Κυριακή 30 Ιουνίου 2024
ΑΓΙΟΙ ΠΑΝΤΕΣ, Ο ΚΑΡΠΟΣ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ
ὑπό Ἀρχιμανδρίτου π. Νικηφόρου Νάσσου
«Παρέστω μοι τό Πνεῦμα καί διδότω λόγον»1 , θά γράψει ὁ ὑψιπέτης ἀετός τῆς Θεολογίας Γρηγόριος, προκειμένου νά ὁμιλήσει πανηγυρικῶς σχετικά μέ τήν ἔλευση τοῦ Παναγίου Πνεύματος «ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν» στό Ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ.
Πενήντα ἀκριβῶς ἡμέρες μετά ἀπό τήν ζωηφόρο Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, τοῦ «καθελῶντος τοῦ θανάτου τό κράτος», ἡ Ἐκκλησία μας ἑορτάζει γηθοσύνως, λαμπρῶς καί μεγαλοπρεπῶς, «τήν μεθέορτον καί τελευταίαν ἑορτήν», ὅπως ψάλλουμε, ἡ ὁποία εἶναι ἡ Πεντηκοστή. Κατ᾿ αὐτήν τήν κορυφαία Ἑορτή, ὅπως ἀκοῦμε ἀπό τίς θεολογικώτατες Εὐχές τῆς Γονυκλισίας, «μετά τό ἀναληφθῆναι τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν καί καθεσθῆναι ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καί Πατρός, κατέπεμψε το Ἅγιον Πνεῦμα ἐπί τούς Ἁγίους αὐτοῦ Μαθητάς καί Ἀποστόλους, ὅ καί ἐκάθησεν ἐφ᾿ ἕνα ἕκαστον αὐτῶν καί ἐπλήσθησαν ἅπαντες τῆς ἀκενώτου χάριτος αὐτοῦ».
Τήν Ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς ὁ ἱερός Χρυσόστομος θεωρεῖ ὡς «μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν» καί «τέλος (=πλήρωμα) τῶν ἀγαθῶν»2 . Κατ᾿ αὐτήν ἑορτάζουμε «Πνεύματος ἐπιδημίαν». Οἱ Ἅγιοι καί θεοφόροι Πατέρες μᾶς ὑπενθυμίζουν, ὅτι ὅλα τά σωτηριώδη γεγονότα, πού εἶχαν σχέση μέ τό θεανδρικό Πρόσωπο τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Λόγου, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, λαμβάνουν πέρας μέ τήν ἔνδοξο Ἀνάληψή Του στούς οὐρανούς. Ἔληξαν ὅλα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα φανέρωσαν ὅτι ὁ Λόγος εἶναι τό Δεύτερο Πρόσωπο (κατά τή συμβατική μας ὁρολογία καί διατύπωση) τῆς Ἁγίας Τριάδος. Αὐτά εἶναι, ἡ Γέννηση, ἡ Σταύρωση, ἡ Ἀνάσταση, ἡ Ἀνάληψη. Τώρα πλέον, κατά τήν Πεντηκοστή, ὅπως θά γράψει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀρχίζουν τά γεγονότα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα φανερώνουν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ὑπάρχει μέ τήν δική Του ὑπόσταση, ὥστε ὅλοι ἐμεῖς νά σκεφθοῦμε καί νά ἐννοήσουμε τό μέγα Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος:
«Ἄρχεται δέ τελεῖσθαι καί τά φανεροῦντα τό Πνεῦμα τό Ἅγιον κατ᾿ ἰδίαν ὑπόστασιν ὑπάρχον· ἵν᾿ ἡμεῖς ἐπιγνῶμεν τε καί σκεφθῶμεν τό μέγα καί προσκυνητόν τῆς Ἁγίας Τριάδος μυστήριον»3 .
Τό Ἅγιο Πνεῦμα, σύμφωνα μέ τήν ἱερά ὑμνολογία, «ὅλον συγκροτεῖ τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας»4 . Αὐτό παρέχει τά πάντα, καί δι᾿ Αὐτοῦ χορηγοῦνται τά πάντα. Τό Πνεῦμα ὡς Χάρις καί ἄκτιστη ἐνέργεια περιλάμπει τούς ἀξίους. Αὐτό ποτίζει καί θερμαίνει, ὡς ὕδωρ καί πῦρ. Γι᾿ αὐτό καί σημειώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι οἱ Θεολόγοι (Πατέρες) τό Πνεῦμα, «ποτέ μέν ὕδωρ, ποτέ δέ πῦρ καλοῦσι».
Εἶναι ἐκπληκτική ἡ διατύπωση τοῦ ἁγίου Συμεών Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, ὅτι ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁμοιάζει μέ ἕνα τεράστιο ποτάμι, τό ὁποῖο χορηγεῖ στούς ἀνθρώπους ὅ,τι χρειάζονται, ἀνάλογα μέ τήν πνευματική ποιότητα τῆς ζωῆς τους: «Ἀλλά τί λοιπόν λαμβάνομεν, καί τίνες οἱ ἐξ ἡμῶν ποταμοί, οἱ καί Πνεῦμα καλοῦνται. Αἱ τοῦ Πνεύματος χάριτες, αἱ καί πληθύνονται ἐν ἡμῖν καί μερίζονται, καί δι᾿ ἡμῶν ἄλλοις πιστεύουσι χορηγοῦνται, ἀναλόγως τῇ πολιτείᾳ»5 .
Ὡστόσο, καί οἱ πρῶτοι μεγάλοι Πατέρες και Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας μας, στά κείμενά τους παρομοιάζουν τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ ποταμό. Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος γράφει: «Νοηθείῃ δ᾿ ἄν ποταμός καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, πλῆρες ὑδάτων τῶν διαφόρων χαρισμάτων»6 . Ἀλλά καί ὁ Μέγας Βασίλειος σημειώνει: «Τίς δ᾿ ἄν εἴῃ ὁ ποταμός τοῦ Θεοῦ, ἤ τό Πνεῦμα τό ἅγιον, ἐκ τῆς πίστεως τῶν εἰς Χριστόν πεπιστευκότων ἐγγινόμενον τοῖς ἀξίοις»7 .
Τήν ἀμέσως ἑπομένη Κυριακή μετά τήν Πεντηκοστή, ἑορτάζουμε τούς Ἁγίους Πάντες. Αὐτοί, ἀποτελοῦν ὄντως τόν καρπό τῆς Πεντηκοστῆς, τό ἀποτέλεσμα τῆς «ἐπί πᾶσαν σάρκαν» ἐκχύσεως τῆς Χάριτος καί δωρεᾶς τοῦ Παρακλήτου. Πράγματι, ὁ ἁγιοπνευματικός ποταμός τῆς ἀκτίστου θείας ἐνεργείας, αὐτή ἡ ἀστείρευτη πλημμύρα, ρέει συνεχῶς καί ποτίζει «τούς διψῶντας τήν ζωήν». Αὐτός ὁ ποταμός πλημμύρισε τά ἔγκατα τῶν θεοφιλῶν ὑπάρξεων, τῶν Ἁγίων τῆς πίστεώς μας, οἱ ὁποῖοι μαρτυροῦν, τόν ἁγιοπνευματτικό καρπό τῆς Πεντηκοστῆς.
Οἱ Ἅγιοι ἀποτελοῦν τό «ἐφαρμοσμένον Εὐαγγέλιον», κατά τή γνωστή ρήση τοῦ π. Ἰουστίνου Πόποβιτς8 . Κυρίως εἶναι οἱ κατεξοχήν πνευματικοί ἄνθρωποι, ὄχι βεβαίως μέ τήν τρέχουσα ἔννοια τοῦ ὅρου, ἀλλά μέ τήν θεολογική ἔννοια. Σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ὁ πνευματικός ἄνθρωπος συνίσταται, α) ἀπό Χάρη ἐπουράνιο Ἁγίου Πνεύματος, β) ἀπό λογική ψυχή καί γ) ἀπό γηΐνο σῶμα: «Ὁ πνευματικός ἄνθρωπος, ἐκ τριῶν ὑφέστηκε· Πνεύματος ἐπουρανίου, ψυχῆς λογικῆς καί γηΐνου σώματος»9 .
Κατά ταῦτα, οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας ὑπῆρξαν οἱ ἁγιοπνευματικοί ἄνθρωποι, δηλαδή ἄνθρωποι οἱ ὁποῖο δέχθηκαν τήν «ἐνοίκηση» τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στίς κεκαθαρμένες ψυχές τους. Αὐτός ὁ Παράκλητος ἐνεργεῖ ἀκτίστως τό μυστήριο τῆς χαρισματικῆς ὑπαρκτικῆς θεουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παύλος ὁμιλεῖ γιά τήν «ἐνοίκηση» τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γράφοντας στήν πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του, ὅτι τότε εἴμαστε ἄνθρωποι τοῦ Χριστοῦ, ὅταν τό Ἅγιο Πνεῦμα κατοικεῖ μέσα μας, «εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ἡμῖν»10 . Κατά ταῦτα, οἱ Ἅγιοι Πάντες κατεστάθησαν «φῶτα θεουργικά», ἑτερόφωτα βεβαίως, ἀφοῦ ἔλαβαν τό φῶς τοῦ ἐν Τριάδι Ἁγίου Θεοῦ κατά μετοχήν.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ὁμιλεῖ γιά τήν «ἐνοίκηση» τοῦ Θεοῦ στούς Ἁγίους, σημειώνοντας ὅτι «δια τοῦ νοῦ καί τοῖς σώμασιν αὐτῶν ἐνώκησεν ὁ Θεός». Σχετικά δέ μέ τήν τιμή τῶν Ἁγίων ἀπό μέρους τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος, σημειώνει ὅτι τιμοῦμε τούς Ἁγίους, ὡς φίλους τοῦ Κυρίου, γιατί ἑνώθηκαν μέ τόν Θεό κατά τήν προαίρεση, καί τόν δέχθηκαν ὡς ἔνοικο και ἔγιναν μέ τή μέθεξη σ᾿ Αὐτόν κατά χάριν, ὅ,τι εἶναι Ἐκεῖνος κατά φύσιν: «Τιμητέον τούς ἁγίους, ὡς φίλους Χριστοῦ…καί ἑνωθέντας Θεῷ κατά προαίρεσιν, καί τοῦτον δεξαμένους ἔνοικον καί τῇ τούτου μεθέξει γεγονότας χάριτι, ὅπερ αὐτός ἐστι φύσει»11 .
Κατά τά ἀνωτέρω, σκοπός τῆς πνευματικῆς ζωῆς τοῦ πιστοῦ εἶναι ὄχι ἡ βελτίωση τῶν ἠθῶν, ἀλλά ἡ ἁγιοπνευματική αὐτή «ἐνοίκηση». Σκοπός τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἔλεγε ὁ μέγας ἀσκητής, ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σαρώφ. Εἶναι ἡ ἐνεργοποίηση τῆς «ἐν ἡμῖν Χάριτος» τοῦ Βαπτίσματος, τῆς «ἐν ἡμῖν Βασιλείας», κατά τά λόγια τοῦ Κυρίου12 . Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δίδεται ὡς «προκαταβολή» στόν πιστό κατά τό Βάπτισμα. Ὅμως, ἡ Χάρις «καλύπτεται» στή συνέχεια ἀπό τά ρυπογόνα ἀπόβλητα τῆς ἁμαρτίας, τήν ὁποία αὐτός διαπράττει «ἐν λόγῳ, ἤ ἔργῳ, ἤ διανοίᾳ». Ἑπομένως, ἡ ὅλη προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας ἀποβλέπει στό νά καθαριστεῖ ἡ καρδιά καί νά ἐπανενεργοποιηθεῖ ἡ Χάρις τοῦ Βαπτίσματος. Ἔπειτα ἀκολουθεῖ ἡ ἁγιοπνευματική «ἐνοίκηση» στά ἔγκατα τῆς ὑπάρξεως τοῦ πιστοῦ.
Αὐτἠν τήν ἁγιοπνευματική πορεία ἀκολούθησαν οἱ Ἅγιοι. Δέν ὑπῆρξαν ὑπεράνθρωποι, ὅπως πολλοί νομίζουν, καί ἐξιδανικεύουν τούς Ἁγίους. Μιά τέτοια θεώρηση δέν εἶναι ὀρθή. Οἱ Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας, Προφῆτες, Ἀπόστολοι, Μάρτυρες, Ἱεράρχες, Ὅσιοι καί Δίκαιοι, ὑπῆρξαν ἄνθρωποι κατά πάντα ὅμοιοι μέ ἐμᾶς. Καί ὡς ἄνθρωποι διέπραξαν και σφάλματα, ἁμαρτήματα κ.ἄ., ἀφοῦ ἅγιος δέν σημαίνει ἀναμάρτητος. Ἡ ἁγιότητα εἶναι «πορεία ψυχῆς, συνεχῶς μετανοούσης καί ἐπί τά κρείτονα βιαζομένης», ὅπως θα σημειώσει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ ὁ Σῦρος. Μέσα σ᾿ αὐτήν τήν πορεία, θά σημειωθοῦν καί πτώσεις και ποικίλες ἀστοχίες, δεδομένου τοῦ ὀντολογικοῦ χάσματος μεταξυ κτιστοῦ καί ἀκτίστου, ἀφοῦ τό «ἄτρεπτον» ὑφίσταται μόνο στούς Ἀγγέλους, σύμφωνα μέ τή δογματική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Στούς Πατέρες ὑπάρχει διατυπωμένη ἡ ἀντίληψη ὅτι ἀκόμη καί ἕνας ἅγιος ἄνθρωπος, κατά παραχώρηση Θεοῦ θά «ἐκτεθεῖ» μέ διάφορα ἀνθρώπινα σφάλματα, ὥστε νά μήν ὑψηλοφρονίσει. Δέν δίνει ὅλα τά χαρίσματα ὁ Θεός σέ κάποιον ἅγιο ἄνθρωπο, σημειώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, παραπέμποντας στόν ἱερό Χρυσόστομο, «οὐ πάντα τά χαρίσματα λαμβάνει τίς ἔχει», ἀλλά γατί ὅμως; «ἵνα μή φύσιν εἶναι τήν χάριν νομίσῃ», δηλαδή γιά νά μήν θεωρήσει ὅτι αὐτό τό ὁποῖο ἔχει ὡς δῶρο, τό ὁποιοδήποτε χάρισμα, εἶναι δικό του φυσικό, καί ὄχι τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ. Οἱ Ἅγιοι, λοιπόν, ὑπῆρξαν ἄνθρωποι καί ὄχι ὑπέρ-ἄνθρωποι, καί αὐτό μᾶς ἐνισχύει στόν κατά Θεόν ἀγῶνα μας.
Οἱ Ἅγιοι, γίνονται Ἅγιοι, ἐπειδή «ἀνοίγουν» τόν ὑπαρξιακό τους χῶρο στή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, δείχνουν καί κινητοποιοῦν τήν καλή τους προαίρεση μέ αὐτή τήν ὑπαρξιακή ἄμβλυνση, πρός δεξίωση τῆς Χάριτος. Ἔπειτα, εἶναι πλέον ἀνοικτή ἡ πύλη, ἀφοῦ τά ὑπόλοιπα τά ἐργάζεται ὁ Θεός. Ἐκεῖνος χαριτώνει, ἁγιάζει, παρέχει κατά Χάριν, ὅ,τι ἔχει Αὐτός κατά φύσιν, δηλαδή τή θεία, ἄκτιστη ζωή, ἤ τή Βασιλεία Του. Εἰρήσθω, ὅτι ἡ θέωση τήν ὁποία λαμβάνουν κατά μετοχἠν οἱ Ἅγιοι, ὡς δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ταυτίζεται μέ τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Καί ἐπειδή ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄναρχη καί ἄκτιστη, ἄναρχη καί ἄκτιστη εἶναι καί ἡ θέωση, ὄπως σημειώνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς13 . Καί κατά τόν ἴδιο, ἄκτιστη καί ἄναρχη εἶναι καί ἡ Ἁγιότητα τῶν «φίλων τοῦ Θεοῦ», τῶν Ἁγίων14 . Ὁ ἴδιος θά ἐπισημάνει, ὅτι οἱ Ἅγιοι εἶναι ὄργανα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀποκτῶντας τήν ἴδια ἐνεργεια μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα: «Ὄργανά εἰσί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος οἱ ἅγιοι, τήν αὐτήν ἐκείνῳ προσειληφότες ἐνέργειαν»15 .
Κατά ταῦτα, οἱ θεούμενοι εἶναι πλήρεις φωτός ἀϊδίου καί Χάριτος. Συνεπῶς, «δέν κυριαρχοῦνται ἀπό τήν κτιστή, χρονική ζωή, πού ἔχει ἀρχή καί τέλος, ἀλλά ἀπό τή θεία καί ἀΐδια ζωή τοῦ ἐνοικοῦντος σ᾿ αὐτούς Θεοῦ Λόγου»16 . Τό ἁγιοπνευματικό φρόνημα καί βίωμα τοῦ Παύλου, ὅπως τό ἐκφράζει μέ τή χαρακτηριστική διατύπωση: «ζῶ δέ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δέ ἐν ἐμοί Χριστός»17 , εἶναι το φρόνημα και βίωμα κάθε πιστοῦ, κάθε Ἁγίου, στοῦ ὁποίου τήν καρδιά κατοικεῖ ὁ Χριστός διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί κριτήριο ὅτι μένει ἐντός τους εἶναι τό Ἅγιο Πνεῦμα πού τούς ἔδωσε, σύμφωνα μέ τόν Εὐαγγελιστή Ἰωάννη. Αὐτό ἀποτελεῖ καί τήν ἐξήγηση γιά τό γεγονός ὅτι μία εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί τῶν θεουμένων, ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής18 .
Ἰδού πῶς συνδέεται ἡ Πεντηκοστή μέ τούς Ἁγίους τοῦ Θεοῦ. Αὐτοί ἀποτελοῦν τόν καρπόν τῆς Πεντηκοστῆς, ἀφοῦ βίωσαν στα ὅρια τῆς παρούσης ζωῆς τήν προσωπική τους Πεντηκοστή, τήν ἔλευση τοῦ Παρακλήτου Πνεύματος στήν κεκαθαρμένη ψυχή τους. Τό γεγονός τοῦτο συντελεῖται διαχρονικά, ἀενάως καί ἀπαύστως καί ποτέ δέν θά λήξει καί δέν θά λάβει πέρας αὐτή ἡ μετοχή τῶν «θελόντων σωθῆναι» στήν ἄκτιστη δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Κατηγορηματικός καί λίαν αὐστηρός ἐμφανίζεται ὁ πνευματέμφορος Πατήρ τῆς Ἐκκλησίας, ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, πρός ὅσους ἀμφισβητοῦν τήν μέχρι τό τέλος τῶν αἰώνων ἐπιγινομένη δωρεά καί Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί λέγουν πώς σήμερα δέν μπορεῖ κάποιος νά φθάσει στήν Ἁγιότητα, στή μέθεξη τοῦ Θεοῦ καί τήν πραγμάτωση τοῦ καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ. Ὁ θεόπτης Συμεών, ὑποστηρίζοντας μέ σφοδρό ἀπαθές πάθος ὅτι σέ ὅλες τίς ἐποχές εἶναι ἐφικτή ἡ βίωση τῆς προσωπικῆς Πεντηκοστῆς τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου, καί ἡ (ὑπό προϋποθέσεις φυσικά) θέα τοῦ Θεοῦ ἀπό αὐτόν, μέ ἄλλα λόγια, τό ἐφικτό τῆς Ἁγιότητος, ἀπευθύνεται μέ πόνο σέ ὅσους διακηρύσσουν τό ἀντίθετο. Γράφει ἐν προκειμένῳ ὁ ἔμπειρος Θεολόγος σέ ἕναν ὑπέροχο Ὕμνο του:
«Μή λέγετε, ἀδύνατον λαβεῖν τό θεῖον Πνεῦμα,|… Μή λέγετε, ὅτι Θεός οὐχ ὁρᾶται ἀνθρώποις,| μή λέγετε, οἱ ἄνθρωποι φῶς θεῖον οὐχ ὁρῶσιν,| ἤ ὅτι καί ἀδύνατον ἐν τοῖς παρούσι χρόνοις!| Οὐδέποτε ἀδύνατον τοῦτο τυγχάνει, φίλοι,| ἀλλά καί λίαν δυνατόν τοῖς θέλουσιν ὑπάρχει,| πλήν ὅσοις βίος κάθαρσιν τήν τῶν παθῶν παρέσχε| καί καθαρόν εἰργάσατο τῆς διανοίας ὄμμα»19 .
Ὁ ἅγιος Συμεών δέν θά διστάσει νά ὀνομάσει ἀκόμη καί αἱρετικούς αὐτούς οἱ ὁποῖοι διακηρύσσουν ὅτι στά χρόνια αὐτά (ὁμιλεῖ γιά τόν 11ο αἰῶνα) δέν μπορεῖ κάποιος νά τηρήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, νά λάβει Χάρη Ἀγίου Πνεύματος καί νά συγκαταριθμιθεῖ μέ τούς παλαιούς Ἁγίους:
«Ἀλλά περί ἐκείνων λέγω καί ἐκείνους ὀνομάζω αἱρετικούς, τούς λέγοντας μή εἶναι τινα ἐν τοῖς καθ᾿ ἡμᾶς χρόνοις και ἐν μέσῳ ἡμῶν, τόν δυνάμενον φυλάξαι τάς εὐαγγελικάς ἐντολάς καί κατά τούς ἁγίους γενέσθαι πατέρας»20 .
Ὁ ἀνωτέρω λόγος ἀποτελεῖ παραμυθία γιά ὅλους μας, πού ζοῦμε σέ καιρούς χαλεπούς! Ἡ συνεπής τήρηση τῶν θείων ἐντολῶν εἶναι τό πρῶτο βῆμα καί ἡ ὁδός πού θά μᾶς ὁδηγήσει στήν προσωπική μας Πεντηκοστή, στή μέθεξη τῶν καρπῶν τῆς ἐλεύσεως τοῦ Παρακλήτου. Οἱ Ἅγιοι τῆς πίστεώς μας εἶναι οἱ τηλαυγεῖς φάροι σ᾿ αὐτήν τήν πορεία πού θά διανύσουμε ἐν μέσῳ ὠδίνων καί ὀδυνῶν, πρός ἀπόκτηση τῶν καρπῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἡ θέωση ἐνεργεῖται ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ἀκτίστως. Ἡ θέωση δέν μπορεῖ νά τεθεῖ ὡς σκοπός ἀπό τόν ἄνθρωπο, ἀφοῦ ὡς κτιστός δέν ἔχει τή δυνατότητα νά τήν πραγματοποιήσει. Προσφυῶς ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής σημειώνει ὅτι, ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι πάσχουμε (ὑφιστάμεθα δηλαδή) τήν θέωση καί δέν τήν πραγματοποιοῦμε: «Πάσχομεν ὡς ὑπέρ φύσιν οὖσαν κατά χάριν, ἀλλ᾿ οὐ ποιοῦμεν τήν θέωσιν· οὐ γάρ ἔχομεν φύσιν δεκτικήν τῆς θεώσεως δύναμιν»21 . Ἔτσι, ἡ θέωση ἀποτελεῖ σκοπό τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο καί ἄκτιστη δωρεά Του. Ἀρκεῖ ὅμως ὁ ἄνθρωπος νά πεῖ τό «ναί» στόν Θεό, ἔργῳ καί λόγῳ. Τά ὑπόλοιπα εἶναι τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, ἡ ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν καί ἡ προσεκτική πολιτεία ἀνοίγουν τόν δρόμο. Ἡ δέ ἕνωση μέ τόν Θεό τελεσιουργεῖται ὄχι ἀπό τίς ἀρετές καθ᾿ ἑαυτές καί αὐτοδυνάμως, ἀλλά «ἦταν καί εἶναι πάντοτε θεουργία τῆς δυνάμεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»22 .
Θεωροῦμε ὅτι στήν κατακλεῖδα τοῦ κειμένου αὐτοῦ θά μποροῦσε νά παρατεθεῖ ἕνας ὑπέροχος ὕμνος, λίαν χαρακτηριστικός περί τῶν ὡς ἄνω γραφομένων, ἕνα Τροπάριο τοῦ ἀσματικοῦ Κανόνος τῆς Ἐορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς, τό ὁποῖο ἐκφράζει ποιητικά αὐτήν τήν πραγματικότητα τῆς ἐπινεύσεως καί ἐλλάμψεως τῶν Ἁγίων Πάντων ἀπό τό Παράκλητο Πνεῦμα τῆς ἀληθείας:
«Ὅσοις ἔπνευσεν ἡ θεόρρυτος χάρις,
Λάμποντες, ἀστράπτοντες, ἠλλοιωμένοι,
Ὀθνείαν ἀλλοίωσιν εὐπρεπεστάτην,
Ἰσοσθενοῦσαν τήν ἄτμητον ἰδόντες,
Σοφήν τρίφεγγον οὐσίαν δοξάζομεν».
1. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Λόγος ΜΑ΄, Εἰς τήν Πεντηκοστήν, ΕΠΕ 5, 124.
2. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν Πεντηκοστήν 2, 1, PG 50, 463.
3. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Εἰς τήν Πεντηκοστήν, Ὁμιλία κδ΄, PG 151, 312 C.
4. Στιχηρόν Ἰδιόμελον Ἑσπερινοῦ τῆς Πεντηκοστῆς.
5. Συμεών Θεσσαλονίκης, Ἐπιστολή δογματική τε ἅμα καί παραινετική πρός τινα τῶν κατά Κρήτην ὀρθοδόξων, ἀντιποιούμενον τοῦ κατά διδασκαλίαν ὀρθοῦ λόγου.
6. Μ. Ἀθανασίου, Τεμάχια ἐκ τῶν ὑπομνημάτων εἰς τούς ψαλμούς, PG 27, 580C.
7. Μ. Βασιλείου, Ὁμιλίαι εἰς τούς ψαλμούς με΄, PG 29, 421C.
8. Ἰουστίνου Πόποβιτς (Ἀρχιμ.), Ἄνθρωπος καί Θεάνθρωπος, Μελετήματα Ὀρθοδόξου Θεολογίας, Μετάφρ. ἱερομ. Ἀθανασίου Γιέφτιτς, Ἐκδ. «Ἀστήρ», Ἀθῆναι 61993 σ. 99.
9. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων, 1, 3, 43.
10. Ρωμ. 8,9.
11. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Κείμενο, Μετάφραση, Εἰσαγωγή, Σχόλια, Ν. Ματσούκα, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1989, σσ. 384-386.
12. Λκ. 1ζ΄, 21: «Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστι».
13. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Περί θείων ἐνεργειῶν, 30, βλ. Δ. Τσελεγγίδη, Προϋποθέσεις καί κριτήρια τοῦ ὀρθοδόξως καί ἀπλανῶς θεολογεῖν, Θεολογικές καί Ἐκκλησιολογικές προσεγγίσεις, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 63.
14. Ὅ.π. σελ. 64.
15. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων 3, 1, ΕΠΕ 2, 258.
16. Ὅ.π.
17. Γαλ. 2, 20.
18. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Περί ἀποριῶν, PG 91, 1076C.
19. Ὕμνος 27, SC 174, 288 (125-134).
20. Συμεών Νέου Θεολόγου, Κατηχήσεις, XXIX, SC 113, 137-140.
21. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Κεφάλαια περί ἀγάπης, 1, 75, PG 90, 1206C.
22. Ἀρχιμ. Νικοδήμου Σκρέττα, Λατρεία καί Ἁγιότητα, Μαθητεία στό Συναξάρι τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐκδ, Μυγδονία, Θεσσαλονίκη 2017, σελ. 27.
«ΟΥΝΙΤΗΣ» ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΤΟΥΣ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΟΥΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥΣ (2024) ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΟ
Του Δημ. Κ. Αναγνώστου, Θεολόγου
Πώς θα αποκαλούσατε έναν εγκολπιοφόρο ρασοφόρο ο οποίος σε αντίθεση με την Ορθόδοξη Πίστη θα αναγνώριζε τον αμετανόητο αιρετικό (και όχι μόνο) Πάπα Ρώμης Φραγκίσκο ως κανονικό Επίσκοπο Ρώμης με Αποστολική Διαδοχή, Μυστήρια και χάρη Θεού; Νομίζω δεν θα διαφωνήσετε αν τον αποκαλέσουμε ουνίτη, δηλαδή ενωτικό. Δεν είναι δα και προσβολή για έναν τέτοιο ρασοφόρο να αποκληθεί έτσι, αφού πιστεύει στην ένωση με τον Παπισμό χωρίς τη μετάνοιά του και επιστροφή στην άπαξ παραδοθείσα τοις Αγίοις Πίστει, την Ορθοδοξία.
Ένας τέτοιος ρασοφόρος είναι και ο Φαναρίου Αγαθάγγελος, διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, τον οποίο προσφάτως είδαμε σε βίντεο του Βατικανού να ασπάζεται περιπαθώς τον Πάπα και δη ευλαβώς την χείρα του "Αγίου πατρός" στην "Αγία Έδρα", το κακέκτυπο κρατίδιο του Βατικανού.
Αυτός λοιπόν ο ουνίτης, ήρθε ως επίσημος προσκεκλημένος του επιχωρίου Μητροπολίτου για να συμμετάσχει στους εορτασμούς του πολιούχου της Κορίνθου Αποστόλου Παύλου, παριστάνοντας τον ορθόδοξο Επίσκοπο. Έτσι όσοι Κορίνθιοι και Κορίνθιες συμμετείχαν στους γενομένους και εν εξελίξει λατρευτικούς εορτασμούς στα εφετεινά "ΠΑΥΛΕΙΑ 2024" πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι έλαβαν δια του ανωτέρω και την "ευλογία" του Πάπα Ρώμης την οποία αυτός εκζήτησε, έλαβε προσφάτως και μεταδίδει στους μετ' αυτού κοινωνούντας.
Παλαιότερα ωστόσο είχε βρεθεί στον Ναό του Αποστόλου Παύλου αυτοπροσώπως ένας Καρδινάλιος (κάποιος Καίνιχ, αν θυμάμαι καλά) ο οποίος δεν συμμετείχε μεν σε λατρευτικές εκδηλώσεις, τιμήθηκε όμως με το ψάλσιμο της "επισκοπικής" Φήμης του υπό "ορθοδόξων" ρασοφόρων ως δήθεν κανονικός Επίσκοπος, γεγονός που τότε είχε καταγγείλει και φροντίσει να γίνει γνωστό ο αλησμόνητος Γέροντας π. Νεκτάριος Μαρμαρινός, Κτίτωρ της Ιεράς Μονής Οσίου Παταπίου Λουτρακίου Κορινθίας, σφόδρα ενοχλημένος από εκείνη την ασεβή εκδήλωση εντός του Καθεδρικού Ναού της Κορίνθου.
Πρός ενδεικτική επίρρωση των λεχθέντων περί του φρονήματος του κ. Αγαθαγγέλου παραθέτουμε φωτό με το αφιερωματικό επίγραμμα Εικόνος που ο ίδιος φιλοτέχνησε και δώρησε προ καιρού στον πολύ-αγαπημένο του Πάπα Φραγκίσκο.
Υ. Γ. Περί του εν λόγω ρασοφόρου υπάρχει και παλαιότερο σχετικό δημοσίευμα, όπου μεταξύ άλλων αναφέρονται τα εξής:
«Ὄντως θλιβερό τό κατάντημα κάποιων ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά συναγωνίζονται ποιός θά πρωτοπάρει τήν "εὐλογία" τοῦ ἀμετανοήτου αἱρετικοῦ Πάπα, τήν ὁποία ἡ Ὀρθόδοξος Παράδοσι καί ἡ διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων θεωρεῖ ἀλογία! Ἄνευ πιέσεων καί ἀναγκῶν μάλιστα, σπεύδουν οἱ ἀνάξιοι ἐγκολπιοφόροι νά δηλώσουν τόν σεβασμό καί τήν ἀναγνώρισί των στόν Πάπα, ὁ ὁποῖος ὡς γνήσιος διάδοχος τῶν πρό αὐτοῦ αἱρετικῶν παπῶν ἀποδέχεται καί ἀπολαμβάνει τή δουλοπρέπεια καί αὐτο-ἀναίρεσι τῆς ὀρθοδοξίας τῶν νέων αὐτῶν οὐνιτῶν! Ὀφείλομε δέ νά ἐπισημάνωμε τήν ἰδιαίτερη ἀποκρουστικότητα τῆς ἐνεργείας τοῦ ἐν λόγῳ ἐπισκόπου, ὁ ὁποῖος καί ὡς ἁγιογράφος κατήντησε θλιβερός μεταπράτης τῆς παπικῆς πλάνης καί αἱρέσεως, ἁγιογραφήσας ἕναν πλανεμένο περί τήν Πίστιν ἄνθρωπο ὡς δῆθεν θεούμενο μέλος τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή ὡς ἅγιο τοῦ Θεοῦ! Ὡς ἐκ περισσοῦ νά ἐπισημάνωμε ὅτι καί μόνο δι' αὐτῶν κατεστάθη μειοδότης τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καί ψευδεπίσκοπος!
Ὁ ἴδιος «Ορθόδοξος» ἐπίσκοπος ἁγιογράφησε τὸν παπικό “ἅγιο” Φραγκίσκο τῆς Ἀσίζης καί τόν δώρισε στόν Πάπα μέ τήν ἐπιγραφή …. «τῆ Α. Ἁγιότητι τῶ Πάπᾳ καί Ἐπισκόπῳ Ρώμης….»!!!!»
Ἀρχιερατικὴ Ἐπιστολὴ γιὰ τὴν Νηστεία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων
Ἀγαπητοὶ Πατέρες καὶ Ἀδελφοί·
Μετὰ τῶν Ἁγίων Πάντων, ἀρχίζει σὺν Θεῷ ἡ περίοδος τῆς νηστείας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Εἶναι ἀρχαιοπαράδοτη, πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ μᾶς προετοιμάζει ὅσο τὸ δυνατὸν καλύτερα γιὰ νὰ ἑορτάσουμε τὰ ἔξοχα δοχεῖα τοῦ θείου Παρακλήτου, τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους. Αὐτοὺς ποὺ ἀποτελοῦν τοὺς φωτιστὲς καὶ εὐεργέτες τοῦ κόσμου παντός. Αὐτοὶ οἱ θεοκίνητοι καὶ θεοδίδακτοι μετέδωσαν τὴν θεία διδαχὴ «εἰς πᾶσαν τὴν γῆν» καὶ γέμισαν μὲ θεῖα νοήματα, θαύματα και σημεῖα «τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης», εἰς στερέωσιν τῆς Ὀρθοδόξου πίστεώς μας. Ἐσφράγισαν δὲ τὸ κήρυγμά τους μὲ τὸ αἷμα τους καὶ μᾶς κληροδότησαν τὴν Ἀποστολικὴ Διαδοχή, τὴν πυρφόρο χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος διὰ τῆς ἀλληλοδιαδοχῆς τῶν Ὀρθοδόξων χειροτονιῶν.
Ἄς δεχθοῦμε, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, μὲ εὐχαρίστηση τὴν ἔλευση τῶν ἡμερῶν τῆς νηστείας. Διαρκεῖ λίγες μόλις ἡμέρες, οὔτε δύο ἑβδομάδες τὸ ἔτος τοῦτο, καὶ μᾶς παρέχει νέα δυνατότητα νὰ ἱλαρύνουμε τὶς ψυχές μας μὲ φῶς καὶ ζωή.
Ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ, δὲν μποροῦμε νὰ μὴν ψέξουμε τὴν φετινὴ ἐκτροπὴ τῶν Καινοτόμων Νεοημερολογιτῶν, οἱ ὁποῖοι στὴν ψευδαίσθηση ὅτι ἀκολουθοῦν ἕνα δῆθεν «διορθωμένο» Ἡμερολόγιο, αὐτὸ τοῦτο τὸ Γρηγοριανὸ Παπικὸ στὴν ρίζα του, ἐξαφάνισαν γιὰ ἄλλη μία φορὰ τὴν εὐλογημένη αὐτὴ νηστεία! Ἔτσι τοὺς πληροφοροῦμε ὅτι λύπησαν τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ περιφρόνησαν τοὺς Ἁγίους Ἀποστόλους. Δὲν βαδίζουν κατὰ τὸ καθολικὸ φρόνημα τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀφίστανται ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς Ἀληθείας καὶ τῆς Ἀγάπης. Ἡ ἐπαναλαμβανόμενη αὐτὴ πεισματώδης ἐμμονή τους σὲ ἕνα προφανέστατο λάθος, τὸ ὁποῖο μάλιστα προσπαθοῦν σοφιστικῶς νὰ δικαιολογήσουν, ἀποδεικνύει τὸ μέγεθος τῆς ἀμετανοησίας τους ἐδῶ καὶ ἕναν ὁλόκληρο αἰῶνα!
Ἐν τούτοις, τοὺς ἀπευθυνόμαστε μὲ πόνο: Ἀδελφοί, «ἐσχάτη ὥρα ἐστι»! Ἡ «ὀργὴ τοῦ Θεοῦ» ἐπικρέμαται ἐπὶ τῶν κεφαλῶν ὅλων μας, γιὰ τὴν θλιβερὴ ἀποστασία τῆς πλειοψηφίας καὶ δὴ τῶν ἀφρόνων ἀρχόντων, οἱ ὁποῖοι καταπατοῦν ἀσύστολα τὰ θεῖα παραγγέλματα! Ἄν δὲν ὑπάρξει διόρθωση τῶν ἐπταισμένων καὶ μετάνοια ἀληθινή, τότε μᾶς ἀναμένουν συμφορὲς βαρύτατες.
Ἀδελφοὶ Ὀρθόδοξοι πιστοί, τέκνα φωτόμορφα τῆς Ἐκκλησίας·
Μὲ τὴν καλὴ καὶ ἀσφαλῆ διαμονή μας στὴν Παρακαταθήκη τῆς πίστεως καὶ τὴν ἱερὰ Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ἄς ἀγωνισθοῦμε ἐπιμελῶς στὶς ἡμέρες τῆς νηστείας νὰ καθαρίσουμε καλύτερα τὶς καρδιές μας, νὰ ἀγαπήσουμε βαθύτερα τὸν Χριστό μας, νὰ καταπατήσουμε ἐπὶ τέλους τὰ πάθη καὶ τὶς κακὲς συνήθειες ποὺ μᾶς ταλαιπωροῦν, νὰ ἀνακουφίσουμε καὶ νὰ ἀνυψώσουμε τὶς ψυχές μας, νὰ πλησιάσουμε εὐσυνείδητα τὰ ἱερὰ Μυστήρια τῆς Μετανοίας/Ἐξομολογήσεως καὶ τῆς Θείας Κοινωνίας.
Μὴν χάσουμε, παρακαλῶ, τὴν φωτιστικὴ παρηγορία τῶν καλῶν ἀναγνωσμάτων καὶ τῆς ἱερᾶς προσευχῆς. Μὴ μᾶς ἐξαπατήσει ἡ ἐμπαθὴς καὶ φιλαμαρτήμων «ψυχαγωγία» τῶν μέσων κοινωνικῆς δικτύωσης, ποὺ κλέβει τὸν πολύτιμο χρόνο μας καὶ ἀδειάζει τὶς ψυχές μας. Μὴν μᾶς σκοτίσουν ἀκάθαρτες ἐπιθυμίες, ἀλλὰ ἄς σεβαστοῦμε τὴν ἱερότητα τοῦ σώματός μας ὅπως καὶ τῶν ἄλλων, καὶ μὴ προβοῦμε σὲ πράξεις ἀτιμίας!
Ἐπίσης, νὰ προσέχουμε τὰ λόγια μας, νὰ ἀποφεύγουμε τὸ μέγιστο κακὸ τῆς κατακρίσεως, νὰ προσέχουμε τὶ βλέπουμε, τὶ ἀκοῦμε, τὶ διαλογιζόμαστε, τὶ ἐπιθυμοῦμε! Μὴν μᾶς ἐξαπατήσει ἡ ραθυμία εἰς βάρος τῶν πνευματικῶν μας καθηκόντων. Μὴν ἐγκαταλείψουμε τὸν ἐκκλησιασμό. Μὴν ἐκθέτουμε τὸν ἑαυτό μας σὲ κινδύνους ἀπὸ παρέες κακὲς καὶ συναστροφὲς ἐπιβλαβεῖς.
Μὴν ἀποτελοῦμε σκάνδαλο μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο ἔναντι τῶν ἄλλων, μὴν προσπαθοῦμε νὰ ὁμοιωθοῦμε στὴν ἐμφάνιση μὲ τοὺς κοσμικοὺς ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους χαρακτηρίζει τὸ ἔκδηλο σαρκικὸ φρόνημα ποὺ δὲν ἔχει καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ἔχει καμία σχέση μὲ τὶς βασικὲς ἀρχὲς τῆς πίστεώς μας.
Ἀδελφοί μου ἀγαπητοί·
Μὴ λησμονοῦμε ὅτι δὲν εἴμαστε ἀθάνατοι, ἀλλὰ περαστικοὶ ἀπὸ τὸν μάταιο τοῦτο κόσμο. Καὶ θὰ δώσουμε ἀπολογία ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ Βήματος τοῦ Χριστοῦ γιὰ τὸ πῶς διαχειριστήκαμε τὰ τάλαντα καὶ χαρίσματα ποὺ μᾶς ἐμπιστεύθηκε ἡ θεία Ἀγαθότητά Του.
Εἴθε νὰ ἐνδυθοῦμε «σπλάγχνα οἰκτιρμῶν» καὶ νὰ αὐξήσουμε τὶς ἀγαθοεργίες μας μὲ ὅ,τι τρόπο μποροῦμε, ὥστε ὁ Φιλάνθρωπος Κύριός μας νὰ μᾶς χαρίζει πλούσια τὸ ἄπειρον Ἔλεος τῆς Εὐσπλαγχνίας Του καὶ στὴν παροῦσα ζωὴ καὶ στὸν μέλλοντα αἰῶνα. Ἀμήν!
Μὲ πατρικὲς εὐχὲς
Εὐχέτης θερμὸς πρὸς Κύριον
Ὁ Μητροπολίτης
+ὁ Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος Κλήμης
Λάρισα,
Ἑβδομὰς Ἁγίου Πνεύματος,
Ἰούνιος 2024
Πηγή
Πέμπτη 27 Ιουνίου 2024
ΠΩΣ ΛΥΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ (Ὁμιλιά τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος κ. Κλήμεντα)
Ὁμιλία Δευτέρας Ἁγίου Πνεύματος
Ἀπὸ τὸν Σεβ/το Μητροπολίτη Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος κ. Κλήμεντα στὸ Ἱερὸ Ἡσυχαστήριο Κοιμήσεως Θεοτόκου, στὸ ἑορτάζον Παρεκκλήσιο τῆς Ἁγίας Τριάδος, στὶς Μαγοῦλες Δένδρων Γιάννουλης Λαρίσης, τὴν Δευτέρα, 11/24-6-2024, μὲ τίτλο: «Πῶς λύνονται οἱ διαφορὲς στὴν Ἐκκλησία».
ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ (Μέρος 27ο)
Αγίου Μητροπολίτου Φιλαρέτου της Ρωσικής Διασποράς (+1985)
27. Η γνώση του Θεού
Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε ότι το πρώτο και κύριο καθήκον μας απέναντι στον Θεό είναι η αγάπη προς Αυτόν. Είναι αυτονόητο ότι με αυτή την αγάπη απαιτείται και από εμάς να γνωρίσουμε Εκείνον που πρέπει να αγαπάμε τόσο πολύ. Ένας άνθρωπος δεν θα αγαπήσει και δεν μπορεί να αγαπήσει κάποιον που δεν γνωρίζει. Έτσι, η αγάπη για τον Θεό μας οδηγεί στο καθήκον να γνωρίσουμε τον Θεό.
Να σημειωθεί ότι αυτό το καθήκον είναι από τα λιγότερα που τηρούμε στις μέρες μας. Παλαιότερα ήταν διαφορετικά.
Εκείνη την εποχή, το ενδιαφέρον για τα θεολογικά θέματα και τις θρησκευτικές γνώσεις ενδιέφερε βαθιά τις χριστιανικές ψυχές. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μαρτυρεί ότι στην εποχή του ακόμη και οι γυναίκες της αγοράς, αντί για τις εμπορικές τους υποθέσεις, προτιμούσαν να διαφωνούν για την ομοουσιότητα και την ομοιουσιότητα του Υιού του Θεού. Τώρα, πολλοί έξυπνοι άνθρωποι, μερικές φορές ακόμη και γράφοντας και μιλώντας για διάφορα καθαρά χριστιανικά θέματα, φοβούνται οποιαδήποτε θεολογία. Θεωρούν ότι όλες οι ερωτήσεις και οι εξηγήσεις της είναι κατά κάποιο τρόπο τεχνητά σχολαστικές και μακριά από την ζωή.
Από εδώ προέρχεται αυτή η καταθλιπτική θρησκευτική άγνοια, αυτή η αμάθεια των βασικών αληθειών της πίστης κάποιου, που είναι τόσο εντυπωσιακή στις μέρες μας. Πάρτε, για παράδειγμα, τον κύριο όγκο του ευφυούς, μορφωμένου ρωσικού λαού. Θα σας απαριθμήσει, χωρίς λάθος, όλους τους Τσάρους από τον οίκο των Ρομανόφ, θα αναφέρει τους κύριους Ρώσους συγγραφείς κλπ[1]. Το να μην το γνωρίζει αυτό θεωρείται ντροπή για έναν μορφωμένο άνθρωπο. Αλλά ζητήστε τους να ονομάσουν, για παράδειγμα, τις κύριες αρχές της χριστιανικής πίστης ή τα ονόματα των Δώδεκα Αποστόλων του Χριστού (δηλαδή, άνθρωποι που έκαναν ασυγκρίτως περισσότερα για την ανθρωπότητα από οποιονδήποτε βασιλιά ή συγγραφέα). Στις 9 από τις 10 περιπτώσεις το αποτέλεσμα θα είναι απογοητευτικό. Αλλά το ακόμη χειρότερο είναι ότι η άγνοια σε αυτόν τον τομέα δεν θεωρείται επ’ ουδενί κάτι επαίσχυντο και οι άνθρωποι το παραδέχονται ελαφρά τη καρδία…
Είναι απολύτως βέβαιο ότι κάθε χριστιανός χρειάζεται να έχει μια ιδέα για το περιεχόμενο της πίστης του και για τις βασικές αλήθειες της -για το τριαδικό δόγμα, για την θεία αγάπη, την ενανθρώπηση, τον λυτρωτικό θάνατο και την ανάσταση του Σωτήρος, για το μέλλον, το πεπρωμένο του κόσμου και του ανθρώπου, κ.λπ.. Και αυτά τα ζητήματα δεν είναι ξένα ή βαρετά για τον άνθρωπο, αλλά ζωτικής σημασίας και ουσιώδη, γιατί το ίδιο το νόημα και ο σκοπός της ζωής του εξαρτάται από την επίλυσή τους.
Και όλα αυτά τα ερωτήματα, φυσικά, συνοψίζονται σε ένα πράγμα: υπάρχει Θεός και ποιος είναι; Αυτά τα ερωτήματα είναι εξαιρετικής σημασίας ακόμη και για ανθρώπους με μικρή πίστη. Και για τους πιστούς, το να γνωρίζουμε για τον Θεό, να ξέρουμε τι σημαίνει αυτό για εμάς και περαιτέρω, ποιο είναι το θέλημά Του για όλους μας, αυτή είναι η βασική γνώση, η πιο σημαντική και η πιο πολύτιμη στην ζωή. Και η ίδια η χριστιανική ζωή καθορίζεται πρωτίστως από την γνώση του Θεού. Ο ίδιος ο Κύριος, προσευχόμενος στον Πατέρα Του πριν από το Πάθος, είπε σχετικά: «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν…»[2].
Από όλα αυτά βλέπουμε ότι η γνώση του Θεού είναι το άμεσο χριστιανικό μας καθήκον. Και ο δρόμος προς αυτήν, εκτός από την μελέτη των θεολογικών επιστημών, είναι η μνήμη του Θεού[3]. Η μνήμη του Θεού είναι μια τέτοια πνευματική διάθεση όπου ο άνθρωπος εισάγει ηθελημένα στην συνείδησή του και διατηρεί σε αυτήν την ιδέα του Θεού, τις υψηλότερες ιδιότητες Του, το έργο της σωτηρίας μας, το αιώνιο μέλλον μας κ.λπ. Αυτή η μνήμη του Θεού αγαπήθηκε από τους χριστιανούς ασκητές μας, αλλά για πολλούς -τους περισσότερους από εμάς- είναι, δυστυχώς, εντελώς άγνωστη.
Φυσικά, η γνώση του Θεού για την οποία μιλάμε δεν είναι σε καμία περίπτωση μια ορθολογική μηχανική αντίληψη απομνημόνευσης ορισμένων διατάξεων της χριστιανικής μας διδασκαλίας για την πίστη και την ζωή. Ο Χριστιανισμός είναι ζωντανό βίωμα, εμπειρίες της ανθρώπινης καρδιάς, και επομένως δεν γίνεται αντιληπτός από τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο.
Όσο περισσότερο ο Χριστιανός έχει βιώσει την αλήθεια και τις εντολές της πίστης του στην προσωπική του ζωή, στην εσωτερική εμπειρία του πνευματικού αγώνα και των προσπαθειών να ζήσει σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Χριστού, τόσο πιο βαθιά έχει αφομοιώσει τον Χριστιανισμό. Και το αντίστροφο, εάν κάποιος συμπεριφέρεται στην πίστη του στεγνά, εξωτερικά-τυπικά και δεν καθοδηγείται από τις εντολές του Ευαγγελίου του Χριστού στην προσωπική του ζωή, δεν θα δεχτεί τον Χριστιανισμό στην ψυχή και την καρδιά του και το βαθύ περιεχόμενο των αληθειών της πίστης του Χριστού θα παραμείνει ξένο προς αυτόν…
(συνεχίζεται)
[1] Στην σημερινή Ελλάδα ο πολὺς κόσμος αγνοεί παντελώς ακόμη και αυτά τα ιστορικά πρόσωπα της χώρας του. Αντιθέτως γνωρίζει με λεπτομέρεια τα ονόματα και τις συνήθειες των νέων ειδώλων: τραγουδιστών, ηθοποιών, αθλητών κ.λπ…
[2] Ιω. ιζ΄ 3.
[3] Η αναγκαιότητα της μνήμης του Θεού (ρωσιστί Богомыслием), δηλαδή του να σκέφτεσαι συνεχώς τον Θεό, αποτυπώνεται άριστα στο ρητό του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Μνημονευτέον Θεοῦ μᾶλλον ἢ ἀναπνευστέον» (PG 36, 16), δηλαδή είναι προτιμότερο να σκέφτεσαι τον Θεό ακόμη και από το να αναπνέεις!
Τετάρτη 26 Ιουνίου 2024
Ο ΑΓΙΟΣ ΜΕΘΟΔΙΟΣ Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ (14 Ἰουνίου)
Κατά τη διάρκεια των φοβερών χρόνων της Εικονομαχίας, όπου χτυπήθηκε βάναυσα το σώμα της Εκκλησίας, πλήθος Αγίων Ομολογητών και μαρτύρων αναδείχθηκαν. Αυτούς τους χρόνους, δηλαδή κατά τον θ΄(9ο) αιώνα έζησε και ένας ξεχωριστός, μεγάλος Άγιος, Ομολογητής της Πίστης μας, ο Άγιος Μεθόδιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος υπέφερε πολλά υπέρ των Αγίων Εικόνων.
Διαβάζουμε στο Συναξαριστή «ὀ λαμπρότατος φωστήρ ὅλης τῆς οἰκουμένης· ὁ στερρότατος στῦλος τῆς ὁμολογίας, ὅν στέφανον πολυτίμητον εἰς τήν ἔνδοξον αὐτῆς κεφαλήν ἔχει ἡ βασιλεύουσα. Οὐχί δέ στέφανον ἁπλοῦν, ἀλλά στέφανον πεποικιλμένον ἐκ λίθων πολυτίμων, αὐτή τόν ἐγέννησε, τόν ἀνέθρεψε καί τόν ηὔξησεν· αὐτός μέ τούς ἰδικούς του ὡραίους ἄθλους καί ἀγῶνας καί τά μαρτυρικά αὐτοῦ αἵματα τήν ἐστόλισε μέ πορφύραν λαμπράν, ὡραιοτάτην μητέρα πλέον ὡραιοτάτου υἱοῦ· ρίζα θεόφυτος, βλαστοῦ θεοπροβλήτου· δένδρον ἀείζωον, ἄνθους εὐωδεστάτου».
Ο θείος Μεθόδιος καταγόταν από ευσεβείς γονείς. Σπούδασε με επιμέλεια και πρόκοψε άριστα στα γράμματα, αλλά ακόμη περισσότερο εντρύφησε στα ιερά γράμματα και τη μυστική θεολογία. Αδολεσχώντας στην προσευχή και βιώνοντας τα ουράνια, τίποτε άλλο δεν θέλησε, παρά να αφιερώσει τη ζωή του στον αγαπημένο του Χριστό, κάνοντας τέλεια υπακοή ως μοναχός, γι’αυτό προσήλθε πολύ νωρίς σε Μοναστήρι. Μετά την κοίμηση του Ηγουμένου του Μοναστηριού, η αδελφότητα επέλεξε τον Μεθόδιο ως νέο Ηγούμενο καθώς είχε κατορθώσει κάθε αρετή και άσκηση. Ακολούθως χειροτονήθηκε με θεία ψήφο Μητροπολίτης Κυζίκου.
Τον ίδιο καιρό στον αυτοκρατορικό θρόνο μετά τη θεήλατον σφαγή του Εικονομάχου Λέοντα του Αρμένιου, ανέρχεται έτερος Εικονομάχος ο Μιχαήλ ο Τραυλός ο οποίος φάνηκε να δείχνει μια μετριοπάθεια αρχικά, όταν διέταξε να επαναφέρουν τους εξόριστους υπερασπιστές των Αγίων Εικόνων. Σύντομα όμως αποκάλυψε την εικονομαχική του μανία και διέταξε να σύρουν μπροστά του τους στερεούς στύλους της Ορθοδοξίας, τον Κυζίκου Μεθόδιο και τον Σάρδεων Ευθύμιο. Τότε με πολλά βασανιστήρια προσπάθησε να τους κάμψει το ηθικό, να τους μεταστρέψει το νου. Ματαιοπονία!
Ουδόλως υποχωρούν, επ ουδενί να υπακούσουν την βλάσφημη διαταγή του βασιλιά. Με μοναδική παρρησία δημηγορούν και αποδεικνύουν θεολογικά και επιστημονικά, την αρχαία πατροπαράδοτη παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας περί της προσκύνησης των Αγίων Εικόνων! Αλλ’ ο θηριώνυμος βασιλιάς σφράγιζε τα ώτα του, μη θέλοντας να δεχτεί την αλήθεια. Στέρεοι στην πίστη και ρωμαλέοι στο πνεύμα ελέγχουν αυτόν «Εἴ τίς βασιλεῦ, δέν προσκυνεῖ τόν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, καί τήν Πανάχραντον αὐτοῦ Μητέρα, και πάντας τούς ἁγίους ἐν εἰκόνι περιγραπτούς, ἔστω τοῦ αἰωνίου ἀναθέματος καί τοῦ ἀσβέστου πυρός τῆς γεένης ὑπόδικος».
Ω! ανδρεία καρδιά των αγίων που Σε ομολογούν Κύριε! Ω! πεφιλημενο στόμα που ελέγχει τους δυσσεβείς και βλάσφημους αιρετικούς.
Τότε μαινόμενος ο Μιχαήλ Τραυλός οργίζεται και μαστιγώνει ανηλεώς τους αγίους, και έπειτα τους εξορίζει. Τους επαναφέρει από την εξορία και τους υποβάλλει σε νέα φρικτά βασανιστήρια όπου ο άγιος Ευθύμιος τελικά παραδίδει τη ψυχή του στα χέρια του Αγαπημένου του Χριστού.
Μετά το θάνατο του Μιχαήλ στην εξουσία ανήλθε ο μιαρότερος από αυτόν, γιος του Θεόφιλος ο οποίος με νέα βασανιστήρια προσπάθησε να τον κάνει να αρνηθεί την αγία πίστη μας. Τον απέκοψε όμως ο άγιος Μεθόδιος λέγοντάς του ότι και αυτόν θα αναθεματίσει όπως αναθεμάτισε τον πατέρα του αν δεν σταματήσει τη βλασφημία του. Μάλιστα θέλοντας να τον εγείρει προς μετάνοια του παρουσίασε τις καταστροφές που έπαθαν όλα τα βασίλεια, όταν προσκύνησαν την αίρεση και πως ο ίδιος θα πρέπει να προσκυνεί τον Τριαδικό Θεό που του χάρισε το βασιλικό διάδημα και όχι να Τον πολεμάει με την δυσώδη Εικονομαχία.
Ο θεομισής βασιλιάς διατάζει να χτυπήσουν στο στόμα τον Άγιο και να του σπάσουν τα δόντια. Δεν χόρτασε όμως τη μανία του και τον εξόρισε στο νησί του Αντιγόνου και εκεί διέταξε να τον κλείσουν στο τάφο του Κοπρώνυμου με άλλους δύο ληστές όπου μετά το θάνατο του ενός υπέφεραν ο Άγιος και ο έτερος ληστής τη δυσωδία του νεκρού σώματος για άλλα επτά χρόνια.
Εν τω μεταξύ ο μιαρότατος Θεόφιλος βρέθηκε μπροστά σε έναν προβληματισμό μελετώντας τα βιβλία του και παρά τις γνώσεις του αδυνατούσε να το ερμηνεύσει, αλλά ούτε οι ομοφρονούντες του μπορούσαν. « Ἐτύφλωσεν αὐτούς ὁ Θεός καί φάσκοντες εἶναι σοφοί ἐμωράνθησαν οἱ κακόφρονες». Την λύση έδωσε ο έμπιστος του βασιλιά λέγοντας να συμβουλευτούν τον Μεθόδιο. ¨Όπως και έγινε και ο Αγιος ο σοφώτατος έδωσε τις απαντήσεις στους προβληματισμούς του βασιλιά. Γι’ αυτό τον κάλεσε από την εξορία και τον έβαλε να ζει πλησίον του για να τον συμβουλεύεται.
Όμως ο αγαθός Θεός κατεργαζόταν την πολυπόθητη ειρήνη μέσα στην Εκκλησία Του και μετά τον φρικτό θάνατο του δυσσεβούς Θεοφίλου τον διαδέχτηκαν στο θρόνο ο γιος του και η συνετή γυναίκα του, βασίλισσα Θεοδώρα η οποία και ανακήρυξε Πατριάρχη τον άγιο Μεθόδιο. Και μπορεί το σαρκίο του να είχε πολυτρόπως ταλαιπωρηθεί και υποφέρει αλλά η ψυχή του είχε εξαιρέτως λαμπρυνθεί και ήταν έτοιμος να διακονήσει ο πνευματοφόρος Μεθόδιος την Εκκλησία του Χριστού μας. Η δε βασίλισσα Θεοδώρα διέταξε να γίνει ακριβή εξέταση για την αίρεση της Εικονομαχίας και με αυτόν τον τρόπο νικήθηκαν οι αιρετικοί.
Ο Θεός μέσω του δούλου του Αββά Ησαΐα είπε τα ακόλουθα «Πηγαίνετε στην βασίλισσα Θεοδώρα και στον Πατριάρχη Μεθόδιο και πείτε τους: Παύσατε τους ανίερους και μιαρούς εικονομάχους, προσφέρετε στο Θεό λατρεία καθαρή και αναίμακτο. Προσκυνήστε με τους αγγέλους την Άχραντη και Αγία Εικόνα του Προσώπου μου και τον Τίμιο και ζωηφόρο Σταυρό μου». Η ευσεβής και μακαρία βασίλισσα μόλις τα άκουσε αυτά ανέσυρε μια εικόνα που είχε φυλαγμένη πάνω της και είπε «όποιος δεν προσκυνεί τις άγιες Εικόνες, ας έχει το ανάθεμα». Όλοι οι παρευρισκόμενοι ένιωσαν τότε πνευματική ευφροσύνη.
Στη συνέχεια η βασίλισσα Θεοδώρα παρακάλεσε τους Οσίους να προσευχηθούν για την ψυχή του άνδρα της Θεόφιλου να τον ελεήσει ο Θεός. Πράγματι ο Πατριάρχης Μεθόδιος βλέποντας την πίστη της, κάλεσε τους Αρχιερείς και όλους τους ιερείς και τον ευσεβή λαό και μέσα στην Αγιά Σοφιά έκαναν ολονύκτιες αγρυπνίες με δάκρυα. Και ο Πολυέλεος Κύριος δέχτηκε τις προσευχές των δικαίων και συγχώρεσε τον δυσσεβή βασιλιά Θεόφιλο. Αυτό το επισφράγισε και το εξής θαυμαστό γεγονός. Κατά τη διάρκεια των δεήσεων, ο άγιος Μεθόδιος κατέγραψε σε χαρτί τα ονόματα των αιρετικών βασιλιάδων και του Θεοφίλου και τα έβαλε κάτω από την Αγία Τράπεζα. Μετά από μερικές ημέρες δεήσεων και αφού είχε δει όραμα πήρε το χαρτί κάτω από την Αγία Τράπεζα και είδε ότι το όνομα του Θεοφίλου έλειπε. Χάρηκε τότε πολύ η βασίλισσα Θεοδώρα και είπε στον Πατριάρχη να συνάξει όλο το ποίμνιο και τους ιερείς και να φέρουν τα Τίμια και Ζωοποιά Ξύλα του Τιμίου Σταυρού και όλες τις άγιες Εικόνες, για να πάρει πάλι η Εκκλησία τον αρχαίο στολισμό της.
Μαζεύτηκαν όλα τα πλήθη με λαμπάδες και βαστώντας τις άγιες Εικόνες τις λιτάνευσαν ψέλνοντας ταυτόχρονα το Κύριε ελέησον και στη συνέχεια εισήλθαν στο Ναό και ενθρόνισαν τις Άγιες Εικόνες στον τόπο όπου βρίσκονταν και παλιότερα. Διάβασαν ακόμα από άμβωνος τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων Ορθοδόξων ενώ έλεγαν το “αιωνία η μνήμη αυτού”. Τέλος αναθεμάτισαν τα ονόματα όλων των αιρετικών που δεν προσκυνούσαν τις Άγιες Εικόνες. Αυτής της ημέρας ανάμνηση, αποτελεί η εορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας, την οποία όρισαν οι Άγιοι να τελείται αυτήν την ημέρα κάθε χρόνο.
Κατά τη συνέχεια του βίου του Αγίου Μεθοδίου δεν έλειψαν οι πόνοι και οι αγώνες υπέρ της πίστεως και για τη διατήρηση της ενότητας της Εκκλησίας. Οι αιρετικοί ορμώμενοι από τον ίδιο τον διάβολο συνεχώς έπλητταν την Εκκλησία, αλλά όμως ο θεοειδής Μεθόδιος τους αντιμετώπιζε. Υπέστη ακόμα και συκοφαντίες αλλά με απόλυτη πίστη στο Χριστό διερχόταν τις θλίψεις.
Ήρθε η ώρα να μεταβεί στα Ουράνια σκηνώματα ο μέγας Μεθόδιος αφού στόλισε τον Πατριαρχικό θρόνο με τις λαμπρές αρετές του. Στις 14 του μηνός Ιουνίου κοιμήθηκε και πορεύτηκε προς τον Χριστό που ποθούσε να συναντήσει, τον μυστικό Νυμφίο των καθαρών και άσπιλων ψυχών.
Άγιε του Θεού, πάτερ φιλάνθρωπε του Φιλανθρώπου Θεού μιμητή, μυρίαθλε Ομολογητή, καθαιρέτη και αναιρέτη της άθεης εικονομαχίας φύλαξε μας από τις τρικυμίες των πειρασμών και δίδαξέ μας να περπατάμε θεαρέστως την στενή και τεθλιμμένη οδό του Κυρίου Αμήν!
Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Τόμος ΣΤ΄- Μήν Ιούνιος, ΑΘΗΝΑΙ 1994
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Εὐσεβείας τὴν μέθοδον προβαλλόμενος, αἱρετικῶν διαλύεις τὰς ἐπινοίας στερρῶς, Ὀρθοδόξων ἡ κρηπὶς Πάτερ Μεθόδιε· τὴν γὰρ Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ἀνεστήλωσας τιμᾶν, ὡς θεῖος ἱεροφάντωρ· καὶ νῦν ἀεὶ ἐκδυσώπει, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τοὺς ἀσφαλεῖς.
Ὡς ἱερόν, ὁμολογίας πρόβολον, καὶ ἀρραγές, τῆς Ἐκκλησίας ἔρεισμα, Ἱεράρχην σε περίδοξον, ὁ Ἰησοῦς προεχειρίσατο· τὴν τούτου γὰρ Εἰκόνα κατασπάζεσθαι, ἐν σχέσει ἀνεκήρυξας Μεθόδιε, παρέχων ἡμῖν πταισμάτων ἄφεσιν.
Μεγαλυνάριον.
Τῆς Ὀρθοδοξίας λύρα τερπνή, καὶ τῆς Ἐκκλησίας, ὑποβάθρα θεοπαγής, ὤφθης Ἱεράρχα, Εἰκονομάχων θράσος, εἰς γῆς κατεδαφίσας, Πάτερ Μεθόδιε.
Δευτέρα 24 Ιουνίου 2024
Τετάρτη 19 Ιουνίου 2024
ΣΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΟΥΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΚΑΙ ΧΑΡΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Η ΘΕΛΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως)
«Ουδείς επιγινώσκει τον Υιόν, ει μη ο πατήρ, ουδέ τον πατέρα τις επιγινώσκει ει μη ο Υιός, και ω εάν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι»
(Μτ. ια΄ 27)
Παρά το γεγονός ότι η θεία φιλανθρωπία είναι άπειρη, και πλούσια η Χάρη του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου, εντούτοις η σωτηρία είναι αδύνατη χωρίς τη συγκατάθεση και τη συνεργασία του ανθρώπου.
Πρώτος αυτός οφείλει να συναισθανθεί ότι αμάρτησε· να μεταμεληθεί, να επιθυμήσει και να επιζητήσει τη σωτηρία του και έτσι η Χάρη να τον επιβραβεύσει με αυτήν.
Διότι η συναίσθηση και η μεταμέλεια, ο πόθος της σωτηρίας και η αναζήτησή της, είναι ένδειξη της επιστροφής προς τον Θεό, είναι σημείο αποστροφής της αμαρτίας και διάθεση ασκήσεως στην αρετή, είναι κατά κάποιο τρόπο επίκληση της θείας ευσπλαχνίας, η οποία βιάζεται να ελεήσει τον παραπλανημένο.
Ώστε για να μας σώσει η Χάρη, πρέπει να θέλουμε να σωθούμε. Γι’ αυτή την αλήθεια δίνουν μαρτυρία οι θείοι Πατέρες της Εκκλησίας.
Ο θείος Χρυσόστομος λέει:
«η Χάρη, παρότι είναι Χάρη, σώζει μόνο αυτούς που το θέλουν».
Επίσης και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος βεβαιώνει:
«το να σωθούμε προϋποθέτει και τη δική μας συμμετοχή και του Θεού»·
και ο Ιουστίνος προσθέτει: «Αν και ο Θεός έπλασε μόνος τον άνθρωπο, δεν σώζει τον άνθρωπο δίχως τη συγκατάθεσή του».
Πλανώνται αυτοί που πιστεύουν ότι ο άνθρωπος μπορεί να σωθεί μόνο με τη Χάρη του Θεού ή μόνο με τη δική του θέληση, δίχως τη θεία Χάρη.
Γιατί η μεν Χάρη, όπως επισημάναμε, δεν σώζει παρά μόνο όσους μετανόησαν και επέστρεψαν στον Κύριο, ενώ η θέληση χωρίς τη Χάρη είναι ανεπαρκής για τη σωτηρία, γιατί ο άνθρωπος αδυνατεί από μόνος του να δικαιώσει τον εαυτό του απέναντι στον Θεό.
Ωστόσο, η αδυναμία του έχει διαπιστωθεί ήδη στα πολλά χρόνια της υποδουλώσεώς του στην αμαρτία και την τυραννία του διαβόλου, χρόνια κατά τα οποία παρέμενε εκεί δουλεύοντας χωρίς τη θέλησή του και στενάζοντας και από αυτή την κατάσταση δεν μπόρεσε να τον ελευθερώσει ούτε η εξέλιξή του ούτε η σοφία του ούτε τίποτα άλλο.
Για τη δύναμη της ανθρώπινης θελήσεως ως μόνης ικανής για τη σωτηρία, πρώτος εγνωμάτευσε ο Πελάγιος, κατά τις αρχές του 5ου μ.Χ. αιώνα, και οι Πελαγιανοί, που τον ακολούθησαν. Για τη δύναμη της θείας Χάριτος ως της μόνης που σώζει τον άνθρωπο αποφάνθηκαν καταπολεμώντας τον Πελάγιο δύο σπουδαίοι Πατέρες της Δυτικής Εκκλησίας, ο ιερός Αυγουστίνος και ο Ιερώνυμος, ζητώντας την αποκήρυξη της εσφαλμένης διδασκαλίας του Πελαγίου.
Ωστόσο, σύνολη η Εκκλησία, αφού βάδισε τη μέση οδό, κήρυξε και τις δύο πλευρές λανθασμένες και δογμάτισε ότι «η σωτηρία του ανθρώπου κατορθώνεται με τη θεία Χάρη και με τη θέληση και τη συνεργασία του ιδίου».
Η γνώμη της Εκκλησίας είναι η μόνη ορθή και σύμφωνη με τις Άγιες Γραφές. Από αυτές τις Άγιες Γραφές παρουσιάζεται ότι απαιτούνται και τα δύο, και η Χάρη και η συγκατάθεση του ανθρώπου, για τη σωτηρία του.
Από τα ίδια τα λόγια του Σωτήρα θεωρείται δεδομένη η ανάγκη συνυπάρξεως και των δύο.
Ο Κύριος ερχόμενος για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους, δεν τους έσωζε όλους, παρόλο που ήθελε να σωθούν όλοι και να έλθουν στην επίγνωση της αλήθειας, αλλά μόνο αυτούς που τον ακολουθούσαν· γι’ αυτό όταν κήρυττε τους έλεγε: «όποιος θέλει να με ακολουθήσει, πρέπει να απαρνηθεί τον εαυτό του» για τη σωτηρία απαιτούσε αυταπάρνηση, η οποία είναι αδύνατον να συμβεί δίχως τη συγκατάθεση και την ατομική θέληση.
Επίσης, κηρύττει σ’ αυτούς που αποδέχονται τη σωτηρία ως προερχόμενη από την εκτέλεση των έργων του νόμου, δηλαδή από την ανθρώπινη θέληση και μόνο, λέγοντας: «Εγώ είμαι η θύρα· από μένα εάν κάποιος εισέλθει θα σωθεί» (Ιωάν. ι’ 9) και «χωρίς εμένα δεν μπορείτε τίποτα να κάνετε» (Ιωάν. ιε΄ 5), από τα οποία φανερώνεται η ανάγκη της συνυπάρξεως αμφοτέρων.
Στη σωτηρία λοιπόν του ανθρώπου συνεργούν συγχρόνως και η Χάρη του Θεού και η θέληση του ανθρώπου.
Η μεν Χάρη του Θεού προσκαλεί, διαφωτίζει τον νου και την καρδιά, η δε θέληση συνεργεί στη διάνοιξη των οφθαλμών και την κάθαρση της καρδιάς. Η σωτηρία λοιπόν ξεκινάει από τη Χάρη, μορφοποιείται από τη θέληση και τελειοποιείται από τη Χάρη η οποία τη στεφανώνει.
Η παραβολή του Σπορέα είναι πρόσφορο παράδειγμα. Ο σπορέας έσπειρε, η αγαθή γη δέχθηκε, ο δε Θεός αύξησε και ευλόγησε. Ώστε είναι ανάγκη να θέλουμε να σωθούμε, για να σωθούμε από τη Χάρη του Θεού.
[Απόσπασμα (Ομιλία Ζ’) από το βιβλίο του Αγίου Νεκταρίου, «Περί επιμελείας ψυχής», των εκδόσεων Άθως. Απόδοση στα Νέα Ελληνικά Ευανθία Χατζή, επιμέλεια κειμένου, επίμετρο Γιώργος Μπάρλας]