(Εορτάζει στις 12 Μαΐου)
Ο Όσιος Νεκτάριος δίδασκε στα πνευματικά του παιδιά την ταπείνωση και την υπομονή, περισσότερο από όλες τις αρετές. Για την κάθαρση της ψυχής του ανθρώπου δίδασκε πως επιτυγχάνεται με την προσευχή, όταν ικετεύεις τον Θεό λέγοντας: «Πατέρα μου και Κύριε της ψυχής μου, ελέησόν με», ο Θεός καθαρίζει την ψυχή σου από την αμαρτία και την κάνει νύμφη Κυρίου και αδελφή του Λόγου. Πράγματι ο Όσιος δίδασκε σε όλους την προσευχή και ιδιαίτερα την ευχή του Ιησού. Μάλιστα, όταν πλησίαζε η σοβιετική λαίλαπα, τόνιζε στα πνευματικά του παιδιά: «σε αυτές τις έσχατες ημέρες είναι καιρός για προσευχή. Κατά την διάρκεια της εργασίας σας να λέτε συνεχώς την ευχή του Ιησού. Στην αρχή με τα χείλη, μετά με το νου και ύστερα θα εισχωρήσει μέσα στην καρδιά σας».
Κι επαναλάμβανε αρκετές φορές:
– Κρατηθείτε γερά στην Ορθοδοξία.
Ο στάρετς Νεκτάριος θεωρούσε την ταπείνωση ως την αρχή και το θεμέλιο της πνευματικής πορείας.
Προπάντων πρέπει να αγαπάτε τον συνάνθρωπο σας, έλεγε, αλλά με ειλικρινή αγάπη και χωρίς υπολογισμούς και συμφέροντα. Η αγάπη είναι κάτι πολύ ιερό, μα οι άνθρωποι την έχουν διαστρεβλώσει.
Ο μεγάλος εχθρός της αγάπης είναι η κατάκριση. «Μόλις σου έρθει λογισμός να κρίνεις κάποιον, να στραφείς αμέσως προς τον Κύριο με νήψη: “Ναι, Κύριε, Βασιλεύ, δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου”».
Μιαν άλλη φορά δίδασκε: Οι δοκιμασίες του Ιώβ είναι νόμος για κάθε άνθρωπο. Όταν είναι πλούσιος, επιφανής κι επιτυχημένος, ο Θεός δεν συνομιλεί μαζί του. Όταν είναι πάνω σ’ ένα σωρό κοπριά, εγκαταλελειμμένος απ’ όλους, τότε εμφανίζεται ο Θεός και συνομιλεί μαζί του και αυτός μόνο ακούει και κράζει: «Κύριε, ελέησε με»!
Η Ναταλία Β. θυμάται πώς ο στάρετς Νεκτάριος έλεγε:
– Προσευχήσου και η προσευχή θα σε διδάξει τα πάντα.
Αυτή είναι η εντολή μου σε σένα· πάντοτε, παντού και κατά την διάρκεια κάθε δραστηριότητος να λες, «Κύριε, Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με την αμαρτωλή». Να προσεύχεσαι εκ βαθέων, η δύναμη της προσευχής δεν βρίσκεται στα πολλά λόγια, αλλά στους εκ βαθέων και ειλικρινείς αναστεναγμούς.
Πολλοί γνωρίζοντας το προφητικό του χάρισμα ρωτούσαν:
– Τι μας περιμένει;
– Μεγάλες κοινωνικές καταστροφές περιμένουν την ανθρωπότητα, απαντούσε. Τα τωρινά βάσανά μας μοιάζουν με τσιμπήματα εντόμων, συγκρινόμενα με τα βάσανα των εσχάτων χρόνων. Πολλοί το διαισθάνονται ενστικτωδώς, όπως τα μυρμήγκια την κακοκαιρία. Αλλά οι πιστοί χριστιανοί μπορούν να μην φοβούνται – η χάρη του Θεού τους προστατεύει πάντα. Στα τέλη θα συμβεί με τους πιστούς ότι έγινε με τους αποστόλους πριν από την κοίμηση της Θεοτόκου. Ο κάθε πιστός, οπού κι αν βρίσκεται, θα μεταφερθεί μ’ ένα σύννεφο μέσα στην κιβωτό της Εκκλησίας. Μόνον αυτοί πού θα βρεθούν μέσα θα σωθούν. Η εποχή μας είναι παρόμοια με την εποχή του Νώε. Ο Κύριος επί έξι αιώνες προειδοποιούσε πώς θα γίνει κατακλυσμός, αλλά δεν τον πίστεψαν και δεν μετανόησαν· μέσα στο αμέτρητο πλήθος των ανθρώπων βρέθηκε μόνον ένας δίκαιος και η οικογένεια του, ο Νώε, πού πίστεψε πώς θα έρθει ο κατακλυσμός και το έλεγε σε όλους, αλλά αυτοί δεν τον άκουγαν. Ακόμη κι οι εργάτες πού προσέλαβε για να κατασκευάσουν την κιβωτό, δεν πίστεψαν και γι’ αυτό πήραν μόνο τον μισθό της δουλείας τους, αλλά δεν σώθηκαν· χάθηκαν κι αυτοί στον κατακλυσμό. Εκείνη η εποχή είναι προμήνυμα της δικής μας. Η κιβωτός είναι η Εκκλησία. Μόνον όσοι είναι μέσα θα σωθούν.
Κάποτε η Νεκταρία Κοντσέβιτς τον ρώτησε για την συντέλεια του κόσμου… Ο στάρετς Νεκτάριος μίλησε αρκετά γι’ αυτό το θέμα. Τέλος χαμογέλασε με νόημα και της είπε τα παρακάτω λόγια:
– Γιατί απευθύνεστε στην μικρόνοιά μου; (πάντα υποτιμούσε τον εαυτό του λέγοντας ότι είναι περιορισμένων νοητικών δυνατοτήτων). Ρώτησε τους μοναχούς της Όπτινα. Θα σου πουν όλα όσα είναι απαραίτητα για το θέμα αυτό.
Όταν τους επισκέφθηκα και τους ρώτησα, γράφει η ίδια, μου απάντησαν: «Υπάρχουν άνθρωποι πού ασχολούνται συνεχώς με την συντέλεια κι ολοένα ψάχνουν να βρουν σημεία για το τέλος του κόσμου. Δεν νοιάζονται όμως για τις ψυχές τους· τους ενδιαφέρει μόνο να κάνουν εντύπωση στους άλλους, να μεταδώσουν νέα πού θα προκαλέσουν αίσθηση. Αλλά δεν είναι ωφέλιμο στον άνθρωπο να γνωρίζει τον χρόνο της Δευτέρας Παρουσίας. Γρηγορείτε και προσεύχεστε, είπε ο Σωτήρας μας. Αυτό σημαίνει πώς δεν χρειάζεται να μαντεύουμε, αφού τα πάντα θ’ αποκαλυφθούν στους πιστούς, όταν έρθει η ώρα· αλλά να γρηγορούμε και ν’ αγρυπνούμε πνευματικά, δηλ. να είμαστε πάντα έτοιμοι».