Έτσι ψάλλει η αγία μας Εκκλησία την ημέρα της εορτής αυτής, ανακαλώντας στη μνήμη της το θαυμαστό εκείνο γεγονός που έλαβε χώρα πριν από τόσο πολύ καιρό στο όρος Θαβώρ…
Το ιερό Ευαγγέλιο, λέγοντάς μας πώς έγινε η Μεταμόρφωση, αναφέρει ότι ο Σωτήρας ανέβηκε στο όρος «για να προσευχηθεί». Αναφερόμενος σε αυτό το χωρίο σε κήρυγμά του, ένας από τους μεγάλους Αρχιερείς μας εξήγησε ότι ο άμεσος σκοπός της ανόδου Του στο βουνό ήταν η πρόθεση του Σωτήρος να προσευχηθεί εκεί. Αλλά όχι μόνο για να προσευχηθεί, διότι το Τροπάριο λέγει ότι έδειξε τη δόξα Του στους μαθητές Του «καθὼς ἠδύναντο», δηλαδή όσο μπορούσαν να αντιληφθούν αυτή τη δόξα. Και το Κοντάκιο δείχνει ότι ο Κύριος το έκανε αυτό ακριβώς για να θυμούνται αυτό το εκπληκτικό θαύμα (όραμα) όταν θα ερχόταν η ώρα του Πάθους… Και γι’ αυτό προσευχόμαστε: «Λάμψον καὶ ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς, πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου».
Τί πνευματικό σκοτάδι έχει εγκατασταθεί στον κόσμο σήμερα! Και γίνεται ολοένα και πιο σκοτεινό, πιο πυκνό. Ο Κύριος είπε στο Ευαγγέλιο ότι αυτός που κάνει το κακό δεν μπορεί να μείνει στο φως, αλλά επιτελεί τις πράξεις του στο σκοτάδι, φοβούμενος το φως και φεύγοντας από αυτό. Και τώρα ένα πυκνό σκοτάδι έχει τυλίξει την ανθρωπότητα, εξαιτίας δε αυτού κάθε είδους ανομία, κάθε ακαθαρσία που επινοείται σήμερα από τους υιούς των ανθρώπων, όλα αυτά επιτελούνται ανοιχτά. Σαφώς για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητος το πνευματικό φως έχει ήδη σβήσει, έχει σχεδόν εξαφανισθεί. Για τον λόγο αυτό πρέπει να προσευχηθούμε ώστε το αιώνιο Φως που φώτισε τους Αποστόλους στο όρος Θαβώρ να λάμψει και σε μας.
Ο Κύριος ανέβηκε στο όρος Θαβώρ για να προσευχηθεί και κατά τη διάρκεια της προσευχής μεταμορφώθηκε. Γνωρίζουμε από τους βίους των Αγίων ότι πολλοί από αυτούς μεταμορφώθηκαν με παρόμοιο θαυμαστό τρόπο -και αυτό συνέβη ακριβώς κατά τη διάρκεια των στιγμών προσευχής…
‘Οπως ακριβώς οι αρχαίοι ασκητές έλαμπαν με μια λάμψη φωτός σαν τον ήλιο, έτσι και σε πιο πρόσφατους χρόνους στη Ρωσία μεγάλοι ασκητές έλαμπαν με άκτιστο φως. Από το βίο του Αγίου Σεραφείμ του Σάρωφ, γνωρίζετε πώς το άγιο πρόσωπό του έλαμπε σαν τον ήλιο κατά τη διάρκεια της συνομιλίας του με τον Μοτοβίλοφ…
Γνωρίζουμε επίσης ένα περιστατικό στη ζωή του Οσίου Γέροντα Αμβρόσιου (της Όπτινα)- ενώ ήταν μόνος στο κελί του και προσευχόταν, ένας Μοναχός μπήκε βιαστικά και εξίσου ξαφνικά βγήκε έξω έντρομος -είχε δει τη σκιά του προσευχόμενου Γέροντα να λάμπει σαν ήλιος μέσα στο σκοτάδι του κελιού του.
Ομοίως γνωρίζουμε ότι πολλοί είδαν τον Άγιο Ιωάννη της Κροστάνδης να περιβάλλεται από ένα θαυμαστό θείο φως ακριβώς τη στιγμή που ήταν μπροστά στο Θυσιαστήριο προσφέροντας την φλογερή προσευχή του στον Κύριο της Δόξης.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι όταν κάποιος προσεύχεται αληθινά, φωτίζεται. Μπορεί κανείς πάντα να διακρίνει μεταξύ εκείνων που προσεύχονται υποκριτικά, προς το θεαθήναι, και εκείνων που προσεύχονται ειλικρινά, μη σκεπτόμενοι κανέναν άλλον εκτός από τον Θεό, ενώπιον του Οποίου και μόνο στέκονται.
Είναι αυτό το πνευματικό φως, αυτό το αιώνιο φως, που μπορεί να μας φωτίσει κατά τη διάρκεια της ειλικρινούς προσευχής: Για τον λόγο αυτό, είτε προσευχόμαστε για πολλή ώρα είτε για λίγο, πρέπει να θεωρούμε τις στιγμές που περνούμε στην προσευχή ως τον πιο σημαντικό χρόνο της ζωής μας, γιατί κατά τη διάρκεια αυτής της ώρας στεκόμαστε ενώπιον του Θεού και συνομιλούμε μαζί Του.
Οι Άγιοι Πατέρες λέγουν ότι κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης του αγίου Ευαγγελίου και των Πατερικών συγγραμμάτων, ο Θεός συνομιλεί μαζί μας. Στην δε προσευχή εμείς συνομιλούμε με τον Θεό. Αυτό είναι μεγάλο όφελος για την ψυχή, διότι συνομιλώντας με τον Δημιουργό και Κύριό μας, η ψυχή φωτίζεται με το φως εκείνο για το οποίο προσευχόμαστε σ’ αυτή την ολόφωτη εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος μας.
+ Μητροπολίτης Φιλάρετος Πρωθιεράρχης της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας της Διασποράς
(Μετάφρασις από τα αγγλικά Κηρύγματος του Αγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου)
Αν στην αναζήτηση της Αλήθειας υπάρχει οποιοδήποτε άλλο κίνητρο εκτός της βαθιάς προσωπικής δίψας γι’ αυτήν, αν θέλουμε να την χρησιμοποιήσουμε για κάτι, αν δεν την αγαπάμε αυτή καθεαυτή – τότε δεν είμαστε εραστές της Αλήθειας, δεν θα τη βρούμε ποτέ και η Αλήθεια δεν θα μας «ελευθερώσει».
Ελάχιστοι στις μέρες μας έχουν αναζητήσει την Αλήθεια ως μοναδικό σκοπό όσο ο δίκαιος π. Σεραφείμ Ρόουζ (+1982). Ήταν φιλόσοφος σύμφωνα με την αρχική σημασία της λέξης: «λάτρης της σοφίας». Ακριβώς όπως ο Σολομών κάποτε βρήκε εύνοια στα μάτια του Θεού επιθυμώντας τη σοφία πάνω από όλα, έτσι και ο π. Σεραφείμ επιλέχθηκε να είναι υπηρέτης του Θεού μέσω της φλογερής, οδυνηρής λαχτάρας του να αποκτήσει την Αλήθεια με κάθε κόστος. Αφού την ανακάλυψε επιτέλους, ελευθερώθηκε από τα δεσμά της γης και ωρίμασε για την αιωνιότητα, όπως λένε οι Γραφές: «Θα γνωρίσετε την Αλήθεια, και η Αλήθεια θα σας ελευθερώσει» (Ιω. 8:32).
Γράφει αργότερα γι’ αυτή την εμπειρία: «Όταν επισκέφθηκα μια ορθόδοξη εκκλησία για πρώτη φορά, μου συνέβη κάτι που σε κανένα βουδιστικό ή άλλο ανατολικό ναό δεν είχα νοιώσει. Κάτι μέσα στην καρδιά μου μου είπε ότι γύρισα σπίτι. Η έρευνά μου για την αλήθεια είχε τελειώσει. Με αυτή την αποκάλυψη της ορθοδοξίας και με την συναναστροφή μου με ορθοδόξους, μια καινούργια σκέψη γεννήθηκε στο μυαλό μου: ότι η αλήθεια δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα, αλλά είναι πολύ συγκεκριμένη και αξίζει ν’ αγαπιέται με όλη μας την καρδιά και με όλο μας το είναι. Έτσι, γνώρισα τον Χριστό».
Πριν ανακαλύψει ο π. Σεραφείµ την Αλήθεια υπέφερε από την ατέλειωτη έλλειψή της. Τώρα που την βρήκε υπέφερε για χάρη της. Αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του ζώντας γι’ αυτή την Αλήθεια και μάλιστα θυσιάζοντας τον εαυτό του για να την παραδώσει σε άλλους.
Σε ομιλία του στη Μονή της Αγίας Τριάδος στο Τζόρντανβιλ [της Νέας Υόρκης των Η.Π.Α.], ο π. Σεραφείµ είχε µιλήσει περισσότερο για τις δοκιμασίες που θα έρθουν στην Αμερική και πως να προετοιµαστούµε για αυτές. Περιγράφοντας τη δοκιμασία των χριστιανών στη Ρωσία και τις άλλες Ορθόδοξες χώρες, είπε:
«Δεν θέλω να σας φοβίσω, αλλά θα είναι καλύτερα να αντιµετωπίσουµε το γεγονός ότι η δοκιμασία που αυτοί υφίστανται τώρα, ή κάτι παρόμοιο, έρχεται πιθανώς κι εδώ, και µάλιστα σύντομα: Ζούμε στους έσχατους καιρούς, ο Αντίχριστος είναι κοντά, και αυτό που συμβαίνει στη Ρωσία και στις άλλες χώρες φαίνεται σαν να είναι η φυσιολογική εμπειρία της εποχής µας. Εδώ στη Δύση ζούμε σε έναν ανόητο παράδεισοο οποίος µπορεί να χαθεί, και πιθανώς θα χαθεί σύντομα. Αρχίστε να προετοιμάζεστε – όχι με την αποθήκευση τροφίμων ή τέτοιων εξωτερικών πραγμάτων όπως µερικοί κάνουν ήδη στην Αμερική,αλλά με την εσωτερική προετοιμασία των Ορθόδοξων Χριστιανών.
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ, παραδείγματος χάριν, πως θα επιζήσετε εάν µπείτε σε µια φυλακή ή ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, και ειδικά στα κελλιά τιμωρίας και απομόνωσης; Πώς θα επιβιώσετε; Θα τρελαθείτε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Εάν το µυαλό σας δεν έχει τίποτα για να ασχοληθεί, τι θα έχετε στο µυαλό σας; Εάν είστε γεμάτοι με κοσμικές εντυπώσεις και δεν έχετε τίποτα πνευματικό στο µυαλό σας, εάν ζείτε απλώς µέρα με τη µέρα χωρίς να σκεφτείτε σοβαρά για τον Χριστιανισμό και την Εκκλησία, χωρίς να γνωρίζετε για το τι είναι Ορθοδοξία, και µπείτε σε µια κατάσταση απομόνωσης όπου θα δεν υπάρχει τίποτα να κάνετε ούτε να πάτε πουθενά, κανένας κινηματογράφος [κανένα ιντερνέτ!] για να βλέπετε κάτι, µένοντας συνεχώς σε ένα σημείο όπου θα βλέπετε µονάχα τέσσερις τοίχους – τότε θα επιβιώσετε µόλις και µετά βίας…
Πρέπει να έχετε Χριστό στην ψυχή σας. Εάν Αυτός είναι εκεί, τότε εμείς, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, έχουμε ένα ολόκληρο πρόγραµµα που θα µπορούσαµε να χρησιµοποιήσουµε στη φυλακή. Μπορούμε να θυµηθούµε το Ορθόδοξο ημερολόγιο – ποιοί άγιοι και ποιές γιορτές τιμώνται και πότε. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ολόκληρο το ημερολόγιο, αλλά από την καθημερινή ζωή µας στην εκκλησία θα θυµηθούµε τον κύριο κύκλο του εκκλησιαστικού έτους: οτιδήποτε έχουμε αποθηκεύσει µέσα στις καρδιές και το νου µας θα επιστρέψει σε µας. Οποιαδήποτε προσευχή και ύμνο γνωρίζουμε απέξω θα µάς βοηθήσει, θα πρέπει να τους ψάλουμε κάθε μέρα. Θα έχετε ανθρώπους για να προσεύχεσθε γι’ αυτούς».
Όφειλαν να προετοιμάσουν τους αδελφούς τους στη Δύση για τους επερχομένους διωγμούς,γι’ αυτό οι πατέρες της Πλατίνα δούλεψαν πολύ σκληρά για να κάνουν γνωστή την ιστορία των Νέων Μαρτύρων του κοµµουνιστικού ζυγού στην ελεύθερη Δύση.Έτσι ο π. Γερμανός έγραψε σε ένα άρθρο στον «Ορθόδοξο Λόγο»: «Χρειαζόμαστε τους Νέους Μάρτυρες για να µας τραβήξουν στην αυθεντική πνευματική ζωή.Αγγίζουν σε µάς κάτι το πολύ βαθύ και θεμελιώδες ώστε η ψυχή και ο νους µας, που έμειναν χωρίς βάθος από τον σύγχρονο ”διαφωτισμό”, να µπορούν µόλις και µετά βίας να το αντιληφθούν. Και όμως, βαθιά µέσα µας το γνωρίζουμε. Ας στρατολογηθούµε στην οδό της αιώνιας ευδαιμονίας, κάνοντας αυτή µας την απόφαση βάθρο για την αλήθεια ακόμη και αν αυτό έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο του σώματος … Ας ακούσουμε την κραυγή των Νέων Μαρτύρων».
Το 1982 οι πατέρες, με τη βοήθεια της Μαρίας Μανσούρ, ολοκλήρωσαν σε έναν ενιαίο τόμο όλα τα άρθρα από τον «Ορθόδοξο Λόγο» για τους Νέους Μάρτυρες και τους σύγχρονους, ζωντανούς ομολογητές. Αυτός -όπως προαναφέρθηκε, τιτλοφορήθηκε «Οι Ρώσοι Άγιοι των Κατακομβών». Ο π. Σεραφείµ το θεώρησε ως εγχειρίδιο για τους σύγχρονους Ορθόδοξους Χριστιανούς…
Τα έργα του π. Σεραφείµ είχαν πάντα έναν εσχατολογικό χαρακτήρα. Ο π. Σεραφείµ, στην τελευταία διάλεξή του, «Βιώνοντας την Ορθόδοξη παγκόσμια άποψη», που έδωσε στο Θερινό Προσκύνημα το 1982, µόνο τρεις εβδομάδες πριν από τον θάνατό του, μίλησε πάλι για τα σημεία του τέλους του κόσμου:
– «Η ανωμαλία του κόσμου. Ποτέ δεν έχουν γίνει βεβαίως αποδεκτές τέτοιες παράξενες και αφύσικες εκδηλώσεις και συμπεριφορές όπως στις ημέρες µας. Εξετάστε µόνο τον κόσμο γύρω σας: τι υπάρχει στις εφημερίδες, ποιο είδος κινηματογράφου παίζεται, τι δείχνει η τηλεόραση, τι σκέφτονται οι άνθρωποι ότι είναι ενδιαφέρον και με τι διασκεδάζουν, με τι γελούν: είναι τελείως αλλόκοτο. Και υπάρχουν άνθρωποι που σκόπιμα προάγουν κάτι τέτοιο, φυσικά για οικονομικό τους όφελος, και επειδή αυτό είναι µόδα, επειδή υπάρχει ένας διεστραµµένος πόθος για αυτού του είδους τα πράγματα.
–Οι πόλεμοι και οι φήμες για πολέμους, ο καθένας τους όλο και πιο ψυχρός και ανελέητος από όσους έχουν προηγηθεί, και όλα αυτά να επισκιάζονται από την απειλή του αδιανόητου παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου, ο οποίος θα µπορούσε να αρχίσει από µακριά με το πάτημα ενός κουμπιού.
– Η αυξανόμενη συγκέντρωση πληροφοριών και ο έλεγχος του ατόμου…
– Εκ νέου, ο πολλαπλασιασµός ψευδών Χριστών και ψευδών Αντιχρίστων. Η αληθινά παράξενη ανταπόκριση στη νέα ταινία που ο καθένας στην Αμερική µιλά για αυτήν και τη βλέπει: τον «Εξωγήινο», που κυριολεκτικά έχει αναγκάσει εκατοµµύρια, φαινομενικά κανονικούς, ανθρώπους να εκφράσουν τη στοργή και την αγάπη τους για τον ήρωα, ένα “λυτρωτή” από το διάστημα, ο οποίος στην πραγματικότητα είναι ένας δαίμονας – µία προφανής προετοιμασία για τη λατρεία του επερχόμενου Αντιχρίστου.
Θα µπορούσα να συνεχίσω με λεπτομέρειες σαν κι αυτήν αλλά ο σκοπός µου δεν είναι να σας φοβίσω, αλλά να σας ενημερώσω γι’ αυτό που συμβαίνει γύρω µας.Είναι πράγματι πιο αργά απ’ ότι σκεφτόμαστε: η Αποκάλυψη είναι τώρα!Και πόσο τραγικό είναι να βλέπεις Χριστιανούς, και προπάντων Ορθόδοξους νέους, με αυτή την ανυπολόγιστη τραγωδία να κρέμεται πάνω από τα κεφάλια τους, να σκέφτονται ότι µπορούν να συνεχίσουν ό,τι λογίζεται σαν “κανονική ζωή” σε αυτά τα φοβερά χρόνια, συµµετέχοντας πλήρως στις ιδιοτροπίες αυτής της ανόητης, αυτο-λατρευόµενης γενιάς, τελείως απληροφόρητης ότι ο παράδεισος των ανοήτων που ζούμε είναι έτοιμος να συντριβεί, (γενιάς) απολύτως απροετοίμαστης για την απελπιστική εποχή που βρίσκεται ακριβώς µπροστά µας. Δεν υπάρχει πλέον ούτε σαν ερώτημα πώς να είσαι “καλός” ή “φτωχός” Ορθόδοξος Χριστιανός. Η ερώτηση τώρα είναι: η πίστη µας θα ζήσει παρ’ όλα αυτά;».
(Από το βιβλίο: «π. Σεραφείμ Ρόουζ, η ζωή και τα έργα του», τ. Γ΄, Μυριόβιβλος, σελ. 466-469).
Ο π. Σεραφείµ είπε ότι καλούμαστε «να συνειδητοποιήσουμε βαθύτερα τι είναι Εκκλησία Χριστού και πως η “επίσημη ιδιότητα µέλους” από µόνη της δεν είναι αρκετή για να µας σώσει»… Εάν ζήσουμε αληθινά την Ορθοδοξία, η πίστη µας θα επιζήσει των επερχομένων κλονισμών και θα είναι µια πηγή έμπνευσης και σωτηρίας για εκείνους που θα αναζητούν τον Χριστό. Ακόμα και εν µέσω του ναυαγίου της ανθρωπότητας που έχει ήδη αρχίσει σήμερα.
Ο π. Σεραφείμ Ρόουζ έγραφε συνεχώς, αναφερόμενος στο μέλλον της Εκκλησίας, ότι πρέπει οι αληθινοί Χριστιανοί να προετοιμάζονται ώστε να επιβιώσουν πνευματικά στα δύσκολα χρόνια που έρχονται.
Σε επιστολή του το 1970 έγραφε: «εμείς οι Ορθόδοξοι δεν έχουμε λαμπρό μέλλον, σε κοσμικό επίπεδο·αλλά αυξάνει αυτό που θα μας δώσει την ευκαιρία πραγματικά να ομολογήσουμε την Ορθοδοξία μας υπό δύσκολες συνθήκες. Οι «επίσημες» δικαιοδοσίες θα μπορούσαν να είναι σε θέση να συνθηκολογήσουν με τις νέες συνθήκες και να «ανθίσουν» σε μια Σοβιετική Εκκλησία ή στην Εκκλησία της Ελλάδας, οπότε εμείς που είμαστε λιγότερο πολιτικά φιλόδοξοι, θα περιοριστούμε σε μια μειονοτική κατακομβική κατάσταση, ακόμη και κάτω από μια δεξιά δικτατορία…».
Σε κάποια άλλη επιστολή, ο π. Σεραφείµ δήλωσε: «Εμείς οι ίδιοι έχουμε µια αίσθηση – που δεν εδράζεται σε κάτι συγκεκριμένο µέχρι τώρα – πως η καλύτερη ελπίδα για τη διατήρηση της αληθινής Ορθοδοξίας στα προσεχή χρόνια θα υπάρξει σε τέτοιες µικρές συναθροίσεις πιστών, όσο το δυνατόν περισσότερο «ενός νου και µιας ψυχής». Η ιστορία του εικοστού αιώνα μας έχει δείξει ήδη ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά από τον «εκκλησιαστικό οργανισμό». Σε αυτόν, εκτός από αιρέσεις, υπάρχει έντονη εκκοσµίκευση».
«Ο Αρχιεπίσκοπος Αβέρκιος και ο Επίσκοπος Νεκτάριος (Αρχιερείς της Εκκλησιας της Ρωσικής Διασποράς) µας έχουν προειδοποιήσει να προετοιµαστούµε για την εποχή των κατακομβών που έρχεται, όταν η χάρη του Θεού µπορεί να αρθεί από τον “εκκλησιαστικό οργανισμό” και µόνο µεµονωµένες ομάδες πιστών θα παραμείνουν. Η Σοβιετική Ρωσία µας δίνει ήδη ένα παράδειγμα αυτού που µπορεί να αναµένουµε – µόνο χειρότερα, γιατί οι εποχές δεν καλυτερεύουν».
Εντούτοις, το γεγονός ότι ο π. Σεραφείµ δεν στήριζε την τελική του ελπίδα σε κάποιον εκκλησιαστικό οργανισμό δεν σημαίνει πως έπαψε οποιαδήποτε στιγμή να πιστεύει στο αήττητο της Ορθόδοξης Εκκλησίας – του µυστικού Σώματος του Χριστού, το οποίο οι «πύλες (δυνάμεις) του Άδη δεν θα κατανικήσουν». (Ματθ. 16:18).
Στην Ορθόδοξη δογματική θεολογία, η Εκκλησία έχει οριστεί όχι ως οργάνωση αλλά ως Θεανθρώπινος οργανισμός. Ο Χριστός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, το Άγιο Πνεύµα δίνει ζωή στην Εκκλησία,και οι πιστοί – και αυτοί που βρίσκονται ακόμα στη γη, στη «στρατευόµενη Εκκλησία», και εκείνοι που βρίσκονται ήδη στον ουρανό, στη «θριαµβεύουσα Εκκλησία», συµπεριλαµβάνονται στο Σώμα της Εκκλησίας. Ως εκ τούτου, ο Σέρβος θεολόγος π. Ιουστίνος Πόποβιτς έγραψε ότι «η Εκκλησία είναι ένας Θεανθρώπινος οργανισμός και όχι ένας ανθρώπινος οργανισμός».
«Η Ορθοδοξία»,έγραψε ο Αρχιεπίσκοπος Αβέρκιος, «δεν είναι απλώς και µόνο κάποιο είδος εγκόσµιου οργανισμού ο οποίος διευθύνεται από τους πατριάρχες, τους επισκόπους και τους ιερείς που έχουν τη διακονία στην Εκκλησία που καλείται επίσημα Ορθόδοξη. Η Ορθοδοξία είναι το µυστικό «Σώμα του Χριστού», του οποίου κεφαλή είναι ο ίδιος ο Χριστός».
Οι «πύλες του άδου» δεν θα υπερισχύσουν έναντι της Εκκλησίας, αλλά, όπως φαίνεται από την εκκλησιαστική ιστορία, έχουν υπερισχύσει και µπορούν βεβαίως να υπερισχύσουν έναντι πολλών που θεωρούν τους εαυτούς τους στυλοβάτες της Εκκλησίας…
Σε έναν Αμερικανό νεοφώτιστο ο οποίος ήταν εξαγριωμένος όταν είδε εκκλησιαστικούς ηγέτες να συµπεριφέρονται σαν στενόμυαλα οργανωτικά άτομα, ο π. Σεραφείµ τον συμβούλευσε: «Γενικά, οι επίσκοποί µας δεν είναι γνωστοί ως στενοκέφαλοι διαχειριστές … Αν µή τι άλλο, ο µεγάλος πειρασμός τους βρίσκεται στο να θεωρούν την «οργανωτική» πλευρά της Εκκλησίας σαν κάτι πολύ σοβαρό και ως εκ τούτου µερικές φορές “νεκρώνεται το πνεύμα” ορισμένων µελών του εκκλησιαστικού οργανισμού. Εκείνοι από µας που µπορούν, πρέπει απλά να προσπαθούν να κρατούν αυτό το πνεύμα ζωντανό – όπως έχεις γράψει, ακριβώς για να πάψουμε να βασιζόμαστε στην Οργάνωση και να στραφούμε στον Οργανισμό. Έτσι όχι µόνο µπορούµε να είμαστε στην υπηρεσία της Εκκλησίας, αλλά γινόμαστε καλύτεροι αρωγοί των επισκόπων – γιατί εργαζόμαστε µαζί τους στην αληθινή υπηρεσία του “οργανισμού” της Εκκλησίας, του Σώματος του Χριστού… Ειδικότερα, λυπούμαστε που σε βλέπουμε τόσο θυµωµένο με τον π… αλλά εμείς αρνούµαστε να καλλιεργήσουμε οποιαδήποτε πικρία γι’ αυτόν. Εάν έχει τοποθετηθεί σε λάθος θέσεις, ήταν αναμφίβολα από ειλικρινή κίνητρα, τα οποία, εντούτοις, ήταν ίσως επιβλαβή επειδή ήταν πολιτικά, δηλ. κατευθύνθηκαν προς την «οργανωτική» πλευρά της Εκκλησίας σε βάρος του οργανισμού. Ειλικρινά, ο Δέσποτας (Άγιος) Ιωάννης (Μαξίμοβιτς) κατά τη διάρκεια της ζωής του δεν έγινε κατανοητός από πολλούς από τους αδελφούς του επισκόπους, ακριβώς επειδή πάντα πρώτα απ’ όλα ζούσε µέσα στον οργανισμό της Εκκλησίας και δεν άφησε ποτέ την οργάνωση να έχει την προτεραιότητα».
«Οι έσχατοι χρόνοι είναι ήδη εδώ· βλέπουμε καθαρά την προετοιμασία της εποχής του Αντιχρίστου. Οι Χριστιανοί θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια πρωτοφανή δοκιμασία της πίστης και της αγάπης τους για το Θεό. Θα πρέπει να κρυφτούμε στην έρημο. Φυσικά, στο τέλος θα μας βρουν ακόμα και εκεί. Ο σκοπός του κρυψίματός μας είναι όχι μόνο για να μείνουμε ζωντανοί, αλλά για να κερδίσουμε χρόνο ώστε να ενισχυθούν οι ψυχές μας για την τελική δοκιμασία. Και αυτό πρέπει να αρχίσει ακόμα και τώρα. Επομένως αρχίστε τουλάχιστον να αγωνίζεστε κατά των δεσμών των µηδαµινών (μικρών/ασημάντων) παθών, και να θυμάστε ότι το αληθινό σπίτι µας δεν είναι εδώ, αλλά στους ουρανούς. Ας πορευόμαστε προς την ουράνια πατρίδα µας…»(Από το τελευταίο κήρυγμα του π. Σεραφείµ κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας της Μεταμορφώσεως).
«Είναι αλήθεια ότι εμείς πρέπει να προσέχουμε τους πραγματικά ανισόρροπους ανθρώπους που µπορούν να κάνουν µεγάλη ζημιά στην Εκκλησία. Αλλά ποιός σοβαρός ορθόδοξος χριστιανός δεν είναι σήμερα λίγο “τρελός”;Δεν ταιριάζουμε με τους τρόπους αυτού του κόσμου. Εάν ταιριάζουμε με τον σημερινό κόσμο, τότε δεν θα είμαστε σοβαροί χριστιανοί… Επομένως, ας µην φοβόμαστε όταν µας λογαριάζουν σαν κάπως “τρελούς” σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, και ας συνεχίσουμε να ασκούμε τη χριστιανική αγάπη και τη συγχώρηση που ο κόσμος δεν µπορεί ποτέ να καταλάβει, αλλά που είναι αναγκαία στην καρδιά του και την ποθεί ακόμη. Τέλος, η χριστιανική µας στάση πρέπει να είναι αυτή που, ελλείψει µιας καλύτερης λέξης, θα αποκαλούσα απλοϊκή. Σήμερα ο κόσμος έχει θέσει ψηλά την ιδέα να είσαι διανοούμενος, να βρίσκεσαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο, ή να είσαι (πετυχημένος) “επαγγελματίας”. Η Ορθοδοξία δεν προσδίδει καµιά αξία σε αυτές τις ιδιότητες: σκοτώνουν τη χριστιανική ψυχή. Και όμως αυτές οι ιδιότητες εισβάλλουν συνεχώς στην Εκκλησία και τις ζωές µας».
(Από το βιβλίο: «π. Σεραφείμ Ρόουζ, η ζωή και τα έργα του», τ. Γ΄, Μυριόβιβλος, σελ. 471).
***
«Ηαληθινή Ορθοδοξία από την ίδια της τη φύση μοιάζει εντελώς εκτός τόπου σ’ αυτούς τους δαιμονικούς καιρούς, μια ξεπερασμένη μειονότητα των περιφρονημένων και «ανόητων», στο μέσον μιας θρησκευτικής «αναζωπύρωσης» εμπνευσμένης από ένα άλλο είδος πνεύματος. Αλλά ας παρηγορηθούμε από τους βέβαιους λόγους του Κυρίου μας Ιησού Χριστού: «Μη φοβάσαι, μικρό ποίμνιο, γιατί ο Πατέρας σας ευαρεστήθηκε να σας δώσει τη βασιλεία» (Λουκ. 12:32). Ας ενδυναμωθούν όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί για τη μάχη που βρίσκεται μπροστά μας, μη ξεχνώντας ποτέ ότι εν Χριστώ η νίκη είναι ήδη δική μας. Εκείνος υποσχέθηκε ότι οι πύλες του άδου δεν θα υπερισχύσουν απέναντι στην Εκκλησία Του (Ματθ. 16:18), κι ότι η χάρη των εκλεκτών θα συντομεύσει τις μέρες της τελευταίας μεγάλης θλίψης (Ματθ. 24:22). Και στ’ αλήθεια, αν ο Θεός είναι μαζί μας, ποιος μπορεί να είναι εναντίον μας; (Ρωμ. 8:31). Ακόμα και εν μέσω των σκληρότερων πειρασμών, έχουμε εντολή: «Έχετε θάρρος, εγώ έχω νικήσει τον κόσμο» (Ιω. 16:33). Ας ζούμε όπως έζησαν όλοι οι αληθινοί Χριστιανοί όλων των εποχών, προσδοκώντας το τέλος όλων των πραγμάτων και την έλευση του αγαπημένου μας Σωτήρα. «Εκείνος που μαρτυρεί αυτά λέγει, ‘ναι, έρχομαι γρήγορα’’. Αμήν, ναι, έλα, Κύριε Ιησού» (Αποκ. 22:20).
(π. Σεραφείμ Ρόουζ: Η ορθοδοξία και η θρησκεία του μέλλοντος, Εγρήγορση 2000).
+Αρχιεπισκόπου Συρακουσών και Τριάδος Αβερκίου (+1976) Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσικής Διασποράς
«Ο ἔνσαρκος άγγελος των προφητών η κρηπίς· ο δεύτερος πρόδρομος της παρουσίας Χριστού…». Με αυτά τα λόγια η Αγία Εκκλησία δοξάζει τον μεγάλο δίκαιο άνθρωπο της Παλαιάς Διαθήκης που έζησε 900 χρόνια πριν από τον Χριστό, τον ένδοξο άγιο Προφήτη του Θεού, τον Ηλία. Με την ασυνήθιστα αυστηρή ασκητική ζωή του, έμοιαζε περισσότερο με άγγελο παρά με άνθρωπο.
Γιατί όμως η αγία Εκκλησία τον αποκαλεί «δεύτερο πρόδρομο της παρουσίας Χριστού»;
Τούτο διότι, όπως πριν από την πρώτη έλευση του Χριστού στον κόσμο, ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος εμφανίστηκε «εν πνεύματι και δυνάμει Ηλιού» (Λουκ. 1:17), έτσι και πριν από τη δεύτερη έλευση του Χριστού στη γη θα εμφανιστεί ο ίδιος ο Προφήτης Ηλίας (βλ. Μαλαχίας 4:5). Όπως γνωρίζουμε, δεν πέθανε, αλλά ανυψώθηκε στον ουρανό ζωντανός, με τη σάρκα του, σε άρμα πυρός (βλ. Βασιλειών Δ΄, 2:11-12).
Ο αγαπητός μαθητής του Χριστού, ο άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής το λέει αυτό στη θαυμαστή του Αποκάλυψη. Ο Άγιος Προφήτης Ηλίας, μαζί με έναν άλλο δίκαιο άνθρωπο της Παλαιάς Διαθήκης -τον Ενώχ, ο οποίος επίσης μετατέθηκε [αναλήφθηκε] στον ουρανό ζωντανός επειδή «ευηρέστησεν Ενώχ τω Θεῶ» (Γέν. 5:24), θα εμφανιστεί ξανά στις ημέρες του Αντιχρίστου. Θα προφητεύσουν και θα απομακρύνουν τους ανθρώπους από τη λατρεία του Αντίχριστου. Ο βλέπων των Μυστηρίων τους αποκαλεί και τους δύο «μάρτυρες» του Θεού, «αι δύο ελαίαι και αι δύο λυχνίαι αι ενώπιον του Κυρίου της γης εστώσαι» (Αποκ.11:3-4).
Και οι δύο -ο Ενώχ και ο Ηλίας- θα προφητεύουν για χίλιες διακόσιες εξήντα ημέρες (ή 42 μήνες, ή τρεισήμισι χρόνια), δηλαδή σε όλη τη βασιλεία του Αντιχρίστου, και θα κάνουν μεγάλα σημεία και θαύματα για να πείσουν τους ανθρώπους να μην αναγνωρίσουν και να μην δεχτούν το σημείο [χάραγμα] του Αντιχρίστου στο δεξί τους χέρι και στο μέτωπό τους (Αποκ.13:16).
Αλλά με την άδεια του Θεού, «το θηρίον το αναβαίνον εκ της αβύσσου», δηλαδή ο ίδιος ο Αντίχριστος, «ποιήσει μετ’ αυτών πόλεμον και νικήσει αυτούς και αποκτενεί αυτούς (θα τους φονεύσει)» (Αποκ.11:7).
Είναι αξιοσημείωτο ότι, «οι κατοικούντες επί της γης χαιρούσιν επ’ αυτοίς (θα χαρούν) και δώρα πέμψουσιν αλλήλοις (θα στείλουν δώρα ο ένας στον άλλο),ότι ούτοι οι δύο προφήται εβασάνισαν τους κατοικούντας επί της γης (διότι αυτοί οι δύο προφήτες βασάνισαν αυτούς που κατοικούσαν στη γη»(Αποκ.11:10).
Γιατί «βασάνισαν»;Οι άνθρωποι θα «βασανίζονται» διότι οι Προφήτες θα επικαλεστούν τη συνείδησή τους. Επειδή θα προσπαθήσουν να αφυπνίσουν την κοιμισμένη τους συνείδηση -εκτρέποντάς την από τη λατρεία του Αντίχριστου και στρέφοντάς την στον αληθινό Θεό, στον Χριστό.
Πάντα έτσι συνέβαινε με τους Προφήτες του Θεού. Κανένας από αυτούς δεν τελείωσε τη ζωή του με φυσικό θάνατο -όλοι βασανίστηκαν και φονεύθηκαν από τους ανθρώπους, τους οποίους επέπληξαν για την αμαρτωλή ζωή τους.
Την ίδια μοίρα θα έχουν εκείνοι που δεν επιθυμούν να «συμβαδίσουν με τους καιρούς», δεν θέλουν να συμμετέχουν στη γενική διαφθορά των ηθών και που προσπαθούν να αφυπνίσουν τη συνείδηση των άλλων υποδεικνύοντάς τους το λάθος ή το μη ορθό του επιλεγμένου δρόμου στη ζωή τους και της ακατάλληλης προσέγγισης και συμπεριφοράς τους.
Τέτοιους ανθρώπους που θέλουν να διατηρήσουν τη συνείδησή τους καθαρή, οι άλλοι θα τους μισήσουν και θα επιδιώξουν να καταστρέψουν με κάθε τρόπο -αν όχι σωματικά, τουλάχιστον διανοητικά.
Δεν έχουμε τις πληροφορίες για να ισχυριστούμε ότι ο Αντίχριστος έχει ήδη έρθει, αλλά … μόνο πνευματικά εντελώς τυφλοί άνθρωποι δεν μπορούν να δουν ότι αυτό που συμβαίνει στον κόσμο τώρα μετά μανίας είναι η προετοιμασία για την ταχεία άφιξη και βασιλεία του. Επιπλέον, οι πιστοί υπηρέτες του εργάζονται με εξαιρετική δραστηριότητα (άξια για καλύτερη εργασία). Του έχουν ήδη πουλήσει τις ψυχές τους για χρήματα και κάθε είδους γήινα αγαθά: Για δόξα, δύναμη και κυριαρχία στην ανθρώπινη κοινωνία, για κάθε είδους σαρκική ικανοποίηση και απόλαυση, για να τα απολαμβάνουν ανεμπόδιστα και ατιμώρητα.
Από πολυάριθμες προβλέψεις των αρχαίων Πατέρων της Εκκλησίας, γνωρίζουμε ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων, όλων των θρησκειών, συμπεριλαμβανομένης της ορθόδοξης πίστης μας, και όχι εξαιρουμένων των κληρικών, θα δεχθούν με ενθουσιασμό τον Αντίχριστο ως κύριο και βασιλέα τους. Θα τον λατρέψουν και θα αρχίσουν να διώκουν και να καταστρέφουν όποιον αντιτίθεται στον Αντίχριστο.
Και ενώ δεν βλέπουμε ακόμη τον Αντίχριστο ως ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, ακόμη και τώρα λαμβάνει χώρα ένα μεγάλο «κοσκίνισμα» των ανθρώπων. Μερικοί «συμβαδίζουν» με τους υπηρέτες του ερχόμενου Αντίχριστου, αγοράζονται για χρήματα ή άλλα επίγεια αγαθά και στρατολογούνται στο στρατόπεδό του. Άλλοι -αποφεύγουν τούτο αποφασιστικά, διαχωρίζουν τον εαυτό τους και γρήγορα απομακρύνονται από αυτούς, προκαλώντας έτσι το θυμό και το μίσος των πρώτων.
Αδελφοί! Ποτέ δεν ήταν τόσο πονηρή εποχή, στην οποίαν οι άνθρωποι να υπερέχουν τόσο πολύ στην εξαπάτηση, το δόλο, την πανουργία και τα ψέματα. Είναι απαραίτητο να βρίσκεται κανείς σε εξαιρετική εγρήγορση, να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός και επιφυλακτικός απεναντί τους, ώστε να μην εισέλθει στον πειρασμό των δελεαστικών λόγων τους και να μην εμπλακεί στα δίχτυα του Αντιχρίστου. Μην εμπιστεύεστε κανέναν που έρχεται σε σας με οποιεσδήποτε κολακευτικές προτάσεις, ή με προσοδοφόρες υποσχέσεις, ακόμη και αν είναι άτομο ντυμένο με πνευματικά ενδύματα, αν μάλιστα γνωρίζετε ότι είναι κοντά σε κάποιες αμφίβολες ή προφανώς αντιχριστιανικές οργανώσεις, αν έχει φιλία με τους εχθρούς του Χριστού, και ιδιαίτερα –αν λαμβάνει χρήματα από αυτούς, όποια και αν είναι η εύλογη δικαιολογία [για να το κάνει αυτό].
Έχει έρθει τώρα ο καιρός, όταν περισσότερο από ποτέ άλλοτε πρέπει να διακρίνετε προσεκτικά ποιός από τους φορείς της υψηλής κλήσης των Ποιμένων της Εκκλησίας του Χριστού υπηρετεί πράγματι τον Χριστόκαι ποιος έχει ήδη πουλήσει τον εαυτό του στους υπηρέτες του ερχόμενου Αντιχρίστου. Διότι, αντί να υπηρετούν τον Χριστό, υπηρετούν τον Αντίχριστο. Πρέπει να το διακρίνετε, για να μην βρεθείτε να ακολουθείτε λύκο -έστω και ντυμένο με ρούχα προβάτου- αντί για αληθινό Ποιμένα!
Ιδιαίτερα επικίνδυνοι ποιμένες μεταξύ αυτών των ψευδοποιμένων είναι εκείνοι που κηρύττουν την ανάγκη για ειρήνη με όλους, με το πρόσχημα της «μη καταδίκης» και της «χριστιανικής αγάπης και συγχώρησης». Ας θυμηθούμε ότι η ειρήνη με τον Αντίχριστο (όπως και με τους υπηρέτες του) είναι ήδη μια προδοσία του Χριστού -και ως εκ τούτου εχθρότητα εναντίον του Χριστού!
Διότι «τίς μετοχή (σχέση) δικαιοσύνη και ανομία; τίς δε κοινωνία φωτί προς σκότος; τίς δε συμφώνησις (συμφωνία/ομόνοια) Χριστώ προς Βελίαλ; ή τίς μερίς (επικοινωνία) πιστώ μετά απίστου;»(Β΄ Κορ. 6:14-15).
Ακόμη και η παραμικρή φιλοφρόνηση με τους υπηρέτες του Αντιχρίστου, όπως και η ευαρέστησή τους με όποιον εύλογο σκοπό – είναι έγκλημα και δεν θα περάσει αψήφιστα. Δεν είναι λάθος αυτό που η παλιά παροιμία λέει: «Πες μου ποιοί είναι οι φίλοι σου και θα σου πω ποιός είσαι!».
Στους πονηρούς καιρούς μας, αυτό που είναι πιο απαραίτητο για όλους εμάς που επιθυμούμε να παραμείνουμε πιστοί στον Σωτήρα Χριστό, είναι ο φλογερός ζήλος. Γι’ αυτό ήταν τόσο διάσημος ο άγιος και ένδοξος Προφήτης του Θεού, ο Ηλίας. Αντί για οποιονδήποτε συμβιβασμό με τους υπηρέτες του Αντιχρίστου, θα πρέπει να έχουμε μια πλήρως ασυμβίβαστη στάση απέναντί τους, ακόμη και αν απειλούμαστε με εφήμερο θάνατο. Ας θυμηθούμε ότι ο Ενώχ και ο Ηλίας, αφού φονευθούν από το θηρίο-Αντίχριστο, θα αναστηθούν στη ζωή και πάλι: «και μετά τας τρεις ημέρας και ήμισυ, πνεύμα ζωής εκ του Θεού εισήλθεν εις αυτούς, και έστησαν επί τους πόδας αυτών, και φόβος μέγας επέπεσεν επί τους θεωρούντας αυτούς» (Αποκ.11:11).
Μετά από αυτό θα εμφανιστεί ο ίδιος ο Χριστός ο Κύριός μας, ο Οποίος θα καταστρέψει τον Αντίχριστο «τω πνεύματι (με την πνοή) του στόματος αυτού και καταργήσει τη επιφανεία της παρουσίας αυτού (και θα τον εκμηδενίσει με την εμφάνιση της ελεύσεώς του»(Β΄ Θεσ. 2:8). Κατόπιν τούτου, ο χρόνος θα μειωθεί και το τέλος αυτού του κόσμου θα έρθει και η Τελική Κρίσηθα αρχίσει.
Αδελφοί! Αν ακούσετε (δείτε) κάποιον που ό,τι σχετίζεται με το κήρυγμα για την έλευση του Αντίχριστου, τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, το τέλος του κόσμου και την Τελική Κρίση, το αντιμετωπίζει με χλευασμό, με ειρωνικό χαμόγελο στο πρόσωπό του ή και με θυμό και εκνευρισμό, τότε να ξέρετε ότι σχετίζεσθε με άνθρωπο που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, έχει παρασυρθεί από τους υπηρέτες του Αντιχρίστου, για συμμετοχή στην προετοιμασία για την ταχεία άφιξη και βασιλεία του στη γη. Φυλαχθείτε από τέτοιους ανθρώπους, ως καταστροφείς της αγίας μας Πίστης και Εκκλησίας!
Την Ημέρα της Κρίσεως, τα «μυστικά» τους θα αποκαλυφθούν και όλοι τους, μαζί με τον Αντίχριστο και τους υπηρέτες του, θα λάβουν δίκαιη ανταμοιβή «εις την λίμνην του πυρός την καιομένην εν θείω (που έκαιγε με θειάφι)» (Αποκ.19:20).
Αλλά για τους δικαίους, όπως ο άγιος Προφήτης Ηλίας, και για όλους εκείνους που δεν προσκύνησαν και δεν εντάχθηκαν στην υπηρεσία του Αντιχρίστου, αλλά μάλλον ειλικρινά και ένθερμα του αντιτάχθηκαν, θα αρχίσει αυτή η αιώνια ευλογημένη ζωή στη «Νέα Ιερουσαλήμ», την οποίαν ο βλέπων των μυστηρίων αξιώθηκε να δει να κατεβαίνει από τον Θεό από τον Ουρανό (Αποκ. 21:2).
«Ο έχων ώτα ακούειν, ακουέτω». Αμήν!
(Κείμενο του έτους 1971, σε μετάφραση από το Ιστολόγιο «ArchbishopAverky»)
Η Ανακομιδή των Ιερών Λειψάνων του Οσίου Σεραφείμ του Σαρώφ (εορτάζει στις 2 Ιανουαρίου) έγινε το 1903 μ.Χ., 70 χρόνια μετά το θάνατο του.
Σχετικά με τα Λείψανα του Αγίου Σεραφείμ επικρατούν δύο απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη βρέθηκαν στο Μουσείο Αθεΐας της Αγίας Πετρουπόλεως (Ναός Παναγίας του Καζάν), μετά την κατάρρευση του Μαρξιστικού καθεστώτος (1989 μ.Χ.). Σύμφωνα με την δεύτερη, τα Λείψανα του Αγίου Σεραφείμ δεν κατασχέθηκαν ποτέ από τους Μπολσεβίκους, διότι είχαν κρυφτεί από πιστούς της Εκκλησίας των Κατακομβών. Ακόμη, μεταξύ των Κατακομβιτών πιστών κυκλοφορεί και προφητεία του Αγίου, σύμφωνα με την οποία τα Λείψανά του δεν θα βγουν από την Ρωσία, «ἄχρι τῆς Δευτέρας Παρουσίας».
Μπήκαν στρατιώτες σ' ένα χωριό και βίασαν όλες τις γυναίκες. Εκτός από μία που αντιστάθηκε στον στρατιώτη, τον σκότωσε και έκοψε το κεφάλι του! Αφού οι στρατιώτες ολοκλήρωσαν την αποστολή τους και επέστρεψαν στους στρατώνες τους τότε βγήκαν όλες οι γυναίκες από τα σπίτια τους μαζεύοντας τα σκισμένα ρούχα τους κλαμένες εκτός από μία! Βγήκε από το σπίτι της και ήρθε με το κεφάλι του στρατιώτη στα χέρια της. Το βλέμμα της ήταν γεμάτο υπερηφάνεια και είπε:
-Νομίζατε ότι θα τον άφηνα να με βιάσει χωρίς να τον σκοτώσω ή να με σκοτώσει???
Οι γυναίκες του χωριού κοίταξαν η μία την άλλη και αποφάσισαν ότι θα πρέπει να θανατωθεί ώστε να μην υπερηφανευτεί με την Τιμή της και έτσι ώστε οι σύζυγοί τους να μην τις ρωτήσουν όταν επιστρέψουν από τη δουλειά γιατί δεν αντισταθήκατε σαν κι αυτήν! Της επιτέθηκαν και την δολοφόνησαν.
(Δολοφόνησαν την τιμή για να ζήσει η ντροπή!)
Αυτή είναι η περίπτωση των διεφθαρμένων στην κοινωνία μας σήμερα. Σκοτώνουν και απομονώνουν κάθε έντιμο άτομο έτσι ώστε να μην υπάρχει μάρτυρας στην διαφθορά τους...
.jpg)
