τὸ θαλασσοδαρμένο σύζυγο.
Νὰ ξέρῃς ὅτι ἡ παρουσία σου στὸ σπίτι σου εἶναι ἀναντικατάστατη, γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ ἀγαπήσῃς μ᾿ ὅλες τὶς φροντίδες τοῦ νοικοκυριοῦ. Νὰ τὸ βλέπῃς σὰν βασίλειό σου, καὶ νὰ μὴ συχνοβγαίνῃς ἀπὸ τὸ κατώφλι σου. Ἄφησε τὶς ἔξω δουλειὲς γιὰ τὸν ἄνδρα. Πρόσεχε τὶς συναναστροφές σου. Πρόσεξε τὶς συγκεντρώσεις, ποὺ πηγαίνεις. Μὴ πᾶς σὲ ἄπρεπες συγκεντρώσεις, γιατὶ εἶναι μεγάλος κίνδυνος γιὰ τὴν ἁγνότητά σου. Αὐτὲς οἱ συναναστροφὲς ἀφαιροῦν τὴν ντροπὴ κι ἀπ᾿ τὶς ντροπαλές, σμίγουν μάτια μὲ μάτια, κι ὅταν φύγῃ ἡ ντροπὴ γεννιοῦνται ὅλα τὰ χειρότερα κακὰ («αἰδὼς οἰχομένη, πάντων γενέτειρα κακίστων»).
Τὶς σοβαρὲς ὅμως συγκεντρώσεις μὲ συνετοὺς φίλους νὰ τὶς ἐπιζητῆς, γιὰ νὰ ἐντυπώνεται στὸ νοῦ σου ἕνας καλὸς λόγος, ἢ κάποιο ἐλάττωμα νὰ κόψῃς ἢ νὰ καλλιεργήσῃς τοὺς δεσμούς σου μὲ ἐκλεκτὲς ψυχές. Μὴ ἐμφανίζεσαι ἀνεξέλεγκτα σὲ ὁποιονδήποτε, ἀλλὰ στοὺς σώφρονες συγγενεῖς σου, στοὺς ἱερεῖς καὶ σὲ σοβαροὺς νεώτερους ἢ ἡλικιωμένους. Μὴ συναναστρέφεσαι φαντασμένες γυναῖκες, ποὺ ἔχουν στὸ νοῦ τους στὸ ἔξω, γιὰ ἐπίδειξη. Οὔτε ἀκόμα ἄνδρες εὐσεβεῖς, ποὺ ὁ σύζυγός σου δὲν θέλει στὸ σπίτι, ἂν καὶ σὺ τόσο πολὺ τοὺς ἐκτιμᾶς. Ὑπάρχει γιὰ σένα πιὸ ἀκριβὸ πράγμα ἀπὸ τὸν καλό σου σύζυγο, ποὺ τόσο ἀγαπᾶς;
Ἐπαινῶ τὶς γυναῖκες, ποὺ δὲν τὶς ξέρουν οἱ πολλοὶ ἄνδρες. Μὴ τρέχῃς σὲ τραπέζια κοσμικὰ καὶ ἂς εἶναι γιὰ γάμο ἢ γιὰ γενέθλια. Ἐκεῖ ἀνάβουν ἄνομοι πόθοι, μὲ τοὺς χορούς, τοὺς πήδους καὶ τὰ γέλια, τὴν ψεύτικη εὐχαρίστηση, ποὺ παραπλανεύουν ἀκόμη καὶ τοὺς ἁγνοὺς καὶ σώφρονες. Καὶ ἡ ἁγνότητα εἶναι τόσο λεπτὸ πρᾶγμα! Σὰν τὸ κερὶ στὶς ἀκτίνες τοῦ ἥλιου! Ἀπόφευγε ἀκόμα καὶ στὸ σπίτι σου τὰ κοσμικὰ τραπέζια. Ἂν μπορούσαμε νὰ περιορίσουμε τὶς ὀρέξεις τῆς κοιλιᾶς, θὰ κυριαρχούσαμε στὰ πάθη μας.
Κράτα τὴν μορφή σου γαλήνια καὶ μὴ τὴν ἀλλοιώνῃς οὔτε μὲ μορφασμούς, ὅταν εἶσαι θυμωμένη. Στολίδια τ᾿ αὐτιὰ νἄχουν ὄχι μαργαριτάρια, ἀλλὰ ν´ ἀκοῦν καλὰ λόγια καὶ νὰ βάζουν γιὰ τὰ ἄσχημα λουκέτο στὸ νοῦ. Ἔτσι, εἴτε κλειστὰ εἶναι, εἴτε ἀνοιχτά, ἡ ἀκοὴ θὰ μένῃ ἁγνή.
Ὅσο γιὰ τὰ μάτια, εἶναι κεῖνα, ποὺ δείχνουν ὅλο τὸ ἐσωτερικὸ τῆς ψυχῆς. Ἂς σταλάζῃ ἁγνὸ κοκκίνισμα ἡ παρθενικὴ ντροπὴ κάτω ἀπὸ τὰ βλέφαρά σου καὶ ἂς προκαλῇ τὴ σεμνότητα καὶ τὴν ἁγνὴ ντροπὴ σὲ ὅσους σὲ βλέπουν καὶ σ᾿ αὐτὸν ἀκόμα τὸ σύζυγό σου. Εἶναι πολλὲς φορὲς προτιμότερο, γιὰ πολλὰ πράγματα, νὰ κρατᾷς κλειστὰ τὰ μάτια, χαμηλώνοντας τὸ βλέμμα.
Καὶ τώρα στὴ γλώσσα. Θἄχῃς πάντα ἐχθρὸ τὸν ἄνδρα σου, ἂν ἔχῃς γλώσσα ἀχαλίνωτη, ἔστω κι ἂν ἔχῃς χίλια ἄλλα χαρίσματα. Γλώσσα ἀνόητη βάζει, πολλὲς φορές, σὲ κίνδυνο καὶ τοὺς ἀθώους. Προτίμα κι ὅταν ἀκόμα ἔχῃς δίκιο, τὴ σιωπή. Εἶναι προτιμότερη γιὰ νὰ μὴ ριψοκινδυνεύσῃς νὰ πῆς ἕνα ἄτοπο λόγο. Κι ἂν ἔχῃς τὴν ἐπιθυμία νὰ λὲς πολλά, τὸ καλλίτερο εἶναι νὰ σωπαίνῃς.
Πρόσεχε ἀκόμα καὶ τὸ βάδισμά σου. Μετράει στὴ σωφροσύνη.
Καὶ τοῦτο πρόσεξε καὶ ἄκουσε: Μὴν ἔχῃς ἀδάμαστη σαρκικὴ ὁρμή. Πεῖσε καὶ τὸν ἄνδρα σου νὰ σέβεται τὶς ἱερὲς ἡμέρες. Γιατὶ οἱ νόμοι τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνώτεροι ἀπὸ τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. (…)
Ἂν ἀπὸ μένα τὸν γέροντα πῆρες κάποιο λόγο πνευματικό, σοῦ συνιστῶ νὰ τὸν φυλάξῃς στὰ βάθη τῆς ψυχῆς σου. Ἔτσι μὲ ὅτι πῆρες ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἄκουσες καὶ μὲ τὴν ἠθική σου ἀνωτερότητα, θὰ θεραπεύσῃς τὸν ἐξαίρετο σύζυγό σου καὶ περίφημο πολιτικὸ ἄνδρα ἀπὸ τὴν ὑπερηφάνεια.
Αὐτὸ τώρα τὸ παρὸν δῶρο, κειμήλιο σοῦ προσφέρω. Ἂν θέλῃς πάλι νὰ σοῦ εὐχηθῶ καὶ τὸ καλλίτερο, σοῦ εὔχομαι νὰ γίνῃς ἀμπέλι πολύκαρπο, μὲ τέκνα τέκνων, γιὰ νὰ δοξάζεται ἀπὸ περισσότερους ὁ Θεός, γιὰ τὸν ὁποῖον γεννιόμαστε καὶ πρὸς τὸν Ὁποῖον πρέπει ἀπ᾿ αὐτὴ τὴ ζωὴ νὰ ὁδεύουμε.
(Μετάφραση ὑπὸ Ἀθηνᾶς Α. Καραμπέτσου, φιλολόγου, βλ. «Ὀρθόδοξος Τύπος», φ. 31.3.2000, σελ. 3)
Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2023
ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ 2023 (τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας κ. Χρυσοστόμου)
Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἡ περασμένη καὶ ἡ παροῦσα Κυριακὴ μὲ τὶς εὐαγγελικὲς περικοπές τους μᾶς δείχνουν περίτρανα ὅτι ὁ Θεὸς δὲν ζητᾶ πολλὰ ἀπὸ ἑμᾶς. Τὴν προηγούμενη ἑβδομάδα ὁ ἁμαρτωλὸς τελώνης μὲ μόνο λίγες λέξεις καρδιακῆς προσευχῆς ἔφυγε δικαιωμένος ἀπὸ τὸν Ναό, ἐνῶ τὴν παροῦσα ἡμέρα ὁ ἐπίσης ἁμαρτωλός, ὁ ἄσωτος υἱός, μὲ μόνο λίγο θάρρος καὶ λίγες λέξεις καρδιακῆς μετανοίας ἐπιστρέφει στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπὸ ἄσωτος γίνεται σεσωσμένος καὶ διαχρονικὸ παράδειγμα γιὰ τὸν καθένα μας.
Ἀλήθεια, μέσα ἀπὸ τὴν σημερινὴ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου ὁ καθένας μπορεῖ νὰ δεῖ τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό. Τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο, τὴν ἐλευθερία, κάποτε τὸ χρησιμοποιοῦμε λανθασμένα. Ἐπιλέγουμε πολλὲς φορὲς τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ αὐτή, ἐνῶ ἀρχικὰ μπορεῖ νὰ μᾶς γοητεύει, τελικὰ μᾶς βγάζει σὲ ἀδιέξοδο. Καὶ ἐκεὶ ποὺ νομίζουμε ὅτι ἔχουμε καλύψει τὰ κενά μας, τελικὰ εἴμαστε ἄδειοι. Ὁ δρόμος τῆς ἁμαρτίας ποὺ τραβήξαμε μὲ αὐτοπεποίθηση, τελικὰ ἀποδεικνύεται λανθασμένος. Ὅλα, ὅμως, μποροῦν νὰ ἀνατραποῦν, ἀρκεῖ νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν πτώση μας καὶ νὰ θέλουμε νὰ ἐπιστρέψουμε στὴν πρώτη μας κατάσταση. Ἡ εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη καὶ ἡ ἀγκαλιά Του χωράει τοὺς πάντες. Χωράει τοὺς Ἁγίους, ἀλλὰ καὶ τὸν κάθε πεπτωκότα, τὸν κάθε ἐξόριστο. Αὐτὴ ἡ ἀγκαλιὰ χωράει ὅσους θέλουν νὰ ἀνήκουν σὲ αὐτήν.
Ἔχουμε τὸ θάρρος νὰ τρέξουμε πίσω σὲ αὐτὴν τὴν ἀγκαλιά; Νὰ παραβλέψουμε τὰ γύρω, νὰ φορέσουμε τὸ δαχτυλίδι καὶ νὰ ποῦμε «Κύριε σὲ Ἐσένα ἀνήκω»; Ὁ Θεὸς δὲν ζητάει πολλά. Ἕνα βῆμα νὰ κάνουμε πρὸς Ἐκεῖνον μὲ καρδιακὴ μετάνοια, ὁ Ἴδιος, ὡς Φιλόστοργος Πατέρας, θὰ τρέξει νὰ μᾶς προϋπαντήσει, νὰ μᾶς ζεστάνει, νὰ μᾶς χαρίσει αὐτὸ ποὺ στερηθήκαμε μὲ τὴν ἁμαρτία, τὴν ἀληθινὴ Ζωή.
Γιὰ αὐτὸ ἦρθε ὁ Χριστὸς στὸν κόσμο∙ γιὰ νὰ σώσει τὸ πλανώμενο πρόβατο. Κὶ ὅταν ἕνα πλανώμενο πρόβατο σώζεται, ὅταν ἕνας ἀπὸ ἑμᾶς συνειδητοποιεῖ τὸν άληθινὸ προορισμὸ τῆς ζωῆς του, χαρὰ γίνεται στὸν Οὐρανὸ μεγαλύτερη ἀπὸ ὅταν σώζονται ἐνενήκοντα ἐννέα δίκαιοι. Τότε, ὁ μόνος ποὺ δὲν χαίρεται εἶναι ἐκεῖνος ποὺ ἀκόμη φορᾶ τὴ μάσκα τοῦ εὐσεβισμοῦ, ἐκεῖνος ποὺ ἡ τυπολατρικὴ τήρηση τῶν νόμων ποτὲ δὲν τοῦ ἐπέτρεψε νὰ ἀσκήσει αὐτοκριτικὴ καὶ νὰ δεῖ μὲ εἰλικρίνεια τὴν εἰκόνα τῆς ψυχῆς του. Καὶ γιὰ αὐτόν, ὅμως, ἡ ἀγκαλιὰ τοῦ Πατέρα παραμένει ὑπομονετικὰ ἀνοιχτή, ἄν ποτὲ θελήσει.
Μαζὶ μὲ τὴν διδακτικὴ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου, συνέπεσε σήμερα ἡ μνήμη τῶν τριῶν ἁγίων Ἱεραρχῶν καὶ οἰκουμενικῶν Διδασκάλων, Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τοὺς ὁποίους δικαιολογημένα ἡ Ἐκκλησία ἀποκαλεῖ «μεγίστους φωστῆρες τῆς τρισηλίου Θεότητος».
Ἡ ἑορτή τους θεσπίσθηκε τὸν 11ο αἰώνα, ὕστερα ἀπὸ μία ἔριδα ποὺ δημιουργήθηκε στοὺς κύκλους τῶν λογίων τῆς ἐποχῆς, οἱ ὁποῖοι θεωροῦσαν τὸν ἔνα ἤ τὸν ἄλλο ἅγιο ἀνώτερο. Γιὰ νὰ σταματήσει αὐτὴ ἡ ἔριδα, οἱ τρεῖς ἄγιοι ἐμφανίσθηκαν θαυματουργικὰ στὸν Μητροπολίτη Εὐχαΐτων Ἰωάννη τὸν Μαυρόποδα, προτρέποντάς τον νὰ θεσπίσει μία κοινὴ ἑορτὴ γιὰ τοὺς τρεῖς, διότι εἶναι ἑνωμένοι καὶ ἴσοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ οὐδέποτε στόχευσαν στὴ διχόνοια, ἀλλὰ πάντοτε στὴν ὁμόνοια τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι, ὁ Ἰωάννης συνέταξε τὴν ἀκολουθία ποὺ ψάλλουμε μέχρι σήμερα καὶ ὅρισε τὴν κοινὴ μνήμη τῶν ἁγίων στὶς 30 Ἰανουαρίου, διότι μέσα στὸν Ἰανουάριο γιορτάζουν καὶ οἱ τρεῖς.
Ἡ μνήμη τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ἔχει καθιερωθεῖ στὴν πατρίδα μας ὡς ἑορτὴ τῆς παιδείας καὶ δικαίως. Οἱ ἄγιοι ἔλαβαν σημαντικὴ μόρφωση σπουδάζοντας σὲ φημισμένα ἐκπαιδευτήρια τῆς ἐποχῆς. Ὁ Βασίλειος καὶ ὁ Γρηγόριος ἔφτασαν μέχρι τὴν Ἀθήνα γιὰ νὰ ὁλοκληρώσουν τὶς σπουδές τους. Ἔδειξαν τέτοιο ἦθος καὶ τέτοια συνέπεια, ὥστε οἱ Ἀθηναῖοι, οἱ ὁποῖοι ἐκτίμησαν τὸ πνεῦμα καὶ τὴ μόρφωσή τους, νὰ τοὺς προσφέρουν τὴν ἔδρα τῆς διδασκαλίας. Ἀπὸ τοὺς δύο, ὁ Γρηγόριος ἀποδέχθηκε τὴν πρόταση καὶ τίμησε τὴν σχολὴ ὡς καθηγητὴς γιὰ λίγα χρόνια, ἐνῶ ὁ Βασίλειος ἔφυγε γιὰ νὰ μονάσει στὰ βουνὰ τοῦ Πόντου. Ὁ δὲ Ἰωάννης, σπούδασε στὴν πατρίδα του τὴν Ἀντιόχεια, κοντὰ στὸν περίφημο διδάσκαλο, εἰδωλολάτρη Λιβάνιο. Ἀποτέλεσε πρότυπο μαθητοῦ καὶ τόσο τὸν ἀγάπησε ὁ δάσκαλός του, ὥστε νὰ ὁμολογήσει: «τὸν Ἰωάννη θὰ ἄφηνα διάδοχο στὴ σχολή μου, ἀλλὰ μοῦ τὸν κέρδισαν οἱ χριστιανοί».
Κάποιοι δῆθεν προοδευτικοὶ τῶν ἡμερῶν μας, ὑποτιθέμενοι «λόγιοι καὶ φίλοι τῆς ἀληθείας», ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ζαλισμένοι ἀπὸ τὴν δυτική, μονόπλευρη μόρφωσή τους καὶ τὰ πάθη τους, τολμοῦν νὰ καταφέρονται ἐναντίον τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν, χαρακτηρίζοντάς τους ὡς «ἀνθέλληνες» οἱ ὁποῖοι στὴν πραγματικότητα «κατέστρεψαν τὴν ἑλληνικὴ παιδεία». Αὐτά, βέβαια, τὰ λένε κάποιοι ἄνθρωποι ποὺ ψάχνουν ἀφορμὲς γιὰ νὰ πολεμήσουν τὴ μάνα τοῦ Ἔθνους, τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἀγνοῶντας ὅτι δίχως αὐτήν, ἄν ζοῦσαν σήμερα, θὰ ἦταν στὴ δούλεψη κάποιου πασᾶ, στὴν καλύτερη περίπτωση.
Οἱ τρεῖς Ἱεράρχες οἱ ὁποῖοι δῆθεν «κατέστρεψαν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα» ἄφησαν πίσω τους τεράστιο ὄγκο συγγραφικοῦ ἔργου σὲ ποιά γλώσσα; Στὰ ἑλληνικά! Τίμησαν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, τίμησαν καὶ τὴν ἑλληνικὴ σκέψη καὶ φιλοσοφία, διότι ἀφαίρεσαν ἀπὸ αὐτὰ ὅλα τὰ ἄχρηστα καὶ περιττὰ στοιχεῖα ποὺ ὁδηγοῦσαν στὴν παρακμή τους καὶ τὰ ἐνέταξαν στὴν ὀρθόδοξη χριστιανικὴ διδασκαλία, μὲ σκοπὸ τὴ δόξα τῆς ἀποκεκαλυμμένης ἀληθείας καὶ τὸν ἁγιασμὸ τῶν ἀνθρώπων. Μᾶς δίδαξαν μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ὅτι ἡ κοσμικὴ παιδεία δὲν πρέπει νὰ ἀπορρίπτεται, ἀλλὰ νὰ παίρνουμε ἀπὸ αὐτὴν ὅ,τι μᾶς εἶναι χρήσιμο γιὰ τὴν ψυχική μας ὠφέλεια.
Πέρα ἀπὸ αὐτὸ τὸ εὐλογημένο πάντρεμα ἑλληνισμοῦ καὶ χριστιανισμοῦ μέσα ἀπὸ τοὺς λόγους τους, τὸ παιδαγωγικὸ ἔργο τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν ἐκτείνεται στὸν βίο τους. Μᾶς παιδαγωγοῦν μὲ τὸ παράδειγμά τους, τὸ ὁποῖο φρόντισαν μὲ ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια νὰ τοὺς καλλιεργήσουν οἱ ἅγιοι γονεῖς τοῦς. Ἤξεραν οἱ γονεῖς αὐτῶν τῶν ἱερῶν ἀνδρῶν τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο γέννησαν ἀνθρώπους. Ἤξεραν ὅτι εἶχαν καθῆκον νὰ τοὺς μορφώσουν μὲ τέτοιο τρόπο ὥστε νὰ γίνουν χρήσιμοι στὴν κοινωνία. Καὶ αὐτὸ ἔπραξαν καὶ τὰ κατάφεραν.
Ἔχοντας, λοιπόν, ὅλα τὰ ἐφόδια ἀπὸ τὴν οἰκογένειά τους καὶ ἀπὸ τὶς σπουδές τους, οἱ Ἅγιοι δὲν ἄγγιξαν τὴ Θεολογία μέσω τῆς λογικῆς, ἀλλὰ ἔφθασαν σὲ αὐτὴν μέσῳ τῆς ἀγάπης, τῆς ἄσκησης, τῆς νηστείας καὶ τῆς προσευχῆς. Πλημμύρισαν ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ τότε θεολόγησαν μὲ ἀκρίβεια καὶ δίδαξαν. Πράγματι, διαβάζοντας κανεὶς τὰ συγγράμματά τους, καταλαβαίνει εὔκολα ὅτι ἦταν ἄνθρωποι θεούμενοι, ἄνθρωποι ποὺ ὅ,τι ἔκαναν, ὅ,τι ἔλεγαν καὶ ὅ,τι ἔγραφαν εἶχε ὡς στόχο τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἐπιστροφὴ τῶν ἀνθρώπων σὲ αὐτόν.
Ἡ πνευματική τους ζωὴ ἀκτινοβολοῦσε τόσο, ὥστε καὶ οἱ τρεῖς νὰ κληθοῦν στὸ ἀρχιερατικὸ ἀξίωμα χωρὶς τὴν θέλησή τους. Ἀναδείχθηκαν ἄξιοι ποιμένες καὶ μάλιστα ἀναγκαῖοι ὅσο ποτέ, διότι μὲ τοὺς ἀγῶνες τους ἔσωσαν τὴν ὀρθοδοξία στὴν ἐποχή τους καὶ τὴν κράτησαν ἑνωμένη, προστατεύοντάς την ἀπὸ τοὺς κληρικοὺς τῆς «καριέρας».
Δὲν ἦταν τέτοιοι οἱ τρεῖς Ἱεράρχες. Καὶ δὲν ἤθελαν τοὺς ἄλλους νὰ εἶναι ἔτσι. Ἤθελαν ὅσοι διακονοῦν τὴν Ἐκκλησία νὰ ἐκπέμπουν Φῶς Χριστοῦ. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἔκαναν κινήσεις γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ἐκκλησιαστικῆς διοίκησης.
Ἕνα ἄλλο σημαντικὸ γνώρισμα τῶν τριῶν, ἦταν ἡ δικαιοσύνη τους, γιὰ χάρη τῆς ὁποίας θυσίασαν τὸν ἑαυτό τους. Γιὰ χάρη τῆς δικαιοσύνης, συχνὰ ἦρθαν ἀντιμέτωποι μὲ τὴν πολιτικὴ ἐξουσία, ὑπερασπιζόμενοι τὰ δίκαια τῶν ἀνυπεράσπιστων καὶ φτωχῶν ἐναντίον ὅσων πλούτιζαν εἰς βάρος τῶν συνανθρώπων τους. Τόσο σθεναρὰ ὕψωναν τὴ φωνή τους, ὥστε νὰ καταστοῦν ἐνοχλητικοὶ γιὰ τὰ κέντρα τῆς ἐξουσίας, τὰ ὁποῖα τοὺς ὁδήγησαν μέχρι τὸν θάνατο.
Πρίν, ὅμως, ἀσκήσουν ἔλεγχο στοὺς ἄδικους πλουσίους, εἶχαν φροντίσει οἱ ἴδιοι νὰ ἀποτινάξουν ἀπὸ πάνω τους ὁποιασδήποτε μορφῆς ἰδιοκτησία. Τύχαινε καὶ οἱ τρεῖς νὰ ἦταν εὔποροι, μὲ μεγάλη οἰκογενειακὴ περιουσία. Ὅλη τους τὴν περιουσία τὴν ἔδωσαν γιὰ νὰ φτιαχτοῦν εὐαγῆ ἰδρύματα, γιὰ νὰ βροῦν θεραπεία οἱ ἀσθενεῖς, τροφὴ οἱ πεινασμένοι, φροντίδα τὰ ὀρφανὰ καὶ κάθε κοινωνικὰ ἀδύναμος.
Λοιπόν, μέσα σὲ ὅλη αὐτὴ τὴν κατάντια ποὺ βρίσκεται ἡ κοινωνία μας, ἄνθρωποι σὰν τοὺς τρεῖς Ἱεράρχες δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ χρειαζόμαστε; Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ εἶναι οἱ προστάτες τῆς παιδείας μας καὶ τοὺς τιμᾶ τόσο πολὺ ἡ Ἐκκλησία. Αὐτοὶ προστατεύουν καὶ ἀναδεικνύουν τὴν ἁληθινὴ ρωμέικη παιδεία ἡ ὁποία θρέφει τὴν πατρίδα μας ἐδὼ καὶ 17 αἰῶνες. Τοὺς ἔχουμε ψηλὰ γιὰ νὰ θυμόμαστε ὅτι μόνο ἄν ἀκολουθήσουμε τὸ παράδειγμά τους, ἡ κοινωνία μας θὰ μεταμορφωθεῖ πρὸς τὸ καλύτερο. Αὐτὸ, ἀκόμη καὶ οἱ ἄθεοι, πρέπει νὰ τὸ σεβαστοῦν πρὸς ὄφελός τους. Ἐκτὸς ἄν πρόκειται γιὰ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ δίωκαν τοὺς μεγάλους Ἱεράρχες.
Ἐν κατακλείδι, εἶναι τόσο μεγάλο τὸ ἔργο τῶν σήμερα τιμωμένων τριῶν Ἱεραρχῶν, ποὺ θὰ χρειάζονταν ὁλόκληροι τόμοι γιὰ νὰ τὸ καλύψουν. Εὔχομαι, ὅμως, μέσα ἀπὸ τὰ λίγα λόγια ποὺ ἀκούσατε νὰ σχηματίσατε μία εἰκόνα γιὰ τὸ μέγεθος τῶν ἱερῶν ἀνδρῶν. Ἀπὸ ὅσα ἀνέφερα, σίγουρα κάποιος τὰ ἔκανε περισσότερο καὶ κάποιος λιγότερο. Αὐτὸ, ὅμως, ποῦ ὁ πρῶτος ἔκανε λιγότερο, τὸ ἔκανε περισσότερο ὁ δεύτερος. Δὲν ἀνέφερα συγκεκριμένα ὀνόματα σὲ κάθε τους ἐνέργεια, διότι ὅπως εἴπανε οἱ ἴδιοι «εἴμαστε ἕνα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ». Ἐπομένως, ὅ,τι ἔκανε ὁ ἕνας τὸ ἔκαναν καὶ οἵ ἄλλοι.
Εὐχή μου «οἱ Θεολόγοι, αἱ Βάσεις, οἱ Χρυσολόγοι οἱ ἔνθεοι» νὰ ἐμπνέουν τὸν καθένα μας, καὶ κυρίως τὰ νέα παιδιὰ ποὺ φοιτοῦν στὰ σχολεῖα, ὥστε νὰ ἀναδειχθοῦμε μιμητές τους, ἔστω καὶ λίγο.
Χρόνια πολλὰ στοὺς μαθητές, μὲ τὴν προτροπὴ νὰ πάρετε τὰ πολλὰ καλὰ ἀπὸ τὸ σχολεῖο σας, γιὰ νὰ μπορεῖτε νὰ τὰ προσφέρετε αὔριο.
ὁ Ἐπίσκοπός σας
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος