Βρισκόμαστε στα 1274. Αυτοκράτορας στην Πόλη είναι ο Μιχαήλ Παλαιολόγος και πατριάρχης ο αμείλικτος διώκτης των Ορθοδόξων Αγιορειτών πατέρων, ο λατινόφρων Ιωάννης Βέκκος. Μόλις έχει υπογραφεί στην Λυών η ψευδοένωση Ορθοδόξων και παπικών, και απεσταλμένοι του πάπα μαζί με ’’δικούς μας’’ ενωτικούς καταφθάνουν στο Ἅγιον Ὄρος, για να ἐπιβάλλουν την εφαρμογή της προδοτικής συμφωνίας.
Σε ένα κελλί, που βρίσκεται σε απόσταση από την Ιερά Μονή Ζωγράφου, ασκήτευε τότε ένας γέροντας πολύ μεγάλης αρετής. Ο ενάρετος αυτός γέροντας ευλαβείτο βαθύτατα την Κυρία Θεοτόκο και είχε καθημερινό κανόνα την επαναλαμβανόμενη ανάγνωση των Χαιρετισμών της Παναγίας, σε όρθια, μάλιστα, στάση μπροστά στην Εικόνα της.
Κάποια ημέρα και ενώ βίωνε υψηλές πνευματικές καταστάσεις λέγοντας με λαχτάρα το ’’Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε’’, άκουσε την Παναγία από την ιερή Της εικόνα να του λέει: «Χαίρε και συ, Γέρων του Θεού. Μη φοβού, αλλά απελθών ταχέως εις την Μονήν, ανάγγειλον τοις αδελφοίς και τω Καθηγουμένω, ότι οι εχθροί εμού τε και του Υιού μου επλησίασαν. Όστις ούν υπάρχει ασθενής τω πνεύματι, εν υπομονή κρυβήτω, έως παρελθείν τον πειρασμόν. Οι δε στεφάνων μαρτυρικών εφιέμενοι, παραμενέτωσαν εν τη Μονή. Άπελθε ούν ταχέως…».
Ο γέροντας, μετά από αυτό, δεν στάθηκε ούτε λεπτό. Αμέσως ξεκίνησε για το μοναστήρι, την Ιερά Μονή Ζωγράφου, για να ενημερώσει τους πατέρες και να τους μεταφέρει τις οδηγίες της Παναγίας. Φτάνοντας στην Ιερά Μονή, ο ευλαβής και ενάρετος γέροντας ζει το θαύμα για δεύτερη φορά: Μπροστά στην πύλη του Μοναστηριού βλέπει όρθια την εικόνα της Παναγίας του κελλιού του, από την οποία και άκουσε την φωνή της Θεοτόκου!
Κρατώντας, τώρα, στην αγκαλιά του την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, παρουσιάζεται ενώπιον του Ηγουμένου και των πατέρων και τους λέει: Σεβαστοί μου πατέρες, η Κυρία Θεοτόκος μου αποκάλυψε, ότι οι εχθροί Της και εχθροί του Υιού Της σε λίγο καταφθάνουν στο Μοναστήρι. Όποιοι από τους πατέρες καταλαβαίνουν, ότι δεν θα αντέξουν στο μαρτύριο, μέχρι να ησυχάσουν τα πράγματα, ας κρυφτούν κάπου μακριά. Όσοι, όμως, πατέρες είναι έτοιμοι να μιμηθούν τους Μάρτυρες και να στεφανωθούν, ας παραμείνουν στο Μοναστήρι.
Κάποιοι από τους μοναχούς φοβισμένοι κατέφυγαν στα γύρω βουνά. Οι υπόλοιποι κλείσθηκαν μέσα στον πύργο της Μονής. Από εκεί ήλεγξαν με παρρησία τους Λατινόφρονες ως αιρετικούς και παράνομους. Τότε ο βασιλέας εξοργισμένος διέταξε και τους έκαψαν ζωντανούς μαζί με τον πύργο που χρησίμεψε σαν οχυρό τους. Έτσι κέρδισαν και αυτοί τον στέφανο του μαρτυρίου. Τα ονόματά τους είναι Θωμάς, ηγούμενος της Μονής, Βαρσανούφιος, Κύριλλος, Μιχαήλ, Σίμων, Ιλαρίων, Ιώβ, Κυπριανός, Σάββας, Ιάκωβος, Μαρτινιανός, Κοσμάς, Σέργιος, Μηνάς, Ιωάσαφ, Ιωαννίκιος, Παύλος, Αντώνιος, Ευθύμιος, Δομετιανός, Παρθένιος. Υπήρξαν και άλλοι 4 τα ονόματα των οποίων έμειναν άγνωστα στην ανθρώπινη ιστορία αλλά είναι γνωστά στο Θεό που τους τίμησε με τον αμαράντινο στέφανο του μαρτυρίου!
Από τον πύργο τον κατακαμένο σώθηκε μονάχα η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας, που από τότε την αποκαλούν ’’Χαίροβο’’ (στα Βουλγαρικά σημαίνει το Χαίρε το Αρχαγγελικό). Αυτά συνέβησαν στις 10 Οκτωβρίου 1274.
Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μας, η Παναγία του Χαίροβο, φυλάσσεται στην Ι.Μ. Ζωγράφου, για να μας θυμίζει την στάση Της απέναντι στους αιρετικούς και τους ’’δικούς μας’’ λατινόφρονες.
Η μνήμη τους επαναλαμβάνεται και στις 10 Οκτωβρίου την ημέρα, δηλαδή, του μαρτυρίου τους…
Κοντάκιον τῶν Ὁσιομαρτύρων
Ἀνωνύμου μοναχοῦ. Ἦχος πλ.δ’. Τῇ ‘Ὑπερμάχῳ.
Λατινοφρόνων καθαιρέτας εὐφημήσωμεν, Κοσμᾶν τόν «Πρῶτον», Ὄρους Ἄθω τό προτείχισμα, πυρικαύστους τε Ζωγράφου Χριστοῦ ὁπλίτας, Βατοπαιδίου συνοδίαν τήν ἀήττητον, καί Ἰβήρων οὐρανόσθενον ὁμήγυριν· τούτοις κράζοντες· χαίρετε στῦλοι τῆς πίστεως.
