ἀ' Ὅλαι αἱ διηγήσεις καὶ οἱ λόγοι τῶν ἁγίων καὶ τῶν παλαιῶν ἀνθρώπων δύνανται νὰ σύρουν τὸν ἀκροατὴν εἰς ἀρετὴν καὶ πρᾶξιν τοῦ καλοῦ τοῦ δὲ Ἁγίου πατρὸς ἡμῶν Νικολάου ὁ βίος καὶ τὰ κατορθώματα περισσότερον δύνανται νὰ παρακινήσουν τὸν ἄνθρωπον εἰς ἐφαρμογήν, διότι καὶ ὁ λόγος αὐτοῦ ἔχει μεγάλην εὐφροσύνην καὶ χαρὰν εἴς τε τὸν λέγοντα τοῦτον καὶ εἰς τὸν μετὰ πάσης προθυμίας ἀκούοντα, καὶ ἀμφότεροι αἰσθάνονται χαρὰν καὶ ἀγαλλίασιν. Τούτου τοῦ Ἁγίου τὰ ἔργα καὶ τάς πράξεις ἔρχομαι νὰ διηγηθῶ, εὐλογημένοι Χριστιανοί, καὶ παρακαλῶ ἡμᾶς ἵνα μετὰ προθυμίας ἀκούσητε.
β' Εἰς τὸ μέρος τῆς Ἀνατολῆς εἶναι πόλις ἥτις ἐλέγετο Πάταρα, ἦτο δὲ εἰς τὰ ὅρια τῆς Λυκίας. Ἀπὸ ταύτην λοιπὸν τὴν πόλιν κατήγετο καὶ ὁ μέγας θαυματουργὸς Νικόλαος · ἐξ εὐσεβῶν γονέων καὶ Χριστιανῶν καταγόμενος, οἵτινες ἦσαν οὔτε πολὺ πτωχοὶ νὰ καταφρονοῦνται παρὰ τῶν ἄλλων, ἀλλ' οὔτε καὶ πολὺ πλούσιοι διὰ νὰ ὑπερηφανεύωνται• εἶχον δὲ μόνον τὸ ἀρκετὸν πρὸς συντήρησιν ἑαυτὸν καὶ διὰ τὴν τῶν πτωχῶν συνδρομὴν• περὶ δὲ τῆς ἀρετῆς αὐτὸν φαίνονται ἐκ τοῦ υἱοῦ τῶν διότι καὶ ὁ Κύριος λέγει, ὅτι τὸ δένδρον ἐκ τοῦ καρποῦ του γινώσκεται,» ἤτοι ἀπὸ τὸν καρπὸν θὰ ἐννοήσῃς καὶ τὸ δένδρον. Δεν ἐγέννησαν ἄλλον οἱ γονεῖς αὐτοῦ υἱὸν οὔτε πρότερον οὔτε ὕστερον καὶ τοῦτο ἵνα φανεῖ ὅτι ἄλλος ἀδελφὸς δὲν θέλει φθάσει αὐτὸν εἰς τὴν ἀρετήν. Ἀπὸ βρέφος λοιπὸν ὅπου ἦτο ἐδείκνυέ τις ἤθελε γίνει εἰς τὸ μετὰ ταῦτα, διότι τάς μὲν ἄλλος ἡμέρας τῆς ἑβδομάδος ἐθήλαζεν ὡς καὶ τὰ λοιπὰ βρέφη, τὴν δὲ Τετάρτην καὶ Παρασκευὴν οὐδόλως ἔβαζε τὸν μαστὸν τῆς ἑαυτοῦ μητρὸς εἰς τὸ αὐτοῦ στόμα εἰ μὴ ἅπαξ τῆς ἡμέρας καὶ τοῦτο μετὰ τὴν δύσιν τοῦ ἡλίου. Τοιοῦτος ἐφαίνετο ἐξ ἀρχῆς καὶ παιδιόθεν ὁ Ἅγιος, ὅτι θὰ εὐαρεστήση τὸν Θεόν. Ἀνατραφεὶς δὲ ἐξηκολούθησεν εἰς τὸ σχολεῖον καὶ ἔμαθε τὰ ἀρκοῦντα αὐτῷ γράμματα, καὶ τάς μὲν ἀτάκτους καὶ ἀπρεπεῖς συνομιλίας καὶ συναναστροφὰς τῶν νέων καθ' ὁλοκληρίαν ἐμίσει, ἀγαποῦσε δὲ μόνον τὸ νὰ τρέχῃ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν πάντοτε καὶ μετὰ τῶν φρονίμων καὶ γερόντων νὰ συναναστρέφηται ὅπως λαμβάνῃ παρ' αὐτῶν καλὰς συμβουλὰς ὠφελούμενος ψυχικώς, καὶ τοῦτο εἶχεν ὡς κύριον ἔργον. Τοιοῦτος δὲ ὢν καὶ παρ' ὅλων τιμώμενος καί τε τῆς ἡλικίας καὶ φρονήσεως ἀνδρωθεὶς ὁ Ἅγιος καὶ ἱδὼν αὐτὸν ὁ ἀρχιερεὺς τοῦ καιροῦ ἐκείνου, Νικόλαος καὶ αὐτὸς καλούμενος, ἐχειροτόνησεν ἱερέα ὅστις ἦτο καὶ ἀδελφὸς τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. Εἰς τὸν λόγον τοῦ Ἁγίου ἀναφέρεται ὅτι, ὁπόταν ἐχειροτονεῖτο παρὰ τοῦ θείου του, ἱερεὺς προεῖπε δι αὐτὸν ἐνωπίου πάντων, ἐκ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος φωτισθείς, τὶ ἔμελλε νὰ χειροτονηθῇ καὶ ἀρχιερεὺς καὶ πολλοὺς τεθλιμμένους, θέλει παρηγορήσει, καὶ πολλὰς ψυχὰς θὰ ἐξαποστείλῃ εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ὡς τὸ ἔδειξε καὶ ἐμπράκτως ὁ Ἅγιος, καὶ ἀλήθευσεν ὁ λόγος τοῦ θείου του καὶ ἀρχιερέως.
γ' Ἀφ ἧς ὥρας ἐγένετο ἱερεύς, ὅσας ἀρετὰς καὶ καλωσύνας ἔκαμνε, τὶς δύναται νὰ διηγηθῇ; τάς ἀγρυπνίας, τάς νηστείας, τὴν ἐγκράτειαν, καὶ τάς προσευχὰς ὑπὲρ τοῦ λαοῦ; Βλεπῶν λοιπὸν ὁ θεῖος τοῦ Νικόλαος καὶ ἀρχιερεύς, τοῦτον τοσούτον μέγαν εἰς τὴν ἀρετήν, καί, θέλων χάριν προσκυνήσεως νὰ ὑπάγῃ εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀφῆκεν ἐπίτροπον τοῦ θρόνου του, καὶ ἐπιτηρητὴν εἰς τὸ μοναστήριον, ὅπερ ἔκτισεν μόνος του καὶ τὸ ἐπωνόμασε νέαν Σιὼν καὶ ἐδιοικοῦσε τόν τε θρόνον τῆς ἐπισκοπῆς καὶ τὸ μοναστήριον ὡς νὰ ἦτο ὁ ἴδιος. Αὐτὰ μὲν ἔγειναν ὕστερον, τὰ δὲ κατ' ἀρχὰς ἀκούσατε. Νέου ἔτι ὄντος τοῦ Ἁγίου, ἔθανον ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ του καὶ ἀφήκαν εἰς αὐτὸν οὐκ ὀλίγην περιουσίαν, τὴν ὁποίαν διεσκόρπισεν εἰς διατροφὴν πεινώντων, εἰς ἐνδυμασίαν γυμνῶν, εἰς περίθαλψιν ὀρφανῶν καὶ χήρων, καὶ οὐχὶ εἰς ἀλόγους ἐπιθυμίας, εἰς πολυτελῆ ἐνδύματα καὶ λαμπροὺς ἵππους ὡς τοὺς νέους τῆς σημερινῆς ἐποχῆς• ἀκούων τοῦ προφητάνακτος Δαβὶδ ὅστις λέγει. «Πλοῦτος ἐὰν ῥέει μὴ προστίθεσθε καρδίαν.» Οὕτω καὶ ὁ Ἅγιος δὲν ἔδωκε προσοχὴν καθολοκληρίαν εἰς τὸν ῥέοντα καὶ φθαρτὸν πλοῦτον• ἀλλὰ διεσκόρπισεν αὐτὸν ὡς ἔπρεπε ἵνα κερδίση τὸν ἄφθαρτον καὶ αἰώνιον. Ἐκ τῶν πολλῶν δὲ ἐλεημοσυνῶν ἂς ἔπραξεν ἀκούσατε μίαν θαυμαστὴν καὶ παράδοξον. Τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἦτό τις πολὺ πλούσιος ἄνθρωπος, ἔχων τρεῖς θυγατέρας παρθένους καὶ ὡραίας παρὰ πολὺ• κατὰ συμβεβηκὸς ἔφθασεν εἰς μεγάλην πτωχείαν ὥστε ἠναγκάσθη ἐκ τῆς μεγάλης πτωχείας νὰ βαλεῖ τάς ἑαυτοῦ θυγατέρας εἰς πορνεῖον καὶ νὰ διαφθείρωνται μετὰ πάντων τῶν προσερχομένων εἰς αὐτὰς καὶ οὕτως νὰ πορίζηται δι αὐτοῦ τοῦ μέσου τὰ πρὸς τὸ ζῆν ἀναγκαία, αὐταὶ καὶ αὐτός. Ὁ μὲν οὖν πατὴρ τῶν θυγατέρων ἐκείνων οὕτως ἀπεφάσισε νὰ πράξῃ, ὁ δὲ Θεὸς τὰ κρύφια τῶν καρδιῶν γινώσκων διὰ νὰ ἐλευθερώσῃ, τάς τρεῖς ψυχὰς ἐκ τῆς κολάσεως, διὰ νὰ φανερωθὴ καὶ ἡ κρυπτὴ ἀρετὴ τοῦ Ἁγίου οἰκονόμησε τὸ ἑξῆς. Καθ' ἣν ἡμέραν ἐφανέρωσεν ὁ πατὴρ ἐκεῖνος τὴν βουλὴν του, τὸ ἔμαθε καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος καὶ ἀμέσως ἐσκέφθη τὸ ἑξῆς διὰ νὰ σώσῃ αὐτὰς τάς ψυχάς. Δέσας εἰς ἐν μανδήλιον τριακόσια φλωρία, ἅτινα κρυφίως τὴν νύκτα ὑπῆγε καὶ τὰ ἔρριψεν ἐκ τίνος θυρίδος εἰς τὸν οἶκον τοῦ πτωχεύσαντος πλουσίου καὶ εὐθὺς ἀνεχώρησεν ἵνα μὴ φανερωθῆ εἰς κανένα διότι ἀπέφευγε τὸν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων θέλων μόνον ἵνα ἀρέσῃ εἰς τὸν Θεόν, ἀκούων τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον ὅπερ λέγει. «Σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τὶ ποιεῖ ἡ δεξιά σου», ἤτοι, ὅταν πράττῃς τὴν ἐλεημοσύνην νὰ μὴ τὸ ἠξεύρῃ οὐδείς.
δ' Ὁ μὲν Ἅγιος οὕτως ἔκαμε τὴν ἐλεημοσύνην, ὁ δὲ πατὴρ ἐκεῖνος ἐγερθεὶς τὴν πρωίαν τοῦ ὕπνου βλέπει ἐντὸς τῆς οἰκίας τοῦ μανδήλιον δεδεμένον ὅπερ λαβὼν εἰς χεῖρας αὐτοῦ ἔλυσε καὶ βλέπει τὰ φλωρία δι ἃ καὶ μείνας ἐκστατικὸς ἔτριβε τοὺς ἑαυτοῦ ὀφθαλμούς, νομίζων ὡς ἀπίθανον τὸ τοιοῦτον• μετρήσας δὲ τὰ φλωρία βλέπει ἀκριβῶς τριακόσια τὶ καρδίαν ὑπολαμβάνετε ὅτι ἔκαμε τὴν ὥραν ἐκείνην; ἐχαίρετο μὲν διὰ τὸ καλὸν ὅπου τοῦ ἔγεινεν, ἐπεθύμει δὲ νὰ μάθῃ καὶ τὶς νὰ ἦτο ὁ τοῦτο πράξας• μὴ γνωρίζων ὅμως τὸν εὐεργέτην του εὐχαριστεῖ τὸν Θεόν. Παρευθὺς λοιπὸν τὴν ἡμέραν ἐκείνην ἐνύμφευσε τὴν μεγαλητέραν θυγατέρα του μὲ τινὰ πλούσιον ἐκείνης τῆς πόλεως, ἐλπίζων εἰς τὸν Θεόν, ὅτι ἐκεῖνος ὅστις οἰκονόμησε τὴν προῖκα τῆς πρώτης, αὐτὸς θὰ φροντίσῃ καὶ διὰ τῶν ἄλλων δύο. Καὶ ὁ μὲν πατὴρ ἐκεῖνος οὕτως ἔπραξεν• ὁ δὲ Ἅγιος βλεπῶν ὅτι εἰς καλὸν μετεχειρίσθη τὰ χρήματα, καὶ ἐγένετο ὡς ὁ Θεὸς ἤθελε, ἀμέσως τὴν δευτέραν νύκτα δένει εἰς ἕτερον μανδήλιον ἄλλα τριακόσια φλωρία, καὶ ἔρριψε διὰ νυκτὸς καὶ ταῦτα ἐκ τῆς ἰδίας θυρίδος• ἐγερθεὶς δὲ τὸ πρωὶ ὁ πατὴρ τῶν θυγατέρων ἐκείνων ἐκ τοῦ ὕπνου, βλέπει ἕτερον μανδήλιον μὲ ἄλλα τριακόσια φλωρία, θαυμάζων τὶς ὁ πράττων τὴν τοσαύτην καλωσύνην, καὶ μετὰ δακρύων παρεκάλει τὸν Θεὸν καὶ ἔλεγεν• «Θεὲ καὶ Κύριε τοῦ ἐλέους, ὁ οἰκονόμων τήν τοῦ ἀνθρώπου σωτηρίαν, ὁ μὴ θέλων τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἕως τὸ ἐπιστρέψαι καὶ ζῆν αὐτόν, ὁ ἐκ τῶν οὐρανῶν καταβὰς διὰ τάς ἁμαρτίας ἡμῶν, δεῖξον εἰς ἐμὲ τὸν πιστόν σου δοῦλον τὸν ἐμὸν εὐεργέτην, ἵνα γνωρίσω τὶς εἶναι ὅστις πράττει εἰς ἐμὲ τὴν τόσην ἐλεημοσύνην• τὶς μὲ ἥρπασεν ἀπὸ τάς χεῖρας τοῦ Διαβόλου». Ταῦτα λέγων, ἤλπιζε νὰ ἴδῃ τὸν εὐεργέτην• λοιπὸν ἐνύμφευσε καὶ τὴν δευτέρα θυγατέρα, ἐλπίζων εἰς τὸν Θεόν, ὅτι ὁ οἰκονομήσας διὰ τάς δύο θυγατέρας αὐτοῦ, θέλει οἰκονομήσει καὶ διὰ τὴν τρίτην.
ε. Ἀπὸ τὴν ἡμέραν ταύτην προσέχων πάντοτε, ἐὰν ἔλθει ὁ εὐεργέτης του, νὰ τρέξη νὰ δή τις εἶναι ὁ ποίων τὴν ἐλεημοσύνην. Καὶ οὗτος μὲν οὕτως ἐπρόσεχεν. Ὁ δὲ ἅγιος Νικόλαος βλεπῶν ὅτι ἐνύμφευσε καὶ τὴν δευτέραν ἠθέλησε νὰ τελειώση τὸ καλὸν · καὶ τὴν τρίτην νύκτα πάλιν δένει εἰς ἕτερον μανδήλιον ἄλλα τριακόσια φλωρία, καὶ κρυφίως ἔρριψε καὶ ταῦτα ἐκ τῆς αὐτῆς θυρίδος. Οὗτος δὲ προσέχων, ἤκουσε τὸν κτύπον τῶν φλωρίων καὶ ἀνοίξας ἀμέσως τὴν θύραν, ἔτρεξε νὰ φθάσῃ τὸν Ἅγιον, ἀλλὰ τρέχοντες καὶ οἱ δύο των, ἔφθασε τὸν Ἅγιον καὶ γνωρίσας αὐτόν, διότι ἦτο πασίγνωστος ἐκ τε τῆς ἀρετῆς καὶ τοῦ γένους του. Καὶ πεσῶν εἰς τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου μετὰ δακρύων ἔλεγεν• εὐχαριστῶ σὲ δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ὅτι μὲ ἐλυπήθης τὸν ταλαίπωρον, καὶ ἔκαμες τὴν ἐλεημοσύνην ταύτην εἰς ἐμὲ τὸν ἄθλιον• ἐὰν δὲν ἐπρόφθανες ἠθέλομεν χαθεῖ ψυχικῶς καὶ σωματικῶς.» Ἱδὼν δὲ ὁ Ἅγιος ὅτι ἐφανερώθη ἡ ἀρετή του, λέγει πρὸς αὐτὸν «διὰ τὴν καλωσύνην ὅπου ἔκαμα εἰς σὲ δὲν θέλω νὰ εἴπῃς εἰς κανένα τίποτε ἐν ὅσῳ ζῶ, καὶ διὰ τοῦτο σὲ ὁρκίζω ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.» Ταῦτα εἶπεν ὁ Ἅγιος, καὶ ἀμέσως ἀνεχώρησεν ἐξ αὐτοῦ. Τὴν ἐπαύριον ὁ πατὴρ ἐκεῖνος ἐνύμφευσε καὶ τὴν τρίτην θυγατέρα καλῶς, καὶ διῆλθε τὸ ὑπόλοιπον τῆς ζωῆς του ἐν εἰρήνῃ δοξάζων τὸν Θεόν. Τοῦτο τὸ μέγα καλὸν ὅπερ ἔκαμεν ὁ Ἅγιος ἐγένετο γνωστὸν εἰς ἡμᾶς καὶ θαυμάζομεν, τὰ δὲ ἄλλα τὰ ἐν τῷ κρυπτῷ, τάς ἐλεημοσύνας λέγω, τάς ἀγρυπνίας, τάς νηστείας, μόνος ὁ Θεὸς γνωρίζει. Ἀπὸ μόνον αὐτὸ δυνάμεθα νὰ ἐννοήσωμεν καὶ τὰ ἐπίλοιπα αὐτοῦ κατορθώματα, ἅτινα ἔπραττεν ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποφεύγων τὸν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων, καὶ μόνον τὴν τοῦ Θεοῦ ζητῶν δόξαν• ἀλλ ' όσον αὐτὸς ἐκρύπτετο, τόσον ὁ Θεὸς τὸν ἐφανέρωνεν ἵνα τιμήσῃ αὐτόν, διότι διὰ τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἐτίμα τὸν Θεόν. Ἀκούσατε παρακαλῶ καὶ τὰ ἐπίλοιπα τῆς διηγήσεως.
στ' . Θέλων ποτὲ ὁ Ἅγιος νὰ ὑπάγῃ εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα ἵνα προσκυνήσῃ τὸν πανάγιον τοῦ Κυρίου τάφον, καὶ διὰ νὰ εὔρη ἠσυχαστικὸν τόπον ἵνα μείνῃ κατὰ μόνας, εὗρε πλοῖον Αἰγυπτιακὸν καὶ εἰσελθὼν εἰς αὐτὸ μετ' ἄλλων χριστιανῶν, βλέπει καθ' ὕπνον ὅτι ὁ Διάβολος ὁ ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας ἔκοπτε τὰ εἰς τὸ κατάρτιον σχοινία. Ἐξυπνήσας δὲ τὴν πρωίαν λέγει εἰς τοὺς ναύτας, ὅτι σήμερον μεγάλη τρικυμία θέλει μᾶς εὔρη, διότι εἶδον εἰς τὸν ὕπνον μου ὅτι θὰ ὑποφέρωμεν, ἀλλὰ μὴ φοβηθῆτε, ἀλλ' ἐλπίζετε εἰς τὸν Θεὸν καὶ αὐτὸς θὰ μᾶς ἐλευθερώσῃ ἐκ τοῦ θανάτου. Ἀφοῦ δὲ ἔλεγεν ὁ Ἅγιος τοὺς λόγους τούτους, παρευθὺς νέφος μέγα καὶ σκοτεινὸν παρουσιασθέν, καὶ μετὰ τὸ νέφος ἄνεμος καὶ ταραχὴ τῆς θαλάσσης μεγάλη, ὥστε ἀπελπισθέντες ἅπαντες περιέμενον τὸν θάνατον, καὶ ἅπαντες oἱ ἐν τῷ πλοίῳ ἀτενίζοντες τὸν Ἅγιον παρεκάλουν αὐτὸν μετὰ δακρύων, ἵνα δεηθῇ τοῦ Θεοῦ νὰ καταπαύση ὁ ἄνεμος. Σταθεὶς δὲ εἰς προσευχὴν ὁ Ἅγιος εὐθὺς ὁ ἄνεμος ἔπαυσεν ἡ θάλασσα ἡσύχασε, καὶ ὅλοι ἐν τῷ πλοίῳ ἐχάρησαν. Εἰς τὴν ὥραν τῆς τρικυμίας ναύτης τις ἀναβὰς εἰς τὸ κατάρτιον διὰ νὰ διορθώσῃ τὰ σχοινία τοῦ πανίου, καὶ καταβαίνων, ἐκ φόβου τῆς τρικυμίας ἐκρημνίσθη εἰς τὸ κατάστρωμα τοῦ πλοίου καὶ ἀπέθανεν• ὁ δὲ Ἅγιος ἱδὼν ὅτι εἰς τὴν κατάπαυσιν τοῦ ἀνέμου ἐχάρησαν ὅλοι ἐν τῷ πλοίῳ, ἐλυπήθησαν μόνον διὰ τὸν θάνατον τοῦ ναύτου, διὰ τοῦτο προσευχηθεὶς ὁ Ἅγιος ἀνέστησεν αὐτὸν ὡς ἐξ ὕπνου · φθάσαντες δὲ εἰς τὴν ξηρὰν ἐδιηγοῦντο τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου. Τότε πολλοὶ ἀσθενεῖς προσέτρεχον εἰς αὐτὸν καὶ ἐθεραπεύοντο ἐνοχλούμενοι ἐκ διαφόρων ἀσθενειῶν. Ἂς συλλογισθεὶ δὲ ἕκαστος, πόσοι προσέτρεχον εἰς τὸν Ἅγιον διὰ τὴν ἑαυτῶν θεραπείαν, ὅστις ἅπαντας τοὺς εἰς αὐτὸν προστρέχοντας ἐθεράπευσε τὴν ἡμέραν ἐκείνην. Εἰσελθὼν δὲ εἰς Ἱεροσόλυμα προσεκύνησε τοὺς Ἁγίους τόπους, τὸν πανάγιον τάφον τοῦ Κυρίου, λέγω, τὸν Γολγοθᾶ, τὸν τίμιον Σταυρὸν καὶ ὅλα τὰ σεβάσμια μέρη. Θέλων δὲ νὰ μένῃ ἐκεῖ ἵνα ἠσυχάση, Ἄγγελος Κυρίου τὸν προσέταξε τὴν νύκτα, ἵνα ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν πατρίδα του. Καὶ ἀκούσατε τὶ συνέβη εἰς τὴν ἐπιστροφήν.ζ' . Ὁ Ἅγιος θέλων νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν πατρίδα του, ὑπῆγε εἰς τὸν λιμένα ὅπου ἵσταντο τὰ πλοῖα καὶ ἠρώτησεν εἰς ἐν ποῦ θὰ ὑπάγῃ• καὶ εἶπον οἱ ναῦται, «ὅπου εὕρωμεν ναῦλον ἐκεῖ θὰ ὑπάγωμεν.» Λέγει ὁ Ἅγιος «νὰ σᾶς δώσω τὸν ναῦλον νὰ μὲ ὑπάγετε εἰς τὰ Πάταρα τῆς Λυκίας.» Ἔτρεξαν λοιπὸν οἱ ναῦται μετὰ τοῦ πλοιάρχου, διὰ νὰ ἀναχωρήσωσι• βλέποντες δὲ ὅτι εἶχον καλὸν ἄνεμον ὕψωσαν τὰ πανία καὶ ἀνεχώρησαν• θέλοντες δὲ νὰ διέλθωσιν ἀπὸ τὴν πατρίδα των ἔστρεψαν τὸ πλοῖον πρὸς τὸ μέρος αὐτῶν, ἀλλ' ὁ Θεὸς διὰ νὰ μὴ λυπήσῃ τὸν Ἅγιον ἐξήγειρε μεγάλην τρικυμίαν ὥστε συνετρίβη τὸ τιμώνιον, καὶ ἀπελπισθέντες οἱ ναῦται περιέμενον τὸν θάνατον, ἀλλ' ὁ Ἅγιος διὰ προσευχῆς του κατεπράϋνε τὴν ταραχὴν τῆς θαλάσσης, οἱ δὲ ναῦται μετὰ τοῦ πλοιάρχου, παρ' ἐλπίδα εἶδον ὅτι ἔφθασαν εἰς Πάταρα, καὶ πεσόντες εἰς τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου, τοῦ ἐζήτουν συγχώρησιν•ὁ δὲ Ἅγιος διδάξας καὶ παραινέσας αὐτούς, εἶπεν εἰς ἄλλους νὰ μὴ τὸ κάμωσιν• ἔπειτα εὐχηθεὶς νὰ ὑπάγωσι καλὰ εἰς τὸν τόπον των. Μὲ τοιοῦτον τρόπον ἐπέστρεψεν ὁ Ἅγιος εἰς τὴν ἑαυτοῦ πατρίδα• πόσην δὲ χαρὰν ἠσθάνθησαν οἱ ἑαυτοῦ πατριῶται ὅτε εἶδον τὸν Ἅγιον δὲν δύναμαι νὰ τὴν διηγηθῶ. Νέοι καὶ γέροντες, ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, ὡς καὶ οἱ μοναχοὶ οἱ ὄντες εἰς τὸ Μοναστήριον ὅπου ἀφῆκεν ὁ θεῖος τοῦ ἐπίτροπον, ὅλοι ἐξῆλθον εἰς συνάντησίν του καὶ φιλοξενήσαντες αὐτὸν μὲ φαγητά, ὡς ἀγαπητὸν ὅπου τὸν εἶχον• ὁ δὲ Ἅγιος ἀντεφιλοξένησεν αὐτοὺς μὲ λόγον Θεοῦ, διδάξας τὰ ἀνήκοντα εἰς χριστιανικὰς ψυχὰς τάς ἐπιθυμοῦσας τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν. Οὕτω πολιτευόμενος ὁ Ἅγιος παρ' ὅλων ἠγαπᾶτο καὶ ἐπαινεῖτο• καὶ βλέποντες τάς ἀρετάς του, πολλοὶ ἐμιμοῦντο αὐτόν, καὶ ἐκ τῆς διδασκαλίας του ὠφελούμενοι, τὰ φθαρτὰ κατεφρόνουν καὶ ἐπεθύμουν τὰ οὐράνια. Μέγας δὲ ὢν εἰς τὴν ἀρετὴν ὁ Ἅγιος καὶ εἰς τὴν κατὰ Θεόν πολιτείαν, δὲν ἠδυνήθη νὰ κρυφθῇ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἂν καὶ ἀπέφευγε τὸν τούτων ἔπαινον, διότι ἐφανερώνετο παρὰ τοῦ Θεοῦ διὰ πολλῶν ψυχῶν ὠφέλειαν, καὶ ἀκούσατε.
ἡ. Πλησίον εἰς τὰ Πάταρα ἦτο πόλις ἥτις ἐλέγετο Μύρα κατ' αὐτὰς ἀποθανὼν ὁ ἀρχιερεὺς τῆς πόλεως ταύτης, ἐζήτουν οἱ κάτοικοι ὅπως εὕρωσιν ἄξιον ἀρχιερέα τοῦ θρόνου. Συναχθέντες δὲ οἱ Ἐπίσκοποι καὶ κληρικοὶ τῆς ἐπαρχίας τῶν Μυρέων ὅπως ἐκλέξωσι τοιοῦτον, καὶ ὅλοι εἶπον τὸν λόγον τῶν, ἀναστὰς δὲ εἰς ἐκ τῶν Ἐπισκόπων, λέγει• «Ὢ ἁγία καὶ ἱερὰ σύναξις, ἀκούσατέ μου · αὐτοὺς ὅπου ἐξελέξαμεν ἡμεῖς δι ἀρχιερεῖς, θεωροῦνται καλοὶ ἐξ ἡμῶν, ἀλλ' ἂς δεηθῶμεν εἰς τὸν Θεὸν ἵνα ἴδωμεν ποῖον θὰ ἐκλέξῃ καὶ ὁ Θεός. Ἀκούσαντες δὲ οἱ Ἐπίσκοποι τοὺς λόγους εὐχαριστήθησαν, καὶ δεηθέντες τὴν νύκτα ἐκείνην ἵνα τοὺς φανερώση τὸν ἄξιον, αἴφνης Ἄγγελος Κυρίου ἐφάνη εἰς τίνα Ἐπίσκοπον πρεσβύτερον, λέγων «Ἐπίσκοπε, τὶ κοπιάζετε; ὁ Ἀρχιερεὺς ὁ ἄξιος εἶναι μὲ ὑμᾶς, καὶ ὑμεῖς τὸν ζητεῖτε; ἀνάστα, ὕπαγε εἰς τὴν Ἐκκλησίαν καὶ θὰ ἔλθῃ ἄνθρωπός τις συνετὸς ὀνόματι Νικόλαος, αὐτὸν κάμνετε Μητροπολίτην διότι αὐτὸς εἶναι ἄξιος νὰ ποιμάνη τὸν λαόν, ὡς θέλει ὁ Θεός.» Ἀφοῦ ὁ Ἐπίσκοπος εἶδε τὴν ὀπτασίαν, ἀνέφερε ταύτην καὶ εἰς τοὺς ἄλλους Ἐπισκόπους ἀκούσαντες δὲ τοῦτο ἐδόξαζον τὸν Θεὸν αὐτὸς δὲ ἐλθὼν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν περιέμενε νὰ ἴδῃ ἐκεῖνον τὸν ὁποῖον τοῦ εἶπεν ὁ Ἄγγελος. Ἱστάμενος δὲ βλέπει τὸν ἅγιον Νικόλαον πορευόμενον εἰς τὴν Ἐκκλησίαν διὰ νὰ προσευχηθῆ• ὁ δὲ Ἐπίσκοπος ἐννόησεν ὅτι ἐκεῖνος εἶναι, καὶ εἶπε «τέκνον μου, πῶς ὀνομάζεσαι; ὁ δὲ Ἅγιος μὲ πραότητα ἀπεκρίθη • «Νικόλαος, ἅγιε Δεσπότα » καὶ παρευθὺς ἀκούσας ὁ Ἐπίσκοπος τὸν Ἅγιον, εἶπε πρὸς αὐτόν, ἀκολούθει μοι.» Καὶ λαβὼν αὐτὸν ἐκ τῆς χειρός, τὸν ἔφερεν εἰς τοὺς ἄλλους ἐπισκόπους καὶ κληρικούς, καὶ ὡς τὸν εἶδον, εὐχαρίστησαν τὸν Θεὸν ὅπου τοὺς ἔδωκε τοιοῦτον ποιμένα. Καὶ χειροτονήσαντες αὐτὸν ἀρχιερέα, εἶπον πρὸς τὸν λαόν, «δεχθῆτε ἀδελφοὶ τὸν ἄξιον ἀρχιερέα καὶ ποιμένα τὸν ἀπὸ Θεοῦ ἀπεσταλμένον.» Καὶ τὰ μὲν περὶ τῆς χειροτονίας του οὕτως ἐγένοντο• ὅσους δὲ κόπους καὶ πόνους, ἀγρυπνίας καὶ νηστείας, ἐλεημοσύνας καὶ λοιπὰς ἀγαθοεργίας ἐποίησεν, δὲν δύναται τὶς νὰ τάς διηγηθῇ. Ἀλλ' ὁ Διάβολος ὁ φθόνων τὸ καλόν, τὶ κατώρθωσε; βλεπῶν τὴν εὐσέβειαν πληθυνομένην καὶ τοὺς χριστιανοὺς αὐξανομένους, δὲν ὑπέφερε, ἀλλὰ παρακινήσας δύο βασιλεῖς κατὰ τῶν χριστιανῶν, τὸ ζεῦγος τοῦ Διαβόλου, τὰ θηρία τὰ ἀνήμερα, τοὺς διώκτας τῆς εὐσεβείας, τὸν Διοκλητιανὸν καὶ Μαξιμιανόν, ἐν ἔτει τ'. (300), οἵτινες ἐθέσπισαν μεγάλας τιμωρίας καὶ βάσανα ἀνυπόφορα κατὰ τῶν χριστιανῶν• ὡς καὶ τοπάρχας ὠμοτάτους καὶ ἀπανθρώπους ἔστειλαν, οἵτινες ἐκήρυττον πανταχοῦ, ὅτι ὅστις εἶναι χριστιανὸς εἰ μὲν θέλει νὰ ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν θὰ λάβῃ μεγάλας τιμὰς ἀπὸ τοὺς βασιλεῖς• εἰ δὲ καὶ μένει χριστιανὸς καὶ δὲν σέβεται τὰ εἴδωλα, θὰ λάβει μεγάλας τιμωρίας καὶ βάσανα. Ἐκ τῶν χριστιανῶν πολλοὶ ὡμολόγησαν παρρησία τὸν Χριστὸν ὡς Θεον ἀληθῆ, καὶ ἀπέθανον μετὰ πολλῶν βασάνων, ἄλλοι δὲ ἐκ φόβου ἠρνοῦντο φεῦ ! τὸν Χριστὸν καὶ ἐθυσίαζον εἰς τὰ εἴδωλα• οἱ φοβούμενοι δὲ καὶ μὴ θέλοντες νὰ ἀρνηθοὺν τὸν Χριστὸν οὐδὲ νὰ θυσιάσουν εἰς τὰ εἴδωλα, ἔφευγον εἰς τὰ ὅρη καὶ σπήλαια κρυπτόμενοι. Λοιπὸν οἱ ὁρισμοὶ τῶν βασιλέων τούτων ἔφθασαν καὶ εἰς τὰ Μύρα, εἰς τὴν ἐπισκοπὴν τοῦ Ἁγίου, καὶ εὑρόντες τὸν Ἅγιον οἱ τοπάρχαι, πολὺ τὸν ἐπαίδευσαν καὶ τὸν ἐφυλάκισαν ὅμου μετὰ τῶν ἄλλων χριστιανῶν, ὑποφέροντα πεῖναν, δίψαν, καὶ πᾶσαν κακοπάθειαν. Ἔμεινε λοιπὸν ὁ Ἅγιος ἐν τῇ φυλακῇ ἱκανὸν καιρὸν διδάσκων τοὺς χριστιανοὺς νὰ μείνουν στερεοὶ εἰς τὴν πίστιν. Ὁ μὲν ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας Διάβολος οὕτως εἰργάσθη, ὁ δὲ Θεὸς ὁ τὸ τοῦ ἀνθρώπου συμφέρον θέλων, οὕτως οἰκονόμησε• οἱ μὲν δύο ἀσεβέστατοι βασιλεῖς ἐκεῖνοι ἀποθανόντες ἐπορεύθησαν εἰς τὴν γέεναν τοῦ πυρός, καὶ ἀντ' αὐτῶν ἐβασίλευσεν ὁ χριστιανικώτατος μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ υἱὸς τῆς ἁγίας Ἑλένης καὶ Κώνσταντος τοῦ Χλωροῦ, καὶ διέταξε πανταχοῦ ὅπου εὑρίσκεται χριστιανὸς ἐν τῇ φυλακῇ νὰ ἐλευθεροῦται, αἱ Ἐκκλησίαι νὰ ἀνοικοδομοῦνται, καὶ αἱ εἰδωλολατρικαὶ νὰ ἀφανίζωνται. Ἀμέσως λοιπὸν οἱ χριστιανοὶ ἐκ τῶν φυλακῶν ἐλευθερώθησαν ὡς καὶ ὁ Ἅγιος, καὶ ἀποκατέστη πάλιν ἀρχιερεὺς καὶ ποιμὴν τῶν Μυρέων. Μετὰ ταῦτα λοιπόν, οἱ ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ του εὑρισκόμενοι εἰδωλολατρικοὶ βωμοὶ εἰς οὓς κατοίκουν οἱ δαίμονες καὶ ἐπροσκυνοῦντο παρὰ τῶν ἀνθρώπων, κατεκρημνίζοντο διὰ προσευχῆς τοῦ Ἁγίου καὶ ἐδιαλύοντο εἰς χῶμα, οἱ δὲ δαίμονες ἔφευγον εἰς τὸν ἀέρα κλαίοντες τὴν συμφορὰν τῶν. Ἦτο δὲ ἐκεῖ καὶ εἰς μέγας βωμὸς εἰδωλολατρικός, διαφορετικὸς τῶν ἄλλων κατά τε τὸ ὕψος καὶ τὸ πλᾶτος, τὸν ὁποῖον ὠνόμαζον οἱ εἰδωλολάτραι τῆς θέας Ἀρτέμιδος, ἤτοι τῆς Σελήνης. Ἠβουλήθη ὁ Ἅγιος νὰ ἀφανίσῃ καὶ ἐκεῖνον• καὶ ποιήσας προσευχήν, παρευθὺς ἔπεσεν ὁ βωμὸς καὶ τὰ εἴδωλα ὡς τὰ φύλλα τοῦ δένδρου ἐκ μεγάλου ἀνέμου τὸ φθινόπωρον, καὶ οἱ κατοικοῦντες δαίμονες ἔφευγον κλαίοντες καὶ λέγοντες εἰς τὸν Ἅγιον, «ἀδίκησες μας, ἡμεῖς δὲν σοῦ ἐπταίσαμεν, καὶ σὺ μᾶς διώκεις ἀπὸ τὸν οἶκον μας ἔδω ἔχομεν τὴν κατοικίαν μας πλανῶντες τοὺς ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι ἐμᾶς ἐλάτρευον, καὶ τώρα ποῦ νὰ ὑπάγωμεν;» λέγει πρὸς αὐτοὺς ὁ Ἅγιος • «πορεύθητε εἰς τὸ πῦρ τὸ ἐξώτερον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ Διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ.» Καὶ περὶ τῶν βωμῶν οὕτως ἔγεινε. Εἰς τὸ εἰκοστὸν ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου, ἦτό τις ἄνθρωπος ὀνόματι Ἄρειος, πεπαιδευμένος κατῴκει δὲ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, καὶ ὁ ἅγιος Πέτρος ὁ μάρτυς καὶ ἀρχιερεύς, τὸν ἐχειροτόνησε διάκονον • χειροτονηθεὶς δὲ ἤρχισε νὰ λέγῃ λόγια βλάσφημα κατὰ τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι Θεὸς ἀληθής, ἀλλὰ κτίσμα καὶ ποίημα Θεοῦ. Ἱδὼν δὲ ὁ ἀρχιερεὺς ὅτι εἶναι βλάσφημος τὸν ἐξέβαλεν ἐκ τῆς διακονίας. Μετὰ δὲ τὸν θάνατον τοῦ Ἁγίου Πέτρου ἔλαβε τὴν ἀρχιερωσύνην τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀχιλλὰς εἰς τὸ ὄνομα, ὅστις μετέφερε τὸν Ἀρεῖον εἰς τὴν εὐσέβειαν χειροτονήσας αὐτὸν καὶ πρωτόπαπαν Ἀλεξανδρείας. Ἕως μὲν ἦτο ἀρχιερεὺς Ἀχιλλὰς διετήρει τὴν εὐσέβειαν ὁ ἀσεβέστατος Ἄρειος, ἀποθανὼν δὲ ὁ Ἀχιλλὰς καὶ λαβὼν τὴν ἀρχιερωσύνην ὁ ἅγιος Ἀλέξανδρος, πάλιν ἤρχισε νὰ βλασφήμη καὶ περισσότερα. Βλεπῶν δ' αὐτὸν ὁ ἀρχιερεὺς τὸν ἐκάθηρε καὶ ἀνεθεμάτισε, οὗτος δὲ ἐξηκολούθει τὰ τῆς αἱρέσεώς του, σύρας μετ' αὐτοῦ καὶ τὸν Εὐσέβιον μητροπολίτην Νικομηδείας, τὸν Παυλίνον τὸν ἀρχιερέα τῆς Τυρου καὶ ἄλλον Εὐσέβιον μητροπολίτην Καισαρείας, οὐ μόνον αὐτούς, ἀλλὰ καὶ πολλοὺς κληρικοὺς καὶ Ἀρχιερεῖς.
Ἀντιοχείας, Μακάριος Πατριάρχης Ἱεροσολύμων, ὁ ἅγιος Παφνούτιος ὁ ὁμολογητής, ὁ ἅγιος Σπυρίδων ἀρχιερεὺς Τριμυθοῦντος• μετ' αὐτῶν ἦτο καὶ ὁ μέγας καὶ θαυματουργὸς Νικόλαος. Καθήσας ὁ βασιλεὺς εἰς τὸν θρόνον, ἐκάθισαν ἐξ ἑκάστου μέρους ἀπὸ ἑκατὸν πεντήκοντα ἐννέα πατέρες, συζητοῦντες αὐτοὶ καὶ ὁ Ἄρειος μὲ πολλὴν ἀγωνίαν. Βλεπῶν δὲ ὁ ἅγιος Νικόλαος ὅτι ὁ Ἄρειος ἐπρόκειτο νὰ ἀποστομώση ὅλους τοὺς Ἀρχιερεῖς, θείῳ ζήλῳ κινούμενος, ἐσηκώθη καὶ ἔδωκεν ἐν ῥάπισμα, ὅπου ἐσείσθησαν τὰ μέλη του. Παραπονεθεὶς δὲ ὁ Ἄρειος λέγει πρὸς τὸν βασιλέα, «Βασιλεῦ δικαιότατε, εἶναι δίκαιον ἔμπροσθεν τῆς βασιλείας σου νὰ κτυπᾶ τις τὸν ἄλλον; ἐὰν μὲν ἔχῃ λόγον ἂς ὁμιλῇ ὡς καὶ οἱ λοιποὶ πατέρες ἐὰν δὲ εἶναι ἀμαθής, ἂς σιωπᾷ ὡς καὶ οἱ ὅμοιοί του διατὶ νὰ μὲ ῥαπίση ἔμπροσθεν τῆς βασιλείας σου;» Ἀκούσας ὁ βασιλεὺς πολὺ τοῦ ἐκακοφάνη καὶ λέγει πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς «ἅγιοι ἀρχιερεῖς, νόμος εἶναι ὅτι ὅστις σηκῶση χέρι ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως διὰ νὰ κτυπήση τινὰ νὰ τοῦ κόπτεται, ἀφίνω τοῦτο ὅπως τὸ κρίνῃ ἡ ἁγιότης σας.» Ἀπεκρίθησαν οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ εἶπον. «Μεγαλειότατε, ὅτι μὲν κακῶς ἔπραξεν ὁ ἀρχιερεὺς τὸ ὁμολογοῦμεν ὅλοι μας πλὴν παρακαλοῦμεν σέ, τώρα μὲν ἂς τὸν καθήρωμεν καὶ ἂς τὸν φυλακίσωμεν, καὶ μετὰ τὴν διάλυσιν τῆς Συνόδου, τότε θέλομεν τὸν καταδικάσει.» Καθήραντες δὲ αὐτὸν καὶ φυλακίσαντες, ἐφάνη τὴν νύκτα ἐκείνην ὁ Χριστὸς καὶ ἡ Θεοτόκος ἐν τῇ φυλακῇ καὶ λέγουν «Νικόλαε, διατὶ εἶσαι φυλακισμένος ;» Καὶ ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη, «διὰ τὴν ἰδικήν σας ἀγάπην». λέγει πρὸς αὐτὸν ὁ Χριστός, «λαβὲ αὐτό» καὶ τοῦ ἔδωκε τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον, ἡ δὲ Θεοτόκος τοῦ ἔδωκε τὸ ἀρχιερατικὸν ὠμοφόριον. Τὴν ἐπαύριόν τινες γνωστοὶ του τοῦ ἔφερον ἄρτον, καὶ βλέπουσιν ὅτι ἦτο λυτὸς ἐκ τῶν δεσμῶν• καὶ εἰς μὲν τὸν ὦμον του ἐφόρει τὸ ὠμοφόριον, εἰς δὲ τάς χεῖρας ἐκράτει ἀναγινώσκων τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον• καὶ ἐρωτήσαντες ποῦ τὰ εὗρε, τοὺς εἶπε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν. Μαθὼν τοῦτο ὁ βασιλεὺς ἐξέβαλεν ἐκ τῆς φυλακῆς αὐτὸν καὶ ἐζήτει συγχώρησιν, ὡς καὶ ὅλοι οἱ λοιποί. Διαλυθείσης δὲ τῆς συνόδου, ἐπέστρεψαν ἅπαντες οἱ ἀρχιερεῖς, ὡς καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος εἰς τὴν ἐπαρχίαν του.
ια. Πεῖνα μεγάλη ἐγένετο τότε εἰς τὴν Λυκίαν, τὴν ὁποίαν δὲν ἐνθυμοῦντο ποτὲ οἱ ἄνθρωποι, καὶ πολὺ ἐστενοχωροῦντο, ὡς καὶ τὰ Μύρα, ἡ ἐπαρχία τοῦ Ἁγίου ἐκινδύνευε νὰ καταστραφῇ. Ἀλλ' ὁ Ἅγιος λυπούμενος τὸ ποίμνιόν του, τὶ ἐνήργησε; Πλοίαρχός τις ἐφόρτωσε τὸ πλοῖον του σῖτον διὰ τὴν Γαλλίαν, φαίνεται δὲ τὴν νύκτα ὁ ἅγιος Νικόλαος καθ' ὕπνον καὶ τοῦ λέγει; «τὸν σῖτον νὰ τὸν ἠπάγης εἰς τὰ Μύρα τῆς Λυκίας, καὶ ὄχι εἰς τὴν Γαλλίαν, διότι ἐκεῖ εἶναι πεῖνα μεγάλη καὶ θὰ τὸν ἐξοδεύσης μὲ μεγάλην τιμήν, καὶ γρήγορα · λαβὲ δὲ καὶ ὡς ἀρραβῶνα τρία φλωρία, καὶ ἅμα φθάσῃς, λαμβάνεις καὶ τὰ ἐπίλοιπα χρήματα. Ἐξυπνήσας τὴν πρωίαν εὗρεν εἰς χεῖράς του τὰ νομίσματα, καὶ διηγηθεὶς τοῦτο εἰς τοὺς ναύτας, ἔδειξε καὶ τὰ νομίσματα καὶ ἀνεχώρησαν διὰ τὰ Μύρα τῆς Λυκίας, διότι ἐννόησεν ὁ πλοίαρχος ὅτι ἦτο ἐκ τοῦ Θεοῦ τοῦτο, καὶ ὅτι ἤθελον ὠφεληθῇ. Φθάσαντες εἰς τὰ Μύρα πώλησαν τὸν σῖτον μὲ ὠφέλειαν, οἱ δὲ ἄνθρωποι τοῦ τόπου ἐκείνου ἐδόξαζον τὸν Θεὸν ὅστις πάντοτε φροντίζει διὰ τοὺς εἰς αὐτὸν ἐλπίζοντας. Ἤθελον παύσει ἕως ἔδω τὸν λόγον μου διηγούμενος τά τοῦ Ἁγίου κατορθώματα, ἐπειδὴ καὶ ἡ ὥρα παρῆλθε. Σᾶς παρακαλῶ λοιπὸν νὰ ἀκούσετε μετὰ προσοχῆς καὶ τὰ ἐπίλοιπα τῆς διηγήσεως καὶ νὰ τελειώσω τὸν λόγον μου.
ιβ' . Εἰς τῆς Λυβίης τὰ μέρη ἦτο πόλις, ἥτις ὠνομάσθη παρὰ τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου μεγάλη Φρυγία, ἦτο δὲ καὶ ἅλλῃ μικρὰ Φρυγία πέραν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τὴν ὁποίαν οἱ Ἕλληνες τὴν ὀνομάζουν Τρωάδα. Εἰς τὰ μέρη τῆς μεγάλης Φρυγίας κατοίκουν ἔθνη ἀλλόφυλα καὶ ξένα, ἅπερ ὠνομάζοντο Ταηφάλοι. Ἐπαναστατήσαντες δὲ ἔκαμαν ἰδικήν των βασιλείαν, χωρισθέντες ἐκ τῆς βασιλείας Κωνσταντίνου. Ἀκούσας ὁ μέγας Κωνσταντῖνος τὴν διαίρεσιν τῶν Φρυγέων, ἔπεμψε τρεῖς στρατηγοὺς μὲ ἱκανὸν στρατὸν ὅπως εἰρηνεύσωσιν αὐτούς• ὠνομάζοντο δὲ ὁ στρατηγοί, ὁ μὲν εἰς Νεποτιανός, ὁ δεύτερος Οὖρσος καὶ ὁ τρίτος Ἐρπυλίων. Πλέοντες καὶ οἱ τρεῖς, ἔφθασαν εἰς τὸν λιμένα τῶν Μυραίων, καλούμενον Ἀδριακην, καὶ ἐπειδὴ ἦτο κακοκαιρία, ἔμενον ἐκεῖ, ἕως νὰ ἔλθῃ καιρὸς κατάλληλος• οἱ δὲ στρατιῶται ἔχοντες συνήθειαν εἰς τὴν ἁρπαγήν, εἰσῆλθον εἰς τὴν πόλιν, ὅπως ἀγοράσωσι δῆθεν ἄρτους, ἐκ τούτου δὲ ἐγένετο μεγάλη σύγχυσις εἰς τὴν ἀγορὰν τῶν Μυραίων διότι ἥρπαζον ὅ,τι εὕρισκον• ὁ δὲ Ἅγιος ἀκούσας τὴν σύγχυσιν, ἐπορεύθη εἰς τὸν λιμένα, εὗρε τοὺς στρατηγούς, καὶ λέγει πρὸς αὐτοὺς• «διατὶ ἀξιότιμοι ἀφήσατε τοὺς στρατιώτας καὶ ἦλθον καὶ καταστρέφουν τὴν πόλιν καὶ ἁρπάζουν ὑπηκόων ἀνθρώπων τοῦ βασιλέως τὰ ἑαυτῶν πράγματα καὶ ζημιώνουν αὐτούς;» Οἱ δὲ στρατηγοὶ εἶπον• «ἡμεῖς δὲν γνωρίζομεν Ἅγιε τοῦ Θεοῦ περὶ τούτου τίποτε, διότι ὁ βασιλεὺς μᾶς ἔστειλεν εἰς τοὺς ἐπαναστατήσαντας Ταηφάλους ὅπως τοὺς εἰρηνεύσωμεν, ἀλλὰ καιρὸς δὲν μᾶς κάμνει νὰ ἀναχωρήσωμεν, καὶ μένοντες περιμένοντες νὰ καλοσυνεύση ὁ καιρός. Ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη• «Καὶ ἐπειδὴ διὰ νὰ εἰρηνεύσετε κόσμον σᾶς ἔστειλεν ὁ βασιλεύς, διατὶ ἤλθετε εἰς ἀγαπημένον κόσμον, καὶ ποιεῖτε σύγχυσιν;» Ὡς ἤκουσαν οἱ χιλίαρχοι, ἐφοβήθησαν ὡς χριστιανοὶ καὶ ἀγαθοὶ ἄνθρωποι ὅπου ἦσαν, καὶ λέγουν πρὸς τὸν Ἅγιον. «Τὶς εἶναι δεσπότα Ἅγιε ὅπου ποιεῖ τὴν σύγχυσιν;» Ὁ δὲ Ἅγιος ἀπεκρίθη• «Ὑμεῖς εἶσθε ἐκεῖνοι• ἐπειδὴ ἀφήνετε τοὺς στρατιώτας σας καὶ κάμνουν ἁρπάγην εἰς τὴν δημόσιον ἀγοράν, ὑμεῖς πταίετε.» Καὶ ἀμέσως πορευθέντες εἰς τὴν ἀγορὰν ἄλλους ἐκ τῶν στρατιωτῶν ἔδερον, ἄλλους συνεβούλευον• καὶ οὕτως εἰρήνευσαν τὰ πράγματα. Τότε ὁ Ἅγιος λαβὼν τοὺς στρατηγοὺς εἰς τὴν Μητρόπολιν, φιλοξενήσας αὐτοὺς ἀρκούντως, καὶ ὡς καλὸς πατὴρ συμβουλεύσας καὶ εὐχηθείς, ἀπέστειλεν εἰς τὸν λιμένα τῶν Μυραίων εὐχαριστημένους.
ιγ' . Καὶ οἱ μὲν στρατηγοὶ μετὰ τοῦ στρατοῦ εἰσῆλθον εἰς τὸ πλοῖον νὰ ἀναχωρήσουν, ὁ δὲ Ἅγιος ἐπέστρεψεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ πάραυτα βλέπει ἄνδρας τε καὶ γυναίκας κλαίοντας καὶ παρακαλοῦντας τὸν Ἅγιον ὅπως προφθάση καὶ ἐλευθερώσῃ τρεῖς ἐκ τῶν συγγενῶν των τοὺς ὁποίους ἀδίκως ὁ διοικητὴς τοῦ τόπου Εὐστάθιος κατεδίκασεν εἰς θάνατον δωροδοκηθεὶς παρὰ τῶν ἐχθρῶν. Γνωρίσας ὁ Ἅγιος τὸ ἄδικον τοῦτο καὶ παραλαβῶν μεθ' ἑαυτοῦ τοὺς τρεῖς στρατηγοὺς ἔσπευσε δρομαίως μετ' αὐτῶν ὅπως φθάσῃ εἰς τὸν τόπον τῆς καταδίκης καὶ σώσῃ αὐτοὺς• συναντῶν δὲ καθ' ὁδὸν ἀνθρώπους ἠρώτα ἐὰν εἴδαν αὐτοὺς καὶ πληροφορούμενος ἔσπευδε διὰ νὰ τοὺς ἀπαλλάξῃ ἐκ τοῦ θανάτου• φθάσας δὲ ἰδρωμένος• ἀφήρεσεν ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ δημίου τὴν σπάθην ὅπου ἤθελεν ἀποκεφαλίσει αὐτούς, καὶ λύσας αὐτοὺς ἐκ τῶν δεσμῶν ἀπέστειλε χαίροντας, καὶ δοξάζοντας τὸν Θεὸν καὶ τὸν ἅγιον Νικόλαον ὅστις τοὺς ἠλευθέρωσε. Διαδοθείσης τῆς φήμης εἰς τὴν πόλιν, ἔτρεχον ἄνδρες καὶ γυναῖκες εἰς τὸ γεγονός. Ὁ δὲ Εὐστάθιος ἱππεύσας ἔτρεχε νὰ ἴδῃ καὶ αὐτὸς τὸ γεγονός. Ὁ δὲ Ἅγιος ὡς εἶδεν αὐτὸν τὸν ἤλεγξε διότι ἔκαμεν ἄδικον κρίσιν, δωροδοκηθείς, καὶ κατεδίκασε τοὺς ἀθῴους ἀνθρώπους• αὐτὸς δὲ ὡμολόγησεν ὅτι ὁ Σιμωνίδης καὶ Εὐδόξιος οἱ πρῶτοι τοῦ τόπου ἐμαρτύρησαν περὶ αὐτῶν καὶ διὰ τοῦτο ἐξέδωκε τοιαύτην ἀπόφασιν• ὁ δὲ Ἅγιος διεμαρτυρήθη ἐνώπιον τῶν τριῶν στρατηγῶν ὅτι θὰ καταγγείλῃ τὴν πρᾶξιν εἰς τὸν βασιλέα μέγαν Κωνσταντῖνον, ὅπως μάθῃ ὅτι εἶναι ἄδικος κριτής. Ὁ δὲ Εὐστάθιος ἀκούσας ταῦτα καὶ φοβηθεὶς ἔπεσεν εἰς τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου ζητῶν συγχώρησιν καὶ ὁμολογήσας τὴν ἄδικον κρίσιν ὅπου ἔκαμε• ὁ δὲ Ἅγιος συγχωρήσας αὐτὸν ἀπέστειλεν εἰς τὴν πόλιν.ιδ . Ταῦτα πάντα εἶδον οἱ τρεῖς στρατηγοί, καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸ πλοῖον ἀνεχώρησαν καὶ φθάσαντες εἰς Φρυγίαν εἰρήνευσαν τοὺς Ταηφάλους, καὶ ἐπιστρέψαντες εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ προσκυνήσαντες τὸν βασιλέα, ἀνέφεραν τὴν ὑπόθεσιν πῶς εἰρήνευσαν τοὺς Ταηφάλους• ὁ δὲ βασιλεὺς τοὺς ἐτίμησε καὶ πλεῖστα χαρίσματα τοὺς ἔδωκε, καὶ εἰς μεγαλητέραν τιμὴν τοὺς ἀνύψωσε. Ἀλλὰ τὶ τὸ μετὰ ταῦτα; ἀκούσατε παρακαλῶ διὰ νὰ γνωρίσητε τὶ κάμνει ὁ φθόνος εἰς τὸν ἄνθρωπον. Οἱ μὲν τρεῖς στρατηγοὶ ἐκεῖνοι, ὁ Νεποτιανός, ὁ Οὖρσος καὶ Ἐρπυλίων διέτριβον εἰς τὰ βασίλεια, ὡς πρῶτοι τοῦ βασιλέως φθονεροὶ δὲ τίνες ἄνθρωποι τοῦ βασιλέως, μὴ δυνάμενοι νὰ βλέπωσιν αὐτοὺς οὕτω τιμωμένους, ὑπῆγον εἰς τὸν τοῦ βασιλέως ἐπίτροπον Ἀβλάβιον ὀνόματι, καὶ λέγουν · «εἶδες τὶ ἔκαμαν οἱ τρεῖς στρατηγοὶ; ὁ βασιλεὺς τοὺς ἔπεμψε νὰ εἰρηνεύσουν τοὺς Ταηφάλους, αὐτοὶ δὲ συνεννοηθέντες μετ' αὐτῶν, σκέπτονται νὰ πείσωσι τοὺς μετ' αὐτῶν στρατιώτας νὰ ἐπαναστατήσωσι μετὰ τῶν Ταηφάλων καὶ βασιλεύσωσιν αὐτοί.» Ταῦτα ὡς ἤκουσεν ὁ Ἀβλάβιος εἶχε κατὰ νοῦν, πῶς νὰ γένῃ ἡ ὑπόθεσις• αὐτοὶ ὅμως ἰδόντες ὅτι ἄνευ χρημάτων δὲν γίνεται τίποτε, ἔδωκαν εἰς αὐτὸν χρήματα καὶ οὗτος ἐφυλάκισεν αὐτούς, μὴ ἠξεύροντος τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου. Ἔμενον δὲ ἀρκετὰ ἔτη εἰς τὴν φυλακήν, χωρὶς νὰ ἠξεύρουν τὴν αἰτίαν. Οἱ δὲ φθονεροὶ ἐκεῖνοι ἄνδρες φοβούμενοι μὴ φανερωθοὺν εἴς τε τὸν Ἀβλάβιον καὶ τὸν βασιλέα ψεῦσται, ἔφερον εἰς τὸν Ἀβλάβιον καὶ ἄλλα περισσότερα χρήματα καὶ ἐζήτησαν νὰ διατάξῃ ὅπως φονευθῶσι τὸ συντομώτερον, μήπως, δῆθεν, συνεννοηθῶσι μετὰ τῶν Ταηφάλων ὄντες ἐν τῇ φυλακῇ καὶ ἔλθωσιν πρὸς ἀπελευθέρωσίν των. Βλέπων δὲ ὁ Ἀβλάβιος ὅτι καὶ εἰς φόνον τὸν βιάζωσι, τρέχει πρὸς τὸν βασιλέα μὲ λυπημένον πρόσωπον καὶ λέγει πρὸς αὐτὸν «Μεγαλειότατε, οἱ τρεῖς στρατηγοὶ Νεποτιανός, Οὖρσος καὶ Ἐρπυλίων ὅπου ἔπεμψας νὰ εἰρηνεύσουν τοὺς Ταηφάλους, αὐτοὶ τοὺς ἔφερον εἰς τὸν ἑαυτόν των καὶ σκέπτονται ἵνα ἐπαναστατήσωσι κατὰ τῆς βασιλείας σου, λοιπὸν ἐγὼ τοὺς ἐφυλάκισα, καὶ νὰ διατάξῃς ἣ νὰ φονευθῶσι, ἣ νὰ σκεφθῇς πως νὰ ἀπαλλαγῇς ἐκ τῶν χειρῶν αὐτῶν καὶ ἴδωσι καὶ ἄλλοι διὰ νὰ σωφρονισθῶσι.»
ιε. Ταῦτα ἀκούσας ὁ βασιλεὺς καὶ νομίζων ὅτι ὁ Ἀβλάβιος λέγει ἀλήθειαν, διέταξε νὰ τοὺς ἀναγγείλωσιν ὅτι αὔριον ἀποκεφαλίζονται. Γράψας ὁ Ἀβλάβιος τὴν ἀπόφασιν, ἔστειλεν εἰς τὴν φυλακὴν νὰ τοὺς δοθῇ ἡ ἀγγελία. Ἐλθὼν ὁ δεσμοφύλαξ κλαίων εἰς τὴν φυλακήν, ἀνήγγειλε τὴν καταδίκην αὐτῶν ἢν ὥρισεν ὁ βασιλεύς, λέγων «ὅτι τὴν αὔριον ἀποκεφαλίζεσθε, ὅ,τι λοιπὸν ἔχετε νὰ διατάξητε διὰ τάς οἰκογενείας σας καὶ τάς περιουσίας σας κάμετε τὸ συντομώτερον» καὶ ὁ μὲν δεσμοφύλαξ εἶπε ταῦτα, ἐκεῖνοι δὲ ἀκούσαντες τὴν ἀπόφασιν παρέλυσαν τὰ μέλη των, μὴ γνωρίζοντες διὰ ποίαν αἰτίαν ἐδόθη τοιαύτη καταδικαστικὴ ἀπόφασις δι αὐτούς. Ἔλεγον δὲ πρὸς ἀλλήλους• «τὶ ἐπταίσαμεν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ βασιλέως καὶ ἐκαταδικάσθημεν οὕτως; τὶς ἡ ἁμαρτία μας καὶ θέλουν νὰ μᾶς φονεύσωσι;» Λέγει ὁ Νεποτιανὸς• «ἐπειδὴ εἰς αὐτὸ τὸ σημεῖον ἐφθάσαμεν, ἀδελφοί μου, τώρα ἀνθρώπινος δύναμις δὲν δύναται νὰ μᾶς ἐλευθερώσῃ• ἐνθυμεῖσθε τὶ συνέβη εἰς τὰ Μύρα τῆς Λυκίας ἀπὸ τὸν μέγαν Νικόλαον ὅστις ἠλευθέρωσεν ἐκ τοῦ ἀδίκου θανάτου τοὺς τρεῖς ἄνδρας; ὁ αὐτὸς γνωρίζει δι ἡμᾶς ὅτι δὲν ἔχομέν τινα νὰ μᾶς βοηθήσῃ• εἰς μεγάλην θλῖψιν καὶ ὀδύνην καρδίας εὑρισκόμεθα καὶ οὔκ ἐστιν ὁ ἐλευθερώσων ἐκ τοῦ κινδύνου τούτου ἡ φωνὴ μας ἐξηφανίσθη, ἡ γλῶσσα μας ἐξηράνθη καὶ δὲν δυνάμεθα νὰ δεηθῶμεν, ἐλᾶτε νὰ παρακαλέσωμεν τὸν Θεὸν καὶ τὸν Ἅγιον μήπως φθάσῃ ἡ πρεσβεία του καὶ μᾶς ἐλευθερώσῃ τοὺς ἀναιτίους, ὅπου δὲν γνωρίζομεν τίποτε.» Ἤκουσαν καὶ οἱ ἄλλοι, καὶ μετὰ δακρύων ἔκραξαν λέγοντες• «Κύριε ὁ Θεὸς τοῦ πατρὸς ἡμῶν Νικολάου, ὅπου ἠλευθέρωσες ἀπὸ τὸν ἄδικον θάνατον τοὺς τρεῖς ἄνδρας εἰς τὰ Μύρα, πρόφθασον Κύριε καὶ μὴ παρίδῃς τὴν ἀδικίαν ταύτην, μηδὲ λησμονήσης τὸν θάνατον μας, ἐλευθέρωσον μας ἐκ τῶν χειρῶν τῶν ἐχθρῶν μας, πρόφθασον εἰς βοήθειαν ἡμῶν ὅτι αὔριον θανατούμεθα.» Καὶ οἱ μὲν ἐν τῇ φυλακῇ ὅλην τὴν νύκτα οὕτως ἐδέοντο τοῦ Θεοῦ. Βλέπων δὲ ὁ Θεὸς τὴν ἀδικίαν, καὶ θέλων νὰ δοξάσῃ τὸν Ἅγιον, τὶ οἰκονόμησε; Τὴν νύκτα ἐκείνην πρὸς τὸ ἐξημέρωμα φαίνεται ὁ μέγας Νικόλαος εἰς τὸν βασιλέα Κωνσταντῖνον, καὶ τοῦ λέγει «βασιλεῦ, τοὺς τρεῖς ἄνδρας ὅπου θέλεις νὰ φονεύσῃς, σήκω γρήγορα καὶ ἐλευθέρωσε τους, εἴτε ἄλλως θὰ κάμω δέησιν εἰς τὸν Θεὸν νὰ σοῦ κόψῃ τὴν ζωήν.» Λέγει ὁ βασιλεύς, «ποῖος εἶσαι σὺ ὅπου μὲ φοβερίζεις; καὶ πῶς ἦλθες τώρα παρὰ τὴν ὥραν εἰς τὰ βασίλεια;» Ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη «ἐγὼ εἶμαι ὁ ἀρχιερεὺς τῶν Μυραίων Νικόλαος, καὶ μὲ ἔστειλεν ὁ Θεὸς νὰ σοῦ εἴπω, διὰ νὰ ἐλευθερώσῃ τοὺς τρεῖς ἀδικουμένους.» Παρευθὺς ὁ βασιλεὺς ἐξύπνησεν, ὁ δὲ Ἅγιος ἐπῆγε καὶ εἰς τὸν ἔπαρχον. Ἀβλάβιον καὶ τοῦ λέγει «Ἀβλάβιε, εἰς τὸν νοῦν βεβλαμμένε, διατὶ ἔλαβες χρήματα καὶ ἠδίκησας τοὺς τρεῖς ἄνδρας οἱ ὁποῖοι καθόλου δὲν ἔπταισαν; γρήγορα νὰ τοὺς ἠλευθερώσης, διότι θὰ παρακαλέσω τὸν Θεὸν καὶ θὰ σοῦ κόψῃ τὴν ζωήν.» Ὁ Ἀβλάβιος ἐρωτήσας, «τὶς εἶσαι σὺ;» ὁ δὲ Ἅγιος εἶπεν «ἐγὼ εἶμαι ὁ Νικόλαος ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀρχιερεὺς τῶν Μυραίων.» Ταῦτα εἶπεν ὁ Ἅγιος, καὶ παρευθὺς ἐξύπνησεν ὁ Ἀβλάβιος, καὶ ἐσκέπτετο τὶ ἐσήμαινε τὸ ὅραμά του.
ιστ . Σκεπτόμενος ὁ Ἀβλάβιος ἔφθασαν οἱ ὑπηρέται τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου καὶ τοῦ λέγουν · «σπεῦσον ὅτι ὁ βασιλεὺς σὲ ζητεῖ,» ὑπῆγεν ἀμέσως, ὁ δὲ βασιλεὺς ἤρχισε νὰ τοῦ διηγῆται τὸ ὄνειρον ὅπου εἶδε. Λέγει ὁ Ἀβλάβιος. «Βασιλεῦ, καὶ ἐγὼ τὸ αὐτὸ ὄνειρον εἴδα εἰς τὸν ὕπνον μου, δὲν δύναμαι δὲ νὰ καταλάβω τὶ συμβαίνει• λοιπὸν ἂς φέρωμεν τοὺς τρεῖς ἄνδρας νὰ τοὺς ἐξετάσωμεν». Τοὺς ἔφεραν λοιπόν, καὶ τοὺς λέγει ὁ βασιλεύς• «τὶ μαγείας ἐκάματε καὶ εἴδομεν αὐτὰ τὰ φοβερὰ ὄνειρα καὶ δὲν ἠδυνήθημεν νὰ κοιμηθῶμεν;»• ἐκεῖνοι δὲ ἔβλεπον ὁ εἰς τὸν ἄλλον καὶ ἔκλαιον. Βλέπων ὁ βασιλεὺς ὅτι ἐκ τῶν δακρύων καὶ ἐκ τοῦ φόβου δὲν ἠδύναντο νὰ ἀπαντήσουν, τοὺς ὡμίλησε μὲ ἡμερότητα, καὶ τοῖς λέγει• «ἀποκρίθητέ μοι, καὶ μὴ φοβῆσθε ἔμπροσθεν τοῦ φίλου σας βασιλέως». Βλέποντες αὐτοὶ τὴν ἡμερότητα τοῦ βασιλέως, εἶπον μετὰ δακρύων. ««Ὢ βασιλεῦ, μαγείας ἡμεῖς δὲν ἠξεύρομεν, οὔτε κἀν λόγον ἄσχημον κατὰ τῆς βασιλείας σου εἴπομέν ποτε, μάρτυρα ἔχομεν τὸν Θεόν, ὅστις βλέπει τὰ πάντα ἐὰν δὲ πότε ἐσκέφθημεν κακὸν κατὰ τῆς βασιλείας σου, σὲ ὁρκίζομεν εἰς τὸν Θεὸν μὴ λυπηθῇς καθόλου καὶ ἡμᾶς καὶ ὅλον τὸ γένος μας, ἀλλὰ νὰ μᾶς ἐξολοθρεύσης. Ἡμεῖς, ὢ βασιλεῦ, ἔχομεν παραγγελίαν ἐκ τῶν γονέων μας, νὰ σεβώμεθα πρῶτον τὸν Θεόν, καὶ δεύτερον τὸν βασιλέα. Ταῦτα μελετῶντες ὅταν μᾶς ἔστειλες εἰς τὴν Φρυγίαν πρὸς τοὺς Ταηφάλους κατεφρονήσαμεν ὅλα καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ ἐτελειώσαμαν τὸ θέλημά σου καὶ ἠλπίζαμεν νὰ μᾶς τιμήσῃς, τώρα δὲ βλέπομεν, οὐ μόνον ἀτιμίαν ἀντὶ τιμῆς, ἀλλὰ καὶ θάνατον ἀπολαμβάνομεν.» Ταῦτα ἀκούσας ὁ βασιλεὺς κατεπράϋνεν ἡ καρδία του καὶ λέγει μὲ ἱλαρότητα πρὸς ἐκείνους, «Εἰπέτε μου τίνα Ἅγιον ἐπεκαλέσθητε εἰς τὴν φυλακὴν κατὰ τὴν νύκτα ταύτην;» Ἀπεκρίθησαν καὶ εἶπον• «ὢ βασιλεῦ πολυχρονεμένε, οὕτως ἐπεκαλούμεθα τὸν Θεὸν κλαίοντες, Κύριε Κύριε, ὁ Θεὸς τοῦ πατρὸς ἡμῶν Νικολάου ὁ ἐλευθερώσας ἐκ τοῦ ἀδίκου θανάτου τοὺς τρεῖς ἄνδρας εἰς τὰ Μύρα, αὐτὸς ἐλευθέρωσον καὶ ἡμᾶς ἀπὸ τὴν συκοφαντίαν ταύτην.» Ὁ δὲ βασιλεὺς ὡς ἤκουσε τὸ ὄνομα τοῦ Νικολάου, λέγει πρὸς αὐτούς• «καὶ τίς ἐστιν ὁ Νικόλαος ὅπου λέγετε καὶ τίνι τρόπῳ ἠλευθέρωσε τοὺς τρεῖς ἄνδρας εἰς τὰ Μύρα, εἴπετε μὲ καταλεπτῶς.ιζ' . Ἀπεκρίθη ὁ Νεποτιανὸς καὶ λέγει πρὸς τὸν βασιλέα• «Ἡμεῖς, μεγαλειότατε, ὅταν ἦτο νὰ ὑπάγωμεν εἰς τὴν μεγάλην Φρυγίαν πρὸς τοὺς Ταηφάλους, ἐπειδὴ ὁ καιρὸς ἦτο ἀκατάλληλος ἀράξαμεν τὸ πλοῖον εἰς τὸν Ἀδριάκην τὸν λιμένα τῶν Μυραίων, οὐ ἦλθεν ὁ μητροπολίτης τῶν Μυραίων Νικόλαος ὅστις μᾶς ἐπεριποιήθη• ἄνθρωπος ἐνάρετος καὶ Ἅγιος, ὅπου ὁ τόπος ἐκεῖνος εἶναι γεμάτος ἀπὸ θαύματα ἅτινα κάμνει καθ' ἑκάστην, καὶ ἄκουσον βασιλεῦ πῶς τὸν εὐλαβοῦνται οἱ ἄνθρωποι τοῦ τόπου, ὡς καὶ ὁ διοικητὴς τοῦ τόπου Εὐστάθιος ὁ ἀντιπρόσωπος τῆς βασιλείας σου. Τινὲς ἄρχοντες τοῦ τόπου ἐσυκοφάντησαν τρεῖς ἄνδρας, καὶ ὁ Εὐστάθιος ὥρισε κατὰ τὸν νόμον νὰ τοὺς ἀποκεφαλίσουν, ὡς καὶ ἡμεῖς οἱ ἄθλιοι μέλλομεν σήμερον νὰ πάθωμεν, καὶ οἱ συγγενεῖς ἐκείνων ἔδραμον εἰς τὸν ἀρχιερέα Νικόλαον, καὶ ἔπεσαν εἰς τοὺς πόδας τοῦ κλαίοντες καὶ λέγοντες• «βοήθησον μας, δοῦλε τοῦ Χριστοῦ, ταύτην τὴν ὥραν, ὅτι ὁ Εὐστάθιος λαβῶν χρήματα, ἀδίκως διέταξε νὰ φονεύσουν τρεῖς ἄνδρας ἐκ τῶν συγγενῶν μας, χωρὶς νὰ πταίσουν τίποτε»• ὡς ἤκουσεν ὁ ἀρχιερεὺς ταῦτα, σπεύδων ἥρπασεν ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ στρατιώτου τὴν σπάθην δι ης ἤθελεν ἀποκεφαλίσει αὐτούς, καὶ οὐδεὶς ἐναντίον του εἶπε τί• ἐὰν δὲν ἔπραξε καλά, οὐδὲ ὁ Εὐστάθιος εἶπε τίποτε, μάλιστα ἔπεσεν εἰς τοὺς πόδας του ζητῶν συγχώρησιν. Ὅλα αὐτά, ὢ βασιλεῦ, εἴδομεν μὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς μας, ἐνθυμούμενοι δὲ τὸ καλὸν ὅπερ ἔκαμεν εἰς τοὺς τρεῖς ἐκείνους ὁ Ἅγιος, ἐπεκαλέσθημεν μετὰ δακρύων τὸν Θεόν, νὰ προφθάση δι' εὐχῶν τοῦ Ἁγίου καὶ εἰς βοήθειαν ἡμῶν.» Ὡς ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς κατενύγη καὶ λέγει πρὸς τοὺς τρεῖς ἐκείνους, «ἐγὼ χαρίζω τὴν ζωήν σας, καὶ νὰ γνωρίζετε ὅτι χάριν τοῦ ἀρχιερέως ἐκείνου ἠλευθερώθητε ἀπὸ τὸν θάνατον, καὶ ὑπάγετε νὰ γίνετε καὶ μοναχοὶ παρ' αὐτοῦ γρήγορα, καὶ νὰ τοῦ εἰπῆτε ὅτι τὸν ἤκουσα καὶ νὰ μὴ μὲ φοβερίζη.» Ταῦτα εἶπεν ὁ βασιλεύς, τοὺς ἔδωκε καὶ ἑν χρυσοῦν Εὐαγγέλιον καὶ χρυσοῦν θυμιατήριον κεκοσμημένον μὲ πολυτίμους λίθους, καὶ δύο μεγάλας κεχρυσωμένας λαμπάδας νὰ τάς ὑπάγουν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ὅπου ἀρχιεράτευεν ὁ μέγας Νικόλαος. Οἱ δὲ λαβόντες ταῦτα ἀνεχώρησαν εἰς τὸν Ἅγιον καὶ ἔγειναν μοναχοί, καὶ ἐκ τῶν ὑπαρχόντων των, ἄλλα μὲν ἐδώρησαν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου, ἄλλα εἰς πτωχούς, καὶ ἄλλα εἰς τοὺς συγγενεῖς των.
ιη. Περὶ τοῦ θαύματος τούτου ἂς παύσω διηγούμενος, ἐπειδὴ ἀρκετὰ εἶπον• ἂς διηγηθῶ δὲ καὶ περὶ ἅλλου ὅπερ εἰς τὴν ζωήν του ἔκαμε, ἔπειτα θὰ εἴπω ὅσα μετὰ θάνατον ἔκαμε, καὶ τότε σὺν Θεῶ θὰ καταπαύσω τὸν λόγον μου. Ναῦται πότε ἐκινδύνευον νὰ πνιγοῦν ταξειδεύοντες • ἀκούοντες δὲ τὰ περὶ τοῦ Ἁγίου, ἐπεκαλέσθησαν αὐτόν, καὶ εἶπον• «ἅγιε Νικόλαε, βοήθησον μας τὴν ὥραν ταύτην, διότι πνιγόμεθα.» Καὶ παρευθὺς ἐφάνη ὁ μέγας Νικόλαος εἰς τὴν πρύμνην τοῦ πλοίου, καὶ λαβῶν τὸ τιμόνιον ἐκυβέρνα• καὶ εἰς τοὺς ναύτας εἶπε• «μὴ φοβῆσθε, ἐγὼ εἶμι μὲ σᾶς · μὲ ἐπεκαλέσθητε καὶ ἤλθαν πρὸς βοήθειαν σας•» καὶ μετ' ὀλίγον ἔπαυσεν ὁ ἄνεμος, ἡ θάλασσα ἡσύχασε καὶ ὁ Ἅγιος ἔγεινεν ἄφαντος. Τότε εἶπον οἱ ναῦται• «ἂς ἀράξωμεν τὸ πλοῖον μας εἰς τὸν λιμένα τῶν Μυραίων καὶ νὰ ὑπάγωμεν πρὸς τὸν Ἅγιον Νικόλαον, ἵνα τὸν εὐχαριστήσωμεν διὰ τὴν βοήθειαν ὅπου μᾶς ἔκαμε, νὰ ἴδωμεν δὲ καὶ τὸ πρόσωπόν του, ὅπου δὲν τὸν ἔχομεν ἴδη». Ἐξῆλθον εἰς τὴν ξηρὰν καὶ ἠρώτησαν, ποῦ εἶναι ὁ ἀρχιερεὺς; τοὺς εἶπον ὅτι τώρα ἐπήγαινεν εἰς τὴν ἐκκλησίαν μὲ τοὺς ἱερεῖς του. Ἔσπευσαν νὰ τὸν φθάσουν καὶ εἰσελθόντες εἰς τὴν ἐκκλησίαν τὸν εὗρον, καὶ ἐκ τοῦ σχήματος τὸν ἐγνώρισαν ὡς τὸν εἶδον εἰς τὴν θάλασσαν, διότι ἄλλοτε δὲν τὸν εἶχον ἴδει, καὶ πεσόντες εἰς τοὺς πόδας του ἔλεγον. «Εὐχαριστοῦμέν σε δοῦλε τοῦ Θεοῦ, διότι ἐὰν δὲν ἐπρόφθανες ἐν τῇ θαλάσσῃ ἐπνιγόμεθα.» Ἐκεῖνοι μὲν οὕτως ἔλεγον καὶ ἐδιηγοῦντο τὴν ὑπόθεσιν. Ὁ δὲ Ἅγιος ὡς προορατικὸς ὅπου ἦτο, καὶ ἔχων Πνεῦμα ἅγιον, ἐγνώρισεν ὅτι δὲν ἦτο καθαρὰ ἡ καρδία των, καὶ ἤρχισε νὰ τοὺς διδάσκῃ, λέγων· «παρακαλῶ σας τέκνα μου νὰ θεωρήσητε τῶν καρδιῶν σας καὶ τοῦ νοὸς σας τάς βουλὰς καὶ τὰ νοήματα, καὶ νὰ τὰ διευθύνητε εἰς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ• διότι ἂν ἐκ τῶν ἀνθρώπων κρυπτώμεθα καὶ φαινόμεθα καλοί, ἐκ τοῦ Θεοῦ ὅμως δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ κρυφθῶμεν, διότι, «ὁ ἄνθρωπος βλέπει εἰς πρόσωπον, ὁ δὲ Θεὸς εἰς τὴν καρδίαν.» Ἀκούσατε τὶ ἡ γραφὴ λέγει. «Μὴ κάμνετε τὸ κακόν, νὰ μὴ ἐπέλθῃ εἰς ὑμᾶς, ἀλλὰ ποιεῖτε τὸ καλόν, καὶ μὴ μολύνετε τὸ σῶμα σας διότι ὡς λέγει ὁ θεῖος Παῦλος, «σεῖς εἶσθε ναὸς Θεοῦ, καὶ εἰ τὶς χαλᾶ τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, θὰ χαλάση τοῦτον ὁ Θεὸς· ἐὰν οὕτω κάμνετε θὰ ἔχετε πάντοτε τὸν Θεὸν βοηθόν.» Ὁ μὲν Ἅγιος μετὰ τὴν διδαχήν του ἀνεχώρησεν εἰς τὴν Μητρόπολιν• οἱ δὲ ναῦται ὠφεληθέντες ἐκ τῆς διδαχῆς του μᾶλλον, ἠ ἀπὸ τὴν βοήθειαν τῆς θαλάσσης, ἀνεχώρησαν εἰς τὸν τόπον των, δοξάζοντες τὸν Θεὸν καὶ εὐχαριστοῦντες τὸν Ἅγιον.
ιθ' .Περὶ τῶν θαυμάτων ὅπου ἔκαμεν εἰς τὴν ζωήν του, ἂς καταπαύσω τὸν λόγον ἐπειδὴ παρῆλθεν ἀρκετὴ ὥρα, καὶ πρέπει νὰ τελειώσω τὴν διήγησιν. Τώρα νὰ διηγηθῶ καὶ περὶ τῶν θαυμάτων, ἅτινα ἔκαμε μετὰ θάνατον καί πῶς ἐκοιμήθη. Γράφει ὁ λόγος του ὅτι ἦτο τοιοῦτος εἰς τὴν θεωρίαν, ὥστε ἂν καὶ δὲν τὸν εἶχεν ἴδει ποτέ τις, ἐὰν τὸν ἔβλεπεν ἐν μέσῳ πολλῶν ἀνθρώπων, τὸν ἐγνώριζεν ἐκ τοῦ ἤθους τοῦ ἀγγελικοῦ ὅπου εἶχε · τόσον ἔλαμπε τὸ πρόσωπόν του, τόσον ἦτο θεωρητικός, ὥστε καὶ πολλάκις ἐὰν τὸν συναπαντοῦσαν καθ' ὁδὸν ἀρκετοὶ ἄνθρωποι χωρὶς νὰ τοὺς διδάξῃ, ἀμέσως ἐπέστρεφον εἰς θεογνωσίαν ἐκ τῆς θεωρίας τοῦ προσώπου του καὶ λυπημένος ἐὰν τὶς ἐπήγαινε νὰ εἴπῃ τὸ παράπονόν του εἰς αὐτόν, μόνον νὰ τὸν ἔβλεπεν, ἔχανε τὴν λύπην του καὶ ἤρχετο εἰς χαρὰν · πολλοὶ πτωχοὶ λυπημένοι βλέποντες αὐτὸν ἐχαίροντο καὶ εὐφραίνοντο. Ἀλλ' ἐπειδὴ ἦτο ἄνθρωπος καὶ αὐτός, καὶ ἔμελλε νὰ ἀποθάνῃ• ἀσθενήσας δὲ μικρὸν ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ, περὶ τὰ 330 καὶ τὸ μὲν σῶμα του ἀφῆκεν ἐν τῇ γῇ διὰ πολλῶν ἀνθρώπων ὠφέλειαν• ἡ δὲ ψυχή του ἀνῆλθεν εἰς τὸν οὐρανὸν μετὰ χαρᾶς καὶ ὑμνῳδίας ἀγγέλων• καὶ οἱ μὲν ὀρφανοὶ καὶ πτωχοὶ ἔκλαυσαν ὅτι ἔχασαν τὸν πατέρα των καὶ ἀπεστερήθησαν τὸν κυβερνήτην των, οἱ ξένοι καὶ οἱ Μυραίοι καὶ ὅλος ὁ κόσμος ἐθρήνησαν, ὅτι ἔχασαν τοιοῦτον ποιμένα καὶ διδάσκαλον, οἱ δὲ ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι ἐχάρησαν ὅτι ἐδέχθησαν τοιοῦτον Ἅγιον οἱ μάρτυρες εὐφράνθησαν ὅτι εἶδον τὸν συμμάρτυρα, οἱ δίκαιοι ἠγαλλιάσαντο, διότι εἶδον τὸν ὅμοιον των, οἱ ποιμένες καὶ διδάσκαλοι ἐχάρησαν, διότι ἠνώθησαν μετὰ τοῦ ποιμένος. Τὶ λέγω τὰ κατὰ μέρος; ὅλος ὁ οὐρανὸς καὶ τὰ τάγματα τῶν ἁγίων καὶ δικαίων ἐχάρησαν τὴν ἡμέραν ἐκείνην. Καὶ μετὰ τὸν θάνατόν του ἄπειρα ἔκαμεν ὁ Ἅγιος θαύματα, ἀλλ' ἐγὼ διὰ συντομίαν θὰ διηγηθῶ μόνον ἑν ἣ δύο.
κ'- Εἰς τὰ Μύρα ὅπου ἦτο ὁ Ἅγιος, ἔκαμαν οἱ χριστιανοὶ Ἐκκλησίαν μεγάλην ἐπ' ὀνόματι τοῦ ἁγίου Νικολάου τοῦ θαυματουργοῦ, καὶ κατ' ἔτος συνηθροίζοντο ἐκ τῶν περιχώρων καὶ ἔκανον πανήγυριν, ὡς καὶ ἐξ ἄλλων πολλῶν μερῶν. Ἐν μίᾳ τῶν ἡμέρων εἰσῆλθον εἰς τίνα πλοῖον τινας χριστιανοὶ ἐκ μακρυνοῦ μέρους, νὰ ὑπάγουν εἰς τὰ Μύρα χάριν προσκυνήσεως τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου. Διὰ νὰ ἐμποδίσῃ τοὺς χριστιανοὺς ἐκείνους ὁ Διάβολος ἀπὸ τὴν προσκύνησιν, ὡς καὶ ἄλλους τινάς, τὶ ἐμεθοδεύθη; Ἐνθυμεῖσθε τὶ ἐδιηγήθην, ὅτι ὁ Ἅγιος ἐκρήμνισεν βωμόν τινα ἑλληνικὸν τῆς Ἀρτέμιδος, καὶ ἔφυγον ἀπ' ἐκεῖ οἱ δαίμονες κλαίοντες, καὶ ἔλεγον• «ἠδίκησας ἡμᾶς ἀδικητὰ Νικόλαε» ὁ πρῶτος Δαίμων τοῦ βωμοῦ θέλων νὰ κάμῃ κακὸν εἰς τὸν ναὸν τοῦ Ἁγίου, μετεμορφώθη εἰς σχῆμα γυναικὸς πτωχῆς καὶ γραίας ἥτις ἐβάστα ἐλαιοδοχεῖον πλῆρες ἐλαίου, καὶ καθ ἢν ὤραν ἐσυνάζοντο οἱ χριστιανοὶ νὰ ἔμβουν εἰς τὸ πλοῖον ἐνεφανίσθη καὶ λέγει των «ποῦ πηγαίνετε ἀδελφοί μου;» ἀπεκρίθησαν καὶ εἶπον, «εἰς τὰ Μύρα τῆς Λυκίας νὰ προσκυνήσωμεν τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου Νικολάου.» Λέγει ἡ πτωχὴ ἐκείνη γραῖα• «σᾶς παρακαλῶ, ἀδελφοί μου, λάβετε τοῦτο τὸ λαδικὸν μὲ τὸ ἔλαιον νὰ τὸ ὑπάγετε εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου νὰ ἀνάψητε τὴν κανδήλαν νὰ καῇ διὰ τὴν ἁμαρτωλήν μου ψυχὴν διότι δὲν δύναμαι νὰ ἔλθω μὲ σᾶς, διότι φοβοῦμαι τὴν θάλασσαν ἐπειδὴ ζαλίζομαι εἰς τὸ πλοῖον καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἔρχομαι• ὅθεν ὑπάγετε σεῖς, καὶ θὰ ἤναι καὶ ἰδικόν σας καὶ ἰδικόν μου τὸ καλόν.» Καὶ ὁ μὲν Δαίμων παρεκάλει τοὺς ναύτας ταῦτα λέγων ἐκεῖνοι δὲ ἀγνοοῦντες τὴν τέχνην τοῦ Δαίμονος τὸ ἔλαβον καὶ ἔπλεον ὅλην τὴν ἡμέραν. Περὶ δὲ τὸ μεσονύκτιον φαίνεται ὁ Ἅγιος εἰς τὸν πλοίαρχον καὶ τοῦ λέγει, «τὸ λαδικὸν ὅπου σᾶς ἔδωκε ἡ πτωχὴ ἐκείνη, ἅμα ἐξημερώση νὰ τὸ ῥίψητε εἰς τὴν θάλασσαν διότι εἶναι τέχνη τοῦ Διαβόλου νὰ καῇ ἡ ἐκκλησία μου, καὶ ἐὰν ἴδητε τὶ φοβερὸν καὶ παράδοξον εἰς τὴν θάλασσαν, μὴ φοβηθῆτε• ὅτι ἐγὼ θὰ σᾶς βοηθήσω νὰ μὴ πάθετε τίποτε». Τὸ πρωὶ ἅμα ἐξημέρωσεν ἐδιηγήθη ὁ πλοίαρχος τὸ ὅραμα, καὶ λαβῶν τὸ ἐλαιοδοχεῖον ἔρριψεν εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἅμα τὸ ἔρριψε, φλόγα μεγάλη ἀνέβη ἐκ τῆς θαλάσσης, καὶ καπνὸς βρωμερὸς πολύς, ὡς ἀπὸ θειάφι ἡ θάλασσα ἐσχίσθη καὶ ἐπέτα τὸ ὕδωρ ὑψηλὰ ὅπου ἐκινδύνευε νὰ ἔμβη εἰς τὸ πλοῖον• οἱ ναῦται ἀποροῦσαν ἐκ τοῦ φόβου των καὶ ἔπεσαν κάτω κλαίοντες καὶ ἔλεγον μεγαλοφώνως, «ἅγιε Νικόλαε, βοήθησον μας καὶ πρόφθασον διότι βυθιζόμεθα.» Μετὰ ἱκανὴν ὥραν μόλις κατεπράϋνεν ἡ τρικυμία, ἐχάρησαν οἱ ναῦται δοξάζοντες τὸν Θεὸν καὶ τὸν μέγαν Νικόλαον.κα. Εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἦτο Χριστιανός τις εὐλαβὴς καὶ πιστός, καθ' ὑπερβολὴν ἀγαπῶν τὸν ὅσιον πατέρα ἡμῶν Νικόλαον, καὶ ἀμοιβαίως παρὰ τοῦ πατρὸς Νικολάου ἀγαπώμενος. Οὗτος λοιπὸν θέλων ποτὲ νὰ ταξειδεύσει δι ἀναγκαίαν ὑπόθεσίν του, ὑπῆγε πρῶτον εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, καὶ προσευχήθη ἐκ βάθους καρδίας · ἔπειτα ἀποχαιρετίσας τοὺς συγγενεῖς του καὶ φίλους, ἐπεβιβάσθη εἰς τὸ πλοιάριον. Κατὰ δὲ τὴν ἐννάτην ὥραν τῆς νυκτὸς ἠγέρθησαν οἱ ναῦται, ὅπως στρέψωσι τὰ ἱστία, μεταβληθέντος τοῦ ἀνέμου ἠγέρθη δὲ καὶ ὁ εὐλαβέστατος ἐκεῖνος ἄνθρωπος διὰ νὰ ὑπάγῃ πρὸς χρείαν, καὶ ἐπειδὴ ὅλοι οἱ ναῦται κατεγίνοντο εἰς τὴν στροφὴν τῶν ἱστίων, περιπλεχθεὶς ὁ χριστιανὸς ἐκεῖνος καὶ συμποδισθεὶς (καθὼς τοῦτο συνήθως συμβαίνει εἰς τοιαύτας περιστάσεις), ἔπεσεν εἰς τὴν θάλασσαν. Οἱ δὲ ναῦται δὲν ἠδυνήθησαν νὰ μεταχειρισθῶσιν οὐδὲν μέσον ὅπως ἀνασύρωσιν ἐκ τῆς θαλάσσης τὸν ἄνθρωπον, ἀφ' ἑνὸς μὲν διότι ἦτο σκότος, ἀφ' ἑτέρου δὲ διότι ὁ ἄνεμος ἐπνέε δυνατώτερος, καὶ ἐβίαζε τὸ πλοῖον πρὸς τὰ πρόσω. Ὅθεν καθήμενοι ἐθρήνουν λυπούμενοι καὶ ἔκλαιον διὰ τὸν πικρὸν θάνατον τοῦ ἀνδρός.
κγ . Οἱ δὲ συναθροισθέντες χριστιανοὶ ταῦτα ἀκούσαντες, βλέποντες δὲ καὶ τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης τὸ ὁποῖον ἔρρεεν ἐκ τῶν φορεμάτων του, ἐξεπλάγησαν, ὡς εἴπομεν, συλλογιζόμενοι τὸ παράδοξον τοῦ θαύματος• ὅθεν ἔχαιρον μετὰ τοῦ διασωθέντος ἀδελφοῦ, καὶ ἐδάκρυον ἐν ταύτω ἐπὶ πολλὴν ὥραν τὸ, Κύριε ἐλέησον, κράζοντες. Ὁ δὲ χριστιανὸς ἐκεῖνος ἐκδυθεὶς τὰ βεβρεγμένα ἠμάτια, καὶ ἐνδυθεὶς ἀλλά, κατηυθύνθη εἰς τὸν Ναὸν τοῦ ἁγίου Νικολάου, ἔνθα διήνυσε τὸ ἐπίλοιπον διάστημα τῆς νυκτός, προσπίπτων μετὰ δακρύων εἰς τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου, καὶ παρακαλῶν, καὶ τάς εὐχαριστίας ἀποδιδοὺς μὲ θαυμασμὸν καὶ ἔκπληξιν. Ὅταν δὲ ἦλθεν ὁ καιρὸς τοῦ ὄρθρου, καὶ συνηθροίσθη ὁ λαὸς εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου κατὰ τὸ σύνηθες, τότε ἔγεινεν εἰς ὅλους φανερὸν τοῦ Ἁγίου τὸ θαῦμα• διότι μυρισθέντες τὰ ἡδύπνοα καὶ εὐωδέστατα ἐκεῖνα ἀρώματα, τὰ ὁποῖα ἔφερεν ὁ διασωθεὶς ἐκεῖνος χριστιανὸς εἰς τὸν Ἅγιον, βλέποντες δὲ καὶ τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Ἁγίου οὖσαν φωτόχυτον, ἠρώτων ἀλλήλους διὰ νὰ μάθωσι τὴν αἰτίαν. Μαθόντες δὲ αὐτήν, ἐξέστησαν ἅπαντες, δοξάζοντες μὲν τὸν Θεόν, εὐχαριστοῦντες δὲ τὸν μέγαν Νικόλαον.
κδ' . Τοῦτο τὸ ἐξαίσιον καὶ ὑπερφυὲς ἀληθῶς θαῦμα καὶ μεγαλεῖον τοῦ Ἁγίου, διεφημίσθη εἰς ὅλην τὴν μεγαλόπολιν τοῦ Κωνσταντίνου ἔφθασε δὲ καὶ εἰς τάς ἀκοὰς τόσον τοῦ τότε βασιλέως, ὅσον καὶ τοῦ Πατριάρχου. Ὅθεν αὐτοὶ ἐκάλεσαν τὸν διασωθέντα ἐκεῖνον χριστιανὸν ἐπὶ Συνόδου• ὅστις παρασταθεὶς ἔμπροσθεν πάντων διηγήθη παρρησία, πὼς καὶ τίνι τρόπῳ, καὶ πότε ἠκολούθησεν εἰς αὐτὸν τὸ τοιοῦτον φρικτὸν καὶ ἐξαίσιον τερατούργημα, τὸ ὁποῖον ἀκούσαντες ὅλοι, ἐβόησαν• «Μέγας εἰ Κύριε, καὶ θαυμαστὰ τὰ ἔργα σου, καὶ οὐδεὶς λόγος ἐξαρκέσει πρὸς ὕμνον τῶν θαυμασίων σου !» Ὅθεν διαλαλήσαντες πανταχοῦ, συνήχθησαν οἱ χριστιανοὶ εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, καὶ ἐποίησαν λιτανείαν καὶ ἀγρυπνίαν, δοξάζοντες μὲν καὶ εὐλογοῦντες τὸν Θεόν, ἀπονέμοντες δὲ καὶ εὐχαριστίαν εἰς τὸν τούτου πιστὸν θεράποντα Νικόλαον.
κε. Αὐτὴ εἶναι ἡ πολιτεία καὶ αἱ πράξεις τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ὅστις ἐδούλευσε τὸν Θεὸν ὁλοψύχως, καὶ ὁ Θεὸς ἐτίμησεν αὐτὸν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἐν τῷ οὐρανῷ• ὅστις ἔσπευδε νὰ ἀρέσῃ εἰς τὸν Χριστὸν καὶ ἀντημείφθῃ χιλιοπλασίως. Διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς οἱ ἀκούοντες καὶ ἀναγινώσκοντες τὰ κατορθώματα αὐτοῦ πρέπει νὰ τὸν μιμηθῶμεν διὰ νὰ ἀρέσωμεν, εἰς τὸν δεσπότην Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν. Διὰ τοῦτο πρέπει νὰ συναθροιζώμεθα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, νὰ ἀναγινώσκωνται τὰ ἱερὰ βιβλία καὶ ἀκούοντες τοὺς βίους καὶ τὰ ἔπαθλα τῶν ἁγίων ἀνδρὼν νὰ τοὺς μιμώμεθα. Διότι ἐὰν μόνον ἀκούωμεν καὶ δὲν πράττωμεν, θὰ τιμωρηθῶμεν περισσότερον, διότι λέγει ὁ Κύριος εἰς τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, ὅτι• «ὁ γνοὺς καὶ μὴ ποιήσας, πολλὰ δαρήσεται.» Ἀλλοίμονον ἀδελφοί μου εἰς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς ὅπου ἀκούομεν καὶ δὲν πράττομεν, διδασκόμεθα καὶ δὲν ὑπακούομεν, εἴμεθα χριστιανοὶ καὶ δὲν ποιοῦμεν τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ, τὶ τὸ ὤφελος; Ἐὰν εἴπῃς εἰς ἀσθενῇ ὅτι εἶναι ὑγιὴς τὶ τὸν ὠφέλησας; ἣ εἰς πτωχὸν ὅτι εἶναι πλούσιος, μήπως μὲ τὸν λόγον τὸν ἐπλούτισας; Οὕτως εἶναι καὶ εἰς ἡμᾶς τοὺς χριστιανοὺς μήπως ἐὰν εἴπωμεν ὅτι εἴμεθα χριστιανοὶ καὶ δὲν φυλάττωμεν τάς ἐντολὰς τοῦ Χριστοῦ, ὠφελούμεθα τίποτε; ὑλικῶς κερδίζει ὁ ἄνθρωπος καὶ πλουτεῖ ὅταν ἐργάζεται καὶ δὲν σταματᾶ τὴν ἐργασίαν του. Καὶ πάλιν πνευματικῶς πλουτεῖ, ὅταν ἐργάζεται τὴν ἀρετὴν καὶ δὲν παύῃ μέχρις ἐσχάτης ἀναπνοῆς. Σπεύσωμε λοιπὸν καὶ μὴ ἀποκάμωμεν πράττοντες τὸ ἀγαθὸν ἵνα δοξασθῶμεν καὶ βραβευθῶμεν παρὰ τοῦ μισθαποδότου Χριστοῦ, ὅτι βραβεύει τοὺς ἐργαζομένους τὸ ἀγαθὸν αἰωνίως, καὶ τιμωρεῖ εἰς αἰώνιον καταδίκην τοὺς ἀθλίους ἁμαρτωλούς. Πρέπει λοιπὸν νὰ συνδέσωμεν τὴν πίστιν μετὰ τῶν ἔργων ἵνα βραβευθῶμεν διότι ὁ θεῖος Ἰάκωβος λέγει εἰς τὴν καθολικὴν αὐτοῦ ἐπιστολὴν δι' ἐκείνους οἵτινες ἔχουν πίστιν ἄνευ ἔργων. Τὶ τὸ ὄφελος, ἀδελφοί μου, ἐὰν πίστιν τις ἔχῃ, ἔργα δὲ μὴ ἔχων, μὴ δύναται ἡ πίστις σώσαι αὐτὸν; ἐὰν δὲ ἀδελφὸς ἡ ἀδελφὴ γυμνοὶ ὑπάρχωσι, καὶ λειπόμενοι ὧσι τῆς ἐφημέρου τροφῆς• εἴπῃ δὲ τὶς αὐτοῖς ἐξ ὑμῶν• ὑπάγετε ἐν εἰρήνῃ θερμαίνεσθε καὶ χορτάζεσθε· μὴ δῶτε δὲ αὐτοῖς τὰ ἐπιτήδεια τοῦ σώματος, τὶ τὸ ὄφελος; οὕτω καὶ ἡ πίστις ἄνευ ἔργων νεκρά ἐστι καθ' ἑαυτήν». Ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ἐν Χριστῷ τῷ ἀληθινῷ Θεω ἡμῶν, ὢ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων .
Ἀμήν.
Ἀμήν.
Πηγή: orthodoxfathers.com
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ Ἱεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ἐν τοῖς Μύροις Ἅγιε, ἱερουργὸς ἀνεδείχθης· τοῦ Χριστοῦ γὰρ Ὅσιε, τὸ Εὐαγγέλιον πληρώσας, ἔθηκας τὴν ψυχήν σου ὑπὲρ λαοῦ σου, ἔσωσας τοὺς ἀθώους ἐκ τοῦ θανάτου· διὰ τοῦτο ἡγιάσθης, ὡς μέγας μύστης Θεοῦ τῆς χάριτος.
Κάθισμα
Ἦχος πλ. δ’. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.
Ποταμὸν ἰαμάτων ὑπερχειλῆ, καὶ πηγήν σε θαυμάτων ἀνελλιπῆ, ἔδειξε Νικόλαε, τοῦ ἐλέους ἡ ἄβυσσος· οἱ γὰρ βαρείαις νόσοις, πικρῶς πιεζόμενοι, καὶ συμφοραῖς τοῦ βίου, δεινῶς ἐταζόμενοι, πάσης ἀθυμίας, ἀκεσώδυνον ὄντως, εὑρίσκουσι φάρμακον, τὴν θερμήν σου ἀντίληψιν· διὰ τοῦτο βοῶμέν σοι· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.
Ὁ Οἶκος
Ἀνυμνήσωμεν νῦν τὸν Ἱεράρχην ᾄσμασι, τὸν ἐν Μύροις λαοὶ ποιμένα καὶ διδάσκαλον, ἵνα ταῖς πρεσβείαις αὐτοῦ ἐλλαμφθῶμεν· ἰδοὺ γὰρ ὤφθη ὅλος καθάρσιος, ἀκήρατος πνεύματι, Χριστῷ προσάγων θυσίαν ἄμωμον, τὴν εἰλικρινῆ καὶ Θεῷ εὐπρόσδεκτον, ὡς ἱερεὺς κεκαθαρμένος τῇ ψυχῇ καὶ τῇ σαρκί· ὅθεν ὑπάρχει ἀληθῶς, τῆς Ἐκκλησίας προστάτης, καὶ ὑπέρμαχος ταύτης, ὡς μέγας μύστης Θεοῦ τῆς χάριτος.