Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,
Ἡ σημερινὴ Κυριακή, πρὶν τὴν μεγάλη ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων, εἶναι ἀφιερωμένη ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας στοὺς κατὰ σάρκα Προγόνους τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, στοὺς Προφῆτες καὶ τοὺς Δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Ὅταν ὅλος ὁ κόσμος ἦταν βυθισμένος στὴν πλάνη τῆς εἰδωλολατρείας, ὁ ἰσραηλιτικὸς λαὸς πίστευε στὸν ἕνα καὶ ἀληθινὸ Θεό. Μὰ ὅταν καὶ αὐτὸς ὁ ἐκλεκτὸς λαὸς τοῦ Ἰσραὴλ ἀποστασιοποιοῦνταν ἀπὸ τὸν Θεό, οἱ θεοσεβεῖς ἄνδρες καὶ γυναῖκες ποὺ τιμοῦμε σήμερα, ὠθοῦσαν τὸν λαὸ σὲ μετάνοια καὶ διατηροῦσαν ἄσβηστη τὴν φλόγα τῆς προσδοκίας στὴν ἔλευση τοῦ ἀναμενόμενου Μεσσία, τοῦ Λυτρωτῆ.
Ἀπὸ τοὺς σήμερα τιμώμενους, κάποιοι ἀνήκουν στὶς τάξεις τῶν Προφητῶν, οἱ ὁποῖοι μὲ τὸν Φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἔβλεπαν γεγονότα ποὺ θὰ συνέβαιναν στὸ μέλλον. Κάποιοι ἀπὸ τοὺς Προφῆτες, μεταξὺ ἄλλων προανήγγειλαν καὶ τὴν ἔλευση καὶ κάποια γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, αἰῶνες πρὶν τὴν Γέννησή Του. Χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ παράδειγμα τοῦ Προφήτη Ἠσαΐα, ὁ ὁποῖος γιὰ τὴν ἀκρίβεια τῶν προφητειῶν του σχετικὰ μὲ τὴν ζωὴ τοῦ Κυρίου μας, ὀνομάσθηκε ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Πατέρες «πέμπτος Εὐαγγελιστής». Ὁ Ἠσαΐας, λοιπόν, ἀναφέρει στὸ ὁμότιτλο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: «ἰδοὺ ἡ παρθένος θὰ κυοφορήσει καὶ θὰ γεννήσει γιό, καὶ θὰ τὸν ὀνομάσουν Ἐμμανουήλ» ποὺ μεταφράζεται «ὁ Θεὸς εἶναι μαζί μας». Βλέπει, δηλαδή, μὲ τοὺς φωτισμένους ὀφθαλμούς του, ὅτι ὁ Χριστός, ὄχι ἁπλῶς θὰ ἔλθει στὸν κόσμο, ἀλλὰ θὰ γεννηθεῖ ἀπὸ γυναίκα παρθένο. Ὁ δὲ Προφήτης Μιχαίας, προκήρυξε στοὺς Ἰουδαίους ὅτι ἡ Βηθλεὲμ θὰ ἀποτελέσει τὸν γενέθλιο τόπο τοῦ Σωτήρα, λέγοντας: «Καὶ σὺ Βηθλεέμ, ἡ παλαιὰ πόλη Εὐφραθά, ποὺ δὲν ἔχεις οὔτε χίλιες οἰκογένειες ἀνάμεσα στὸν Ἰουδαϊκὸ λαό, ἀπὸ σένα θὰ βγεῖ ἐκεῖνος, ποὺ θὰ γίνει ἄρχοντας τοῦ ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ. Ἡ ἀρχή του θὰ εἶναι ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῶν αἰώνων». Ὁ δὲ Ἰερεμίας, προφήτεψε γιὰ ἕνα γεγονὸς ποὺ συνόδευσε την γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὴν σφαγὴ τῶν νηπίων ἀπὸ τὸν Ἡρώδη. Τὸ χωρίο ἔχει ὡς ἑξῆς: «Φωνὴ ἀκούσθηκε στὴ Ραμά, θρῆνος, κλαυθμὸς καὶ γοερὲς κραυγές. Ἦταν ἡ Ραχὴλ ποὺ ἔκλαιγε τὰ τέκνα της καὶ δὲν ἤθελε νὰ παρηγορηθεῖ διότι δὲν ζοῦσαν πιά».
Σὲ πολλὲς περιπτώσεις, ἀντὶ γιὰ ξεκάθαρες προφητεῖες, ὡς πρὸς τὴν ἔλευση τοῦ Μεσσία, ἔχουμε συμβολικὲς εἰκόνες, προτυπώσεις. Ὁ Μωϋσῆς εἶδε τὴν καιόμενη καὶ μὴ φλεγόμενη βάτο. Ἦταν ἡ Παναγία μας, ἡ ὁποία δέχθηκε τὸ πῦρ τῆς Θεότητος, ἀλλὰ δὲν φλέχθηκε. Οἱ Ἅγιοι Τρεῖς Παῖδες ρίφθηκαν στὴν κάμινο. Ἄν καὶ μέσα στὶς φλόγες, δὲν καίγονταν. Τὸ ἴδιο καὶ ἡ Θεοτόκος. Ὁ Πατριάρχης Ἰακὼβ εἴδε τὴν κλίμακα, τὴν σκάλα, ποὺ πατοῦσε ἀπὸ τὴ γῆ καὶ ἔφθανε ὡς τὸν Οὐρανό. Σὲ αὐτὴν ἀνεβοκατέβαιναν ἄγγελοι καὶ ὁ Θεὸς στηριζόταν πάνω της. Ἐπρόκειτο πάλι γιὰ τὴν Παναγία μας, ἡ ὁποία ἔγινε ἡ σκάλα διὰ τῆς ὁποίας κατῆλθε ὁ Θεὸς στὴ γῆ, χωρὶς νὰ μετακινηθεῖ ἀπὸ τὴν θέση Του, καὶ ὁ ἄνθρωπος ἀνέβηκε στὸν Οὐρανό. Ὁ Προφήτης Ἰεζεκιὴλ εἶδε τὴν κατὰ ἀνατολὰς κλειστὴ πύλη. Ἦταν κλειστή, διότι μόνο ὁ Θεὸς θὰ διερχόταν ἀπὸ αὐτὴν καὶ θὰ παρέμενε κλειστή. Ἡ Παναγία μας γέννησε τὸν Θεὸ ἔχοντας τὴν παρθενία ἄφθορη. Ἄφθορη ἔμεινε καὶ μετὰ τὴν Γέννηση. Αὐτὲς ἦταν μόνο λίγες ἀπὸ τὶς προτυπώσεις τῆς Θείας Οἰκονομίας γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους.
Ἐντύπωση προκαλεῖ ὅτι στὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα ποὺ ἀναφέρει τὸ γενεαλογικὸ δέντρο τοῦ Χριστοῦ καὶ φθάνει ὡς τὸν Ἀβραάμ, ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος, μαζὶ μὲ τοὺς Δικαίους, ἀναφέρει, χωρὶς νὰ τοὺς παραλείπει, καὶ τοὺς προγόνους τοῦ Κυρίου ποὺ ἦταν πρόσωπα ὄχι ἀνεπίληπτα. Πράγματι, αὐτὸ ἰσχύει. Ὡστόσο, μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ καταγωγὴ καὶ ἡ ἀρετὴ εἶναι γιὰ ἑμᾶς δύο ἔννοιες ἀνεξάρτητες. Τὸ ὅτι οἱ πρόγονοι κάποιου ἀνθρώπου ἦταν ἁμαρτωλοί, δὲν σημαίνει ὅτι εἶναι καταδικασμένος νὰ βυθισθεῖ στὴν ἁμαρτία. Ἀντιθέτως, μπορεῖ νὰ ἀναλάβει τὸν ἀγώνα τῆς ἀρετῆς καὶ νὰ κατακτήσει τὴν ἁγιότητα. Αὐτὸ, βέβαια, δὲν ἰσχύει γιὰ τὸν Χριστό, ὁ Ὁποῖος ὡς τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος Ἄνθρωπος, δὲν εἶχε καμία σχέση μὲ τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ ἦταν καὶ εἶναι Πανάγιος. Γιὰ αὐτό, μάλιστα, γεννήθηκε ἀπὸ μητέρα παρθένο, γιὰ νὰ μὴν λάβει μέσα ἀπὸ μία φυσικὴ γέννηση, τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα. Ἐπίσης, τὸ ὅτι γίνεται ἀναφορὰ σὲ αὐτὰ τὰ πρόσωπα, τὸ ὅτι ὁ Χριστὸς καταδέχθηκε νὰ ἔχει ὡς προγόνους κάποιους ποὺ ἔσφαλαν στὴ ζωή τους, τονίζει τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ἦρθε μόνο γιὰ τοὺς Ἁγίους, ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, καὶ μάλιστα περισσότερο γιὰ αὐτούς.
Ἡ τιμὴ στὰ πρόσωπα τῶν Ἁγίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τονίζει τὴν ἕνωση τοῦ παρόντος μὲ τὸ παρελθόν. Οἱ πρὸ Χριστοῦ θεοσεβεῖς ἔβλεπαν μπροστὰ προσδοκῶντας τὸν Μεσσία, ἐνῶ οἱ μετὰ Χριστὸν Χριστιανοὶ βλέπουμε πίσω, γιὰ νὰ δοῦμε καὶ νὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὴν ζωὴ τοὺ Μεσσία, ὁ Ὁποῖος ἦλθε καὶ προσέφερε τὴν σωτηρία. Γιὰ αὐτό, ἄλλωστε ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ διχοτόμησε τὴν ἱστορία σὲ ἐποχὴ πρὸ καὶ μετὰ Χριστόν, διότι αὐτὴ εἶναι τὸ κέντρο τῆς ἱστορίας.
Ἐκτὸς τῆς παρουσίασης τῶν προγόνων τοῦ Χριστοῦ, στὴν εὐαγγελικὴ περικοπὴ γίνεται ἀναφορὰ στὸν Δίκαιο Ἰωσήφ, τὸν Μνήστορα τῆς Θεοτόκου. Συγκεκριμένα, ἀκούσαμε ὅτι πρὶν συγκατοικήσει ἡ Παναγία μας μὲ τὸν ἠλικιακὰ γέροντα καὶ προστάτη της, Ἰωσήφ, βρέθηκε νὰ ἔχει συλλάβει παιδί. Στενοχωρέθηκε ὁ Ἰωσήφ, ἀλλὰ προσέξτε τὶ ἔκανε ὁ ὄντως Δίκαιος. Θέλησε νὰ ἀπολύσει τὴν Θεοτόκο κρυφὰ γιὰ νὰ μὴν τὸ μάθει ὁ κόσμος καὶ ντροπιαστεῖ ἡ νεαρὴ Μαριάμ. Κινήθηκε, ἑπομένως, ὁ Ἰωσὴφ, σίγουρα, ὄχι ὅπως πολλοὶ ἐκ των χριστιανῶν, κληρικῶν καὶ λαϊκῶν, οἱ ὁποῖοι περιμένουμε τὸν ἀδελφό μας νὰ σφάλει γιὰ νὰ τὸν κατηγορήσουμε καὶ νὰ φανοῦμε πιὸ πνευματικοὶ στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων. Ἐπειδὴ ὁ Ἰωσὴφ εἶχε αὐτὸν τὸν ὑγιῆ λογισμό, ἀξιώθηκε νὰ δεῖ Ἄγγελο Κυρίου, ὁ ὁποῖος τὸν προέτρεψε: «νὰ μὴν διστάσεις νὰ κρατήσεις τὴν γυναίκα σου Μαριάμ, γιατὶ τὸ παιδὶ ποὺ κυοφορεῖται μέσα της προέρχεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Θὰ γεννήσει γιὸ καὶ θὰ τὸν ὀνομάσεις Ἰησοῦ, καθόσον αὐτὸς θὰ σώσει τὸν λαό του ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες τους». Ἔτσι ὁ Ἰωσὴφ θὰ ἀξιωθεῖ σὲ λίγες μέρες νὰ παρίσταται κοντὰ στὴ φάτνη τὴν στιγμὴ ποὺ θὰ λάβει χώρα τὸ σημαντικότερο γεγονὸς τῆς ἱστορίας, ἡ Γέννηση τοῦ προσδοκώμενου Χριστοῦ.
Καθῆκον μας νὰ ὁμοιάσουμε κὶ ἑμεῖς στὸν Ἰωσὴφ, ἄν θέλουμε νὰ γίνουμε θεατὲς τοῦ μεγάλου γεγονότος. Νὰ ὁμοιάσουμε πρέπει καὶ στοὺς Ἁγίους ποὺ μνημονεύουμε σήμερα. Αὐτοί, ἄν καὶ δὲν εἶδαν τὸν Χριστό, οὔτε ἄκουσαν τὴν διδαχή Του, οὔτε εἶδαν τὴν Σταύρωση καὶ τὴν Ἀνάστασή Του, ἔζησαν σύμφωνα μὲ τὸ Θέλημά Του. Πολὺ περισσότερο ὀφείλουμε νὰ ζήσουμε σύμφωνα μὲ τὸ Θέλημα τοῦ Θεοῦ ἑμεῖς, ποὺ ἀξιωθήκαμε νὰ ζοῦμε στὴν μετὰ Χριστὸν ἐποχή, στὴν ἐποχὴ τῆς βεβαιότητας γιὰ τὴν Ἀνάσταση ποὺ προσφέρει στὸ ἀνθρώπινο γένος.
Ἀγαπητοί,
Ὅσοι ἐργάσθηκαν ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς νηστείας, ἀλλὰ καὶ ὅσοι δὲν ἔβαλαν ἀκόμη ἀρχὴ πνευματικοῦ ἀγώνα, ὅλοι μαζὶ ἄς τρέξουμε γιὰ νὰ ὑποδεχθοῦμε τὸν Σωτήρα μαζὶ μὲ τοὺς ποιμένες.
Καλὰ Χριστούγεννα!
ὁ Ἐπίσκοπός σας,
† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος