π. Νικηφόρος Νάσσος
« Τόν δι᾿ ἡμᾶς σταυρωθέντα , δεῦτε πάντες ὑμνήσωμεν».1
Αὐτόν τόν προτρεπτικό στίχο θά ἀκούσουμε στούς Ναούς, μέσα στήν καρδιά τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἐβδομάδος, κατά τήν Ἀκολουθία τῶν Ἀχράντων Παθῶν.
Μεγάλη ἐβδομάδα!
Δέν λέγεται ἔτσι ἐπειδή ἔχει μεγαλύτερα διαστήματα ἡμερῶν καί ὡρῶν! Ἀλλά λέγεται Μεγάλη, ἐπειδή κατ᾿ αὐτήν ἑορτάζουμε τό Σωτήριον Πάθος τοῦ Μεγάλου, τοῦ Κραταιοῦ καί Μόνου Βασιλέως καί Κυρίου τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς! Τά συντελούμενα γεγονότα κατά τή διάρκεια τῆς Μ. Ἐβδομάδος, εἶναι κοσμοσωτήρια γιά ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος, ἀφοῦ «ὅ γέγονεν ὁ Κύριος, δι᾿ ἡμᾶς γέγονεν», θά γράψει ὁ Ἁγιώτατος Ποιμήν τῆς Θεσσαλονίκης, Γργόριος ὁ Παλαμᾶς2. Ἄρα Μεγάλη ἡ Ἁγία αὐτή ἐβδομάδα, γιατί στο τέλος της συντελεῖται δια τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ ἡ ἀνακαίνιση τοῦ ἀνθρωπίνου φυράματος. Καί ὁ θάνατος, αὐτός ὁ ἔσχατος καί δεινός ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου, συντρίβεται καί παύει νά ὑφίσταται, ἀφοῦ ὁ Κύριος διά τοῦ θανάτου Αὐτοῦ, «τόν θάνατον ἐθανάτωσεν» ὅπως θεολογεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Ὅλα τώρα καταλάμπουν μέ φῶς, ἀφοῦ κυρίαρχος πλέον εἶναι τό ἴδιο τό Ἀνέσπερον Φῶς, ὁ Ἀρχηγός τῆς ζωῆς, ὁ νεουργός τοῦ σύμπαντος κόσμου, ὁ Ἰησοῦς Χριστός.
Ἄς πάρουμε ὅμως τήν ροή τῶν σωτηριωδῶν γεγονότων ἀπό τήν ἀρχή.
Ὁ Κύριος, ἀνενδεής ὄν καί πλήρης, «κενοῦται», συγαταβαίνει, «κλίνει οὐρανούς». Σχολιάζεται ἀπό πολλούς ἱερούς ἑρμηνευτές ὅτι ἡ εἰκόνα πού ἀποδίδει τήν μεγάλη καί Μοναδική Θυσία τοῦ Θεανθρώπου γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡ λέξη «κένωση»! Καί αὐτή ἡ λέξη εἶναι δανεισμένη ἀπό τήν καθημερινότητά μας (κενώνω=ἀδειάζω). Αὐτό ἔκανε ὁ Θεός! «Ἄδειασε» ἀπό τόν Ἑαυτό του,«ἐκένωσεν ἑαυτόν»! ὅπως μᾶς τό περιγράφει θαυμάσια τό σκεῦος τῆς ἐκλογῆς τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν.
Ὁ Θεός, ἐξ ἀπείρου ἀγάπης πρός τό πλάσμα του, Σαρκοῦται «ἐκ τῶν ἁγνῶν καί Παρθενικῶν αἱμάτων» τῆς Μόνης Ἀγνῆς καί ἀναλαμβάνει ὅλον τον ἄνθρωπο γιά νά τόν σώσει ὁλόκληρο, ὅπως χαρακτηριστικά θά γράψει ὁ Θεολόγος Γρηγόριος: «Ὅλος ὅλον ἀνέλαβέ με, και ὅλος ὅλῳ ἠνώθη, ἵνα ὅλον τήν σωτηρίαν χαρίσηται»…
Φθάνει ὁ Ἐνανθρωπήσας Λόγος «μέχρι θανάτου, θανάτου δέ Σταυροῦ», ὅπως θα πεῖ καί θά ἐξυμνήσει ὁ Παῦλος, ὁ ὑμνητικός ἐρωδιός τῆς Ἐσταυρωμένης Ἀγάπης…
«Κατῆλθε μέχρις Ἅδου ταμείων», θά ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας κατά τόν Ὄρθρο τοῦ Μ. Σαββάτου. Νωρίτερα, στόν γλυκύτατο καί τά μέγιστα κατανυκτικό Μέγα Κανόνα, ἡ Ἐκκλησία μᾶς προετοιμάζει νά δεχτοῦμε ἐν συντριβῇ ψυχῆς καί καρδίας τά Σωτηριώδη Πάθη μέ αὐτά τά ποιητικά καί δοξολογικά πρός τόν Θυσιαζόμενον Δεσπότη λόγια:
«Τὸ Σῶμά σου καὶ τὸ Αἷμα, σταυρούμενος ὑπὲρ πάντων, ἔθηκας Λόγε, τὸ μὲν Σῶμα, ἵνα ἀναπλάσῃς με, τὸ δὲ Αἷμα, ἵνα ἀποπλύνῃς με, τὸ πνεῦμα παρέδωκας, ἵνα ἐμὲ προσάξῃς, Χριστὲ τῷ σῷ Γεννήτορι».
Μένει ἔκθαμβος καί ἐνεός ὁ εὐλαβής πιστός, μπροστά στό ἀκατανόητο μυστήριο τῆς ὑποστατικῆς ἑνώσεως στο Πρόσωπο τοῦ Λόγου! Πῶς ὁ κρεμάμενος ἐπί ξύλου εἶναι συγχρόνως ὁ «ἐν ὕδασι την γῆν κρεμάσας»;…
Τώρα πλέον, εἰσήλθαμε στό μυστήριο τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης ἐβδομάδος. Μυστήριο; Βεβαίως, εἶναι ἕνα ἄγνωστο καί ἀπρόσιτο στούς ἀμυήτους Μυστήριο! Ὅποιος δέν ζεῖ ὅλο τό χρόνο πνευματικά, δοξολογικά, μετανοητικά, προσευχητικά, μέ μία λέξη, Χριστοκεντρικά, δέν θά καταλάβει σχεδόν τίποτα ἀπό τά θεῖα Γεγονότα τῆς Μ. Ἐβδομάδος! Δέν θά μυηθεῖ στό ἀπόρρητον βάθος τοῦ θείου Μυστηρίου! Δέν θά γίνει συνοδοιπόρος τοῦ Κενώσαντος Ἑαυτόν…
Ποιό, τελικά, εἶναι τό μέγα Μυστήριο πού ἑορτάζουμε την Μ. Ἐβδομάδα; Εἶναι ἀναμφίβολα ἡ Κένωσις τοῦ Νυμφίου τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ. Τό ὅτι ὁ Θεός «ἀποθνήσκει δι᾿ ἡμᾶς».
Στά ἱερά Ἐγκώμια τῆς Μ. Παρασκευῆς, θά ἀκούσουμε νά λέγεται τό ἑξῆς ἐκπληκτικό, διά τοῦ ὁποιου ἐκφράζεται ἡ ἀπροσμέτρητη Ἀγάπη τοῦ δι᾿ ἡμᾶς κενωθέντος καί Θυσιαζομένου, Λυτρωτοῦ:«Ἡ Ζωή πῶς θνήσκεις; πῶς καί τάφῳ οἰκεῖς»;
Ἰδού τό Μυστήριον! Πεθαίνει ἡ Ζωή;
Εἶναι δυνατόν ἡ Ζωή τοῦ κόσμου, ἡ πηγή κάθε μορφῆς ζωῆς καί κάθε ὑπάρξεως, νά ἀποθνήσκει, νά βαίνει στόν τάφο, νά κρύπτεται κάτω ἐν σιγῇ; Ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος Κύπρου, στόν ἀπαράμιλλο ἐκεῖνο λόγο του «Εἰς τήν Θεόσωμον Ταφήν τοῦ Κυρίου», ἐρωτᾶ: Γιατί ἀπέραντη σιγή βασιλεύει σήμερα στή γῆ; Μεγάλη, λέγει, σιωπή, καί πολλή ἡρεμία. Μεγάλη σιωπή γιατί ὁ Βασιλεύς κοιμᾶται. Ἡ γῆ φοβήθηκε καί ἡσύχασε, γιατί ὁ Θεός μέ τό σῶμα κοιμήθηκε. Ὁ Θεός μέ τό σῶμα πέθανε καί ὁ Ἅδης ἐτρόμαξε! Ὁ Θεός γιά λίγο κοιμήθηκε καί αὐτούς πού κοιμόταν αἰῶνες ἀπό τόν Ἅδη ἀνέστησε!
Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος στήν θεολογκή και συγκλονιστική αὐτή ὁμιλία του λέγοντας ὅτι σήμερα (μέ τήν εἰς Ἅδου Κάθοδον τοῦ Κυρίου), σώζονται ὅλοι οἱ πιστεύοντες εἰς Αὐτόν. Σήμερα, λέγει, σώζονται καί αὐτοί πού ζοῦν ἐπάνω στη γῆ και αὐτοί πού αἰῶνες τώρα βρίσκονται κάτω ἀπό τή γῆ, και ἑννοεῖ τούς ἀνθρώπους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πού πήγαιναν ὅλοι στόν Ἅδη, διότι δέν εἶχε καταργηθεῖ ἀκόμη ὁ θάνατος, ὅπως ἔγινε διά Χριστοῦ. Σήμερα, λέγει, σώζεται ὅλος ὁ κόσμος, ὁρατός και ἀόρατος! Σήμερα εἶναι διπλή ἡ παρουσία τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Διπλή ἡ εὐσπλαγχνία. Διπλή κατάβασις, μαζί και συγκατάβασις. Διπλή ἐπίσκεψη στους ἀνθρώπους. Ἀπό τον οὐρανό στή γῆ και ἀπό τή γῆ στά καταχθόνια κατεβαίνει ὁ Χριστός. Οἱ πῦλες τοῦ Ἅδου ἀνοίγονται…. Χθές, ζήσαμε τήν ὑποταγή τοῦ Χριστοῦ (ἑννοεῖ το Πάθος καί τόν Σταυρόν). Σήμερα ζοῦμε τήν κυριαρχία Του. Χθές φανερώθηκαν τά σημεῖα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεώς Του καί σήμερα τῆς θεϊκῆς.
Καί νά, παρουσιάζεται ὁ πρωτόπλαστος Ἀδάμ, νά δείχνει τό θεῖο Ἐλευθερωτή. Ἔρχεται, λέγει, ὁ Χριστός, ἀκούγονται τά βήματά του. «Ὁ Κύριός μου μετά πάντων» ἀναφωνεῖ! Καί ἀπαντᾶ ὁ Χριστός: «Καί μετά τοῦ πνεύματός σου»!
Μέ αὐτή τήν εἰκόνα, ὁ ἱερός Ἐπιφάνιος δείχνει τήν ἐν τῷ Ἅδη λύτρωση τοῦ δεσμίου ἀνθρωπίνου γένους, πού προσέφερεν ὁ «καθαιρέτης τοῦ Ἅδου», ὁ Κενωθείς Θεάνθρωπος Χριστός.
Ἀλλά καί μέ ἀνάλογες εἰκόνες ἀπό τήν ὑμνολογία τοῦ Μ. Σαββάτου, παρουσιάζεται αὐτή ἡ ἔνδοξος καί περιφανῆς νίκη τοῦ Ταφέντος καί Ἀναστάντος Κυρίου μας. Ἔτσι, ἀκοῦμε στά τροπάρια:«Σήμερον ὁ Ἅδης στένων βοᾶ, συνέφερέ μοι, εἰ τόν ἐκ Μαρίας γεννηθέντα μή ὑπεδεξάμην. Ἐλθόν γάρ ἐπ᾿ ἐμέ, τό κράτος μου ἔλυσε»… Τό νόημα τῆς σωτηρίας καί ἀναπλάσεως τοῦ κόσμου διά τοῦ Πάθους τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκφράζει καί ἄλλο ἕνα τροπάριο τοῦ Μ. Κανόνος τοῦ Ἀνδρέου Κρήτης:
«Εἰργάσω τὴν σωτηρίαν, ἐν μέσῳ τῆς γῆς οἰκτίρμον, ἵνα σωθῶμεν, ἑκουσίως ξύλῳ ἀνεσταύρωσαι, ἡ Ἐδὲμ κλεισθεῖσα ἀνεῴγνυτο· τὰ ἄνω, τὰ κάτω, ἡ κτίσις, τὰ ἔθνη πάντα, σωθέντα προσκυνοῦσί σε».
Κατά τήν ἐπικειμένη Ἁγιωτάτη καί Μεγάλη Ἐβδομάδα, ὅπου θά ἔχουμε τήν εὐκαιρία νά διαπιστώσουμε ὅτι μέσα σ᾿ αὐτήν ὑμνολογικῶς καί πνευματικῶς ἀνακεφαλιώνεται ὅλη ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία (Δημιουργία, Πτώση, ἐν Χριστῷ ἀνάπλαση καί σωτηρία), ἄς γίνουμε συνοδοιπόροι τοῦ ἐρασμιωτάτου Νυμφίου Χριστοῦ. Ἄς προσεγγίζουμε τα σωτηριώδη γεγονότα αὐτά ὄχι ψυχολογικά ἤ συναισθηματικά, ἀλλά ὀντολογικά καί ὑπαρξιακά! Ἄς κατανοήσουμε δέ, ὅτι ὡς Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, πιστεύουμε, ὄχι σέ ἕναν νικημένο Θεό, ὄχι σέ ἕναν ἄνθρωπο ἁπλό, κτιστό καί πεπερασμένο, ἀλλά στόν Θεάνθρωπο Λυτρωτή, ὁ Ὁποῖος «δι᾿ ὑπερβάλλουσαν Ἀγαθότητα», μέ τή δική του θέληση ἀπέθανε ὡς ἄνθρωπος ἐπι τοῦ Σταυροῦ («θέλων γάρ ἀπέθανεν»), ἀλλά ὡς Θεός Παντοδύναμος, ἐξουσιαστικῶς κατέλυσε τό βασίλειο τοῦ θανάτου καί ἀνέστησε τόν νεκρό ἀπό τήν ἁμαρτία ἄνθρωπο. Καί μέσα στήν Ἁγία μας Ἐκκλησία, μέσα ἀπο τά ἱερά Μυστήρια καί τήν ὅλη πνευματική ζωή, βιώνουμε οἱ ὀρθόδοξοι ὑπαρξιακά αὐτήν τή χαρισματική ἀνάσταση, ἐνωμένοι , μέ τόν Ζωοδότη Χριστό! Γι᾿ αὐτό καί ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας, δικαίως ἀποκαλεῖται ὡς Ἐκκλησία τῆς Ἀναστάσεως…
Ἄρα λοιπόν, καί ἐμεῖς, ἄς γνωρίζουμε πάντοτε, ὅτι μετά τον σταυρό, ἔρχεται ἡ Ἀνάσταση! Καί ἄς ἔχουμε ὡς παντοτινό μας φρόνημα αὐτό πού θά ἀκούσουμε ἀπό τόν περίφημο ἐκεῖνο θεολογικώτατο Κατηχητικό λόγο τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, κατά τήν πανέκλαμπρη νύκτα τῆς Ἀναστάσεως: «Μηδείς φοβείσθω θάνατον! Ἠλευθέρωσε γάρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος»!
Εὐχόμεθα σέ ὅλους καλή Ἀνάσταση!
1 Κοντάκιον Ὄρθρου Μ. Παρασκευῆς.
2 «Ὅ γάρ γέγονε, δι᾿ ἡμᾶς γέγονεν ὁ Κύριος, ἀγέννητός τε καί ἄκτιστος κατά τήν οἰκείαν θεότητα και ὅν ἔζησε βίον, δι᾿ ἡμᾶς ἔζησε…καί ἅπερ ἔπαθε τῇ σαρκί, δι᾿ ἡμᾶς ἔπαθε, τά ἡμῶν ἐξιώμενος πάθη, καί διά τάς ἡμετέρας ἁμαρτίας ἤχθη εἰς θάνατον, καί δι᾿ ἡμᾶς ἀνέστη καί ἀνελήφθη, παροικονομῶν ἡμῖν τήν εἰς ἀπείρους αἰῶνας ἀνάστασιν καί ἀνάληψιν». Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, ὁμιλ. 21, MPG 151, 277 ΑΒ.